Ο λευκός αστυνομικός που δεν του απαγγέλθηκε καμία κατηγορία μετά το φόνο που διέπραξε κατα του άοπλου μαύρου εφήβου μιλούσε δικαιολογώντας την πράξη του. Γι’ αυτόν οι σκληρές γροθιές του που ήταν έτοιμες να τον γρονθοκοπήσουν αποτελούσαν μια θανάσιμη απειλή, έπρεπε να αμυνθεί για να προστατέψει τον εαυτό του.
Πυροβόλησε.
Σε άλλο σημείο της καταθεσης ο Ντάρεν Γουίλσον περιγράφει την έκφραση της οργής στο πρόσωπο του νεαρού. “Ήταν σαν δαίμονας, τόσο θυμωμένο ήταν το πρόσωπο του”.
Συνέχισε λέγοντας ότι αν και είχε πυροβολήσει εναντίον του, ο μαύρος νεαρός τον πλησίαζε ολοένα και πιο απειλητικά. Σηκωνόταν και τον πλησίαζε, σαν να μην τον έπιαναν οι σφαίρες. “Ήταν ήταν σαν να έπαιρνε δύναμη. Σαν να μέσα από τις σφαίρες, σαν να τρελαινόταν περισσότερο που τον πυροβολούσα. Και το βλέμα στο πρόσωπο του καθώς με έβλεπε ήταν θολό, σαν να μην ήμουν εκεί, σαν να μην υπήρχε τίποτα μπροστά του”.
Ο κοινωνικός ψυχολόγος Αdam Waytz από το Northwestern University κάθησε λίγο περισσότερο σε αυτό που εμείς δεν θα δώσουμε σημασία. Στις λέξεις με τις οποίες ο Γουίλσον περιέγραψε τον Μπράουν και αποφάσισε να μιλήσει λίγο στο Popular Science για αυτές τις “τυπικές” όπως τις χαρακτήρισε εκφράσεις. “Αυτά είναι κάποια από τα στερεότυπα που έχουν οι λευκοί Αμερικανοί για τους μαύρους Αμερικανούς”, είπε.
Σύμφωνοι, τα επιστημονικά αποτελέσματα από εργαστηριακές έρευνες επάνω στον τρόπο λειτουργίας της ανθρωπινης αντίληψης δεν μπορούν να καταδείξουν το συνταγματικό ή μη μιας απόφασης, ούτε να κρίνουν το δίκαιο ή άδικο της απόφασης των ενόρκων, ούτε να μας πουν αν η αλήθεια του Γουίλσον είναι ό,τι πραγματικά συνέβη -σταδιακά οι μαρτυρίες τον ακυρώνουν αλλά αυτό δεν έχει σημασία για τον Waytz. Αυτό που έχει είναι οι υποθέσεις που κάνουμε όταν βλέπουμε κάποιον και πως αυτές “οπλίζουν” τις όποιες αντιδράσεις μας.
Στο θέμα των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων η κοινωνική ψυχολογία έχει να πει πολλά. “Οι λευκοί ασυνείδητα αντιλαμβάνονται τους μαύρους σαν κάτι πέρα από ανθρώπινο” λεει ο Waytz. Με όπλο του τα Τεστ Υπόρρητων Συνειρμών (Implicit Association Test) τα οποία και μπορούν να αξιολογήσουν τις μη συνειδητές προκαταλήψεις μετρώντας πώς τα άτομα συσχετίζουν αυτομάτως κάποιες αρνητικές ή θετικές αξιολογήσεις με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, ο Waytz και η ομάδα του είδαν ότι η λευκή κοινότητα στην πλειόνοτητα της συσχετίζει αρνητικές λέξεις και έννοιες με την μαύρη.
Επιπλέον οι λευκοί εκδηλώνουν έναν υποσυνείδητο φόβο όποτε παρατηρούν πρόσωπα Αφροαμερικανών, ακόμη και όταν μιλάνε θετικά για αυτά τα άτομα. Αυτές είναι μερικές από τις λέξεις που “ζευγάρωσαν” με τη μαύρη φυλή. Ράτσα, ζώο, μιγάς, μπάσταρδος, ζωάκι, αγριάδα, ζούγκλα και κατοικίδιο. Όλες ενέχουν ένα ζωώδες στοιχείο, όλες κλείνουν το μάτι σε μια ασυνείδητη υπο-ανθρωπότητα. “Η απανθρωποποίηση μπορεί να αποδειχθεί το θανατηφόρα”.
Σε μια άλλη επιστημονική δημοσίευση τους μελέτησαν το στερεότυπο της μυστικιστικής δύναμης που κάποιες φορές κουβαλούν οι μαύροι χαρακτήρες στην ποπ κουλτούρα προς όφελος των λευκών ηρώων. Στις ταινίες, στην τηλεόραση, υπάρχει η τάση να υπάρχουν μαύροι που έχουν υπερανθρώπινα “χαρακτηριστικά”. Είναι Θεότητες, φαντάσματα, στην περίπτωση του Γουίλσον είναι δαίμονες.
Επιπλέον αποδείχθηκε ότι οι λευκοί θεωρούν τους μαύρους πιο ανεκτικούς στον πόνο, πιο δυνατούς. Πιο ικανούς να έχουν “μεταφυσικές δυνάμεις”. “Σε πρακτικό επίπεδο βλέπουμε ότι αυτές οι αντιλήψεις οδηγούν σε διαφορετικές συμπεριφορές. Μελέτη το 2012 έδειξε ότι παρέχονται σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό παυσίπονα σε μαύρα παιδιά έναντι των λευκών στα νοσοκομεία της χώρας. “Όταν ένας μαύρος αντιλαμβάνεται ως υπεράνθρωπος, είναι πολύ πιθανό να θεωρείς ότι είναι αναγκη να χρησιμοποιήσεις επιπλέον βία απέναντι του για να προστατευθείς” λέει. Πιστεύει πραγματικά ο Ντάρεν Γουίλσον, ένας αξιωματικός της αστυνομίας που μέχρι τον Αύγουστο δεν είχε ανοίξει ποτέ πυρ εναντίον κάποιου, ότι ο Μπράουν ήταν κάτι πέρα από θνητός; Ήταν ένας δαίμονας εναντίον του; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Πιθανό να μην το μάθει ούτε εκείνος.
Αυτή είναι η ύπολη δύναμη της προκατάληψης που σηκώνει το άσχημο κεφάλι της ψηλά εκεί που δεν το περιμένεις και μετά, λουφάζει ξανά στο ασυνείδητο.
Σε μια άλλη έρευνα από το 2005 των Plant et al., 48 λευκοί αστυνομικοί εξετάστηκαν σε ένα πολύ απλό πείραμα. Όταν τους παρουσίασαν μια σειρά από βίντεο τα οποία έδειχναν ένα σκούρο φόντο και σε ανύποτες στιγμές εμφανιζόταν για ελάχιστα κλάσματα του δευτερολέπτου μία φωτογραφία στην οθόνη δείχνοντας κάποιον να κρατάει ένα όπλο στραμμένο στον παρατηρητή, είτε κάποιον να κρατάει ένα άσχετο αντικείμενο (κινητό, αναψυκτικό κτλ) σε μια παρόμοια στάση, οι αστυνομικοί έπρεπε να αντιδράσουν. Στις μισές από αυτές εμφανιζόντουσαν λευκοί ύποπτοι (50% οπλισμένοι & 50% με άσχετο αντικείμενο) και στις άλλες μισές φωτογραφίες μαύροι ύποπτοι σε ανάλογο ποσοστό. Η διάρκεια της εμφάνισης των φωτογραφιών ήταν τόσο απειροελάχιστη ώστε να μην προλάβουν οι αστυνομικοί να επεξεργαστούν όλη την εικόνα, παρά μόνο τα βασικά της χαρακτηριστικά (π.χ. χρώματα, φιγούρες, περιβάλλον), η απόφαση να πατήσουν τη σκανδάλη ή όχι έπρεπε να παρθεί σε μισό μισό δευτερόλεπτο.
Το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Οι αστυνομικοί έτειναν να πυροβολούν πιο συχνά “κατά λάθος” έναν μαύρο ύποπτο παρά έναν λευκό. Να πυροβολήσουν έναν Μάικλ Μπράουν πιο εύκολα από κάποιον λευκό συνομήλικο του. Ο σατανάς είναι στο κεφάλι μας προφανώς.
Αντί επιλόγου: Το συγκλονιστικό πορτφόλιο από τις πορείες που άναψαν τα αίματα στη Νέα Υόρκη ανήκει στον εξαιρετικό φωτορεπόρτερ Daniel Schaefer με τον οποίο επικοινώνησα καθώς πετούσε από τη Νέα Υόρκη στο Λος Αντζελες μέσω email. Όταν του ζήτησα να μου πει τις σκέψεις και τα συναθήματα του για όλα όσα συμβαίνουν στην Αμερική σήμερα μου απάντησε ότι οι όποιες απαντήσεις του είναι στα πορτρέτα του. Είχε δίκιο.
