Η εποχή του πένθους

Όμως, το κράτος αποδείχτηκε ανεπαρκές και η κυβέρνηση φαίνεται να αναλώνεται σε σκιαμαχίες με δημοσιογράφους και τηλεοπτικούς σταθμούς, χωρίς αίσθηση του βάρους των στιγμών. Επιχειρείται η κατασκευή εχθρών για τον αποπροσανατολισμό της όποιας κοινής γνώμης παραμένει επιρρεπής σε τέτοιες τακτικές. Είναι κι αυτό ένα ακόμα σημάδι της παρακμής μας.

Η τραγωδία στο Μάτι έχει να κάνει, σε ένα πρώτο γενικό επίπεδο, με την κλιματική αλλαγή. Στο εγγύς μέλλον, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα πολλαπλασιάζονται. Η χώρα μας, με τα εύφλεκτα πευκοδάση και τη συχνή ανομβρία, αποδεικνύεται εξαιρετικά ευάλωτη στις δασικές πυρκαγιές.

Όμως, η τραγωδία στο Μάτι έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία χρήζουν συστηματικής ανάλυσης και κατανόησης. Η τραγωδία συνέβη την πρώτη μέρα υψηλού κινδύνου του φετινού καλοκαιριού. Δεν είχε μεσολαβήσει ούτε καταπόνηση των δυνάμεων πυρόσβεσης ούτε μήνες ξηρασίας.

Φαίνεται πως η φωτιά στην Κινέτα στη Δυτική Αττική αποπροσανατόλισε τον κρατικό μηχανισμό, ο οποίος υποτίμησε τη σοβαρότητα της φωτιάς στους πρόποδες της Πεντέλης στην Ανατολική Αττική. Ο μηχανισμός πυρόσβεσης απέτυχε να συγκρατήσει τη φωτιά στη Λεωφόρο Μαραθώνα. Στην πορεία δεν εκκένωσε το πυκνοκατοικημένο Μάτι, όπως έγινε με τις παιδικές κατασκηνώσεις στον παρακείμενο Άγιο Ανδρέα. Αντίθετα, φαίνεται πως επικράτησε σύγχυση και αρκετοί έντρομοι κάτοικοι οδηγήθηκαν από λάθος κάποιων στη μοιραία παραλιακή οδό στο Μάτι, όπου βρήκαν φρικτό θάνατο.

Οι πολεοδομικές αυθαιρεσίες έπαιξαν κι αυτές σημαντικό ρόλο. Όχι μόνο για τη δόμηση εντός δάσους αλλά και για την απόφραξη κάθε διεξόδου προς τη θάλασσα, από εγωιστές περιοίκους που τη θέλουν μόνο δική τους. Ο τοπικός Δήμος δεν είχε καθαρίσει τους ακάλυπτους χώρους από στοίβες χόρτων και κλαδιών που είχαν συσσωρευτεί.

Ούτε βέβαια είχε ποτέ εκπονηθεί κάποιο σχέδιο οργανωμένης εκκένωσης του πληθυσμού. Οι δύο ώρες που μεσολάβησαν μεταξύ της γιγάντωσης της φωτιάς στον Νέο Βουτζά και της σφαγής στο Μάτι είναι λίγος αλλά επαρκής χρόνος για την εκκένωση, αν υπήρχε σχέδιο.

Το Μάτι, με τον καιρό, είχε μετατραπεί σε μια τέλεια παγίδα θανάτου, με άφθονη εύφλεκτη ύλη και στενά λαβυρινθοειδή δρομάκια που οδηγούν σε αδιέξοδα, μάντρες ή γκρεμούς. Όταν ξέσπασε το κακό, ο κρατικός μηχανισμός κατέρρευσε στην ασυνεννοησία και την ανεπάρκεια. Το ελληνικό δημόσιο είναι το βασίλειο των ανεύθυνο-υπεύθυνων: αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και διάχυση ευθύνης, ακόμα και στην καρδιά του κράτους-τα σώματα ασφαλείας, ώστε κανείς να μη λογοδοτεί για τίποτα. Είναι το «δημοκρατικό» δημόσιο της μεταπολίτευσης.

Έτσι, μια μικρή σε έκταση και σύντομη σχετικά δασική πυρκαγιά μπήκε, για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία μας, μέσα σε ένα προάστιο της Αθήνας και προκάλεσε πραγματική σφαγή. Το βασικό ερώτημα τώρα είναι αν το Μάτι είναι προάγγελος κι άλλων τέτοιων τραγωδιών. Κι εδώ το πολιτικό σύστημα οφείλει να σοβαρευτεί, ξεκινώντας από το στοιχειώδες που είναι η παραίτηση των αρμόδιων υπουργών, όπως έγινε στην Πορτογαλία πέρσι. Η επίδειξη ευθιξίας και η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της κήρυξης πολυήμερου εθνικού πένθους. Όχι ότι αυτό αρκεί: μετά το εθνικό πένθος οφείλουμε να προχωρήσουμε στην απαραίτητη εθνική αναδιοργάνωση. Όμως, καταρχήν, ας αποδείξουμε ότι το πένθος είναι ειλικρινές και όχι επικοινωνιακό.