Ο Ιωάννης του οίκου των Πλανταναγετών, ο γνωστός και ως Ιωάννης ο Ακτήμων (γιατί έχασε την κληρονομιά των γαλλικών κτήσεων από τον πατέρα του λόγω της συμμαχίας του με τον εχθρό), βασίλεψε από το 1199 έως τον θάνατό του το έτος 1216. Προσπάθησε να κυβερνήσει απολυταρχικά τη χώρα του, όπως και οι προκάτοχοί του. Επέβαλε μεγάλους φόρους στους ευγενείς, στον κλήρο και στις πόλεις και παραβίαζε τα φεουδαλικά δικαιώματα των ευγενών. Όλα αυτά δημιούργησαν γενική δυσαρέσκεια και ένωσαν εναντίον του τους Άγγλους ευγενείς, τον ανώτερο κλήρο και τους αστούς σε ανοιχτή εξέγερση.
Ο Ιωάννης αναγκάστηκε στις 15 Ιουνίου 1215 να υπογράψει ένα έγγραφο με μεγάλη σημασία, τη «Μάγκνα Κάρτα», όπου για πρώτη φορά ορίζονταν δικαιώματα των πολιτών και έμπαιναν περιορισμοί στη βασιλική εξουσία.
Μερικά από τα σημαντικότερα σημεία – διατάξεις του εγγράφου αυτού ήταν τα ακόλουθα:
– Κάθε εισφορά ή νέος φόρος έπρεπε, προτού επιβληθεί, να εγκριθεί από το Συμβούλιο του Βασιλείου, που το συγκροτούσαν ανώτεροι κληρικοί και ευγενείς.
– Αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες της Εκκλησίας.
– Κανένας πολίτης δεν επιτρεπόταν να συλληφθεί, να φυλακιστεί, να εξοριστεί αυθαίρετα, παρά μόνο όπως όριζαν οι νόμοι και με την νόμιμη διαδικασία.
– Το εμπόριο, σε καιρό ειρήνης, μπορούσε να διεξάγεται χωρίς περιορισμούς, από Άγγλους και ξένους.
– Εάν τυχόν ο βασιλιάς παραβίαζε τον χάρτη, οι ευγενείς είχαν το δικαίωμα να αντισταθούν!
Ο χάρτης περιόριζε τις εξουσίες του μονάρχη. Όριζε ότι αυτός, όπως και όλοι οι υπήκοοί του, υπόκειτο πλέον σε ένα κράτος δικαίου.
H βασική αξία της Καταστατικής Χάρτας που υπεγράφη τον Ιούνιο 1215, στο Ράνιμιντ του Σάρεϊ, δεν είναι απλά ένα ακόμη επεισόδιο στην ιστορία του ελάχιστα δημοφιλούς βασιλιά, ο οποίος, μάλιστα, διαδεχόταν τον σταυροφόρο και ηρωικό πολεμιστή Ριχάρδο Λεοντόκαρδο. Η Μάγκνα Κάρτα είναι η πρώτη μεσαιωνική καταγραφή της ιδέας ότι ο μονάρχης μπορεί να υπόκειται σε έλεγχο και περιορισμούς από τους υπηκόους του. Μέσω των πολλαπλών αναθεωρήσεων τον 13ο αιώνα, υπήρξε ένα κείμενο που ενέπνευσε όσους θεμελίωσαν τη συνταγματική μοναρχία της Βρετανίας τον 16ο και 17ο αιώνα, επηρέασε τους συγγραφείς του Αμερικανικού Συντάγματος και έως σήμερα θεωρείται η κορυφαία συμβολή της Αγγλίας στη Δημοκρατία.
«Από ενωρίς», παρατηρεί η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, η Μάγκνα Κάρτα «αποτέλεσε σύμβολο και σύνθημα αγώνα εναντίον της καταπίεσης, καθώς η καθεμιά από τις επόμενες γενεές έβλεπε στο κείμενο αυτό μια προστασία των δικών της απειλούμενων ελευθεριών». Αντικατοπτρίζοντας αυτή τη σπουδαιότητα, κάθε συνεδρίαση του Αγγλικού Κοινοβουλίου άνοιγε με την επαναβεβαίωση της Μάγκνα Κάρτα.
Οι δικηγόροι στην Αγγλία του 17ου αιώνα χρησιμοποιούσαν άρθρα από τη Μάγκνα Κάρτα ως βάση για προνόμια όπως η δίκη από ενόρκους, το χάμπεας κόρπους, η ισότητα ενώπιον του νόμου, η αποφυγή αυθαίρετης σύλληψης και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος της φορολογίας. Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τον Βρετανό πολιτικό Γουίλιαμ Πιτ, η Μάγκνα Κάρτα ήταν μέρος της “Βίβλου του Αγγλικού Συντάγματος”.
«Ιστορικά, η συνταγματική σημασία της Μάγκνα Κάρτα βασίστηκε πολύ λιγότερο στα όσα έλεγε ο χάρτης από ό,τι στο πνεύμα αυτών που έλεγε», παραδέχτηκε ο Λόρδος Μπίνγκαμ, ο οποίος ήταν αρχιδικαστής στην Αγγλία και στην Ουαλία από το 1996 ως το 2000. Ωστόσο, τα ιδανικά της ελευθερίας που συνδέονται με αυτόν το χάρτη διαδόθηκαν αργότερα σε ολόκληρο τον αγγλόφωνο κόσμο.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163