Οι ΗΠΑ βλέπουν την Ελλάδα ως “φυσικό εταίρο” στην Ανατ. Μεσόγειο και στην προσπάθεια να διατηρηθεί η Τουρκία στραμμένη προς τη Δύση, ενώ ο κ. Πάιατ περιγράφει την Αθήνα ως “προτιμώμενο εταίρο και στα Δυτ. Βαλκάνια. Τονίζει ότι η επιστροφή της Ελλάδας στην οικονομική ανάπτυξη είναι κορυφαία προτεραιότητα για τις ΗΠΑ στην περιοχή.
– Οι ΗΠΑ είναι η τιμώμενη χώρα στη φετινή ΔΕΘ. Είναι το αποκορύφωμα της συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες;
- Είμαι ενθουσιασμένος. Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη. Έμεινα ικανοποιημένος από το αμερικανικό περίπτερο και τη γενικότερη ενέργεια. Συζήτησα με τον περιφερειάρχη Τζιτζικώστα και τον δήμαρχο Μπουτάρη. Οι άνθρωποι αναγνώρισαν ότι πρόκειται για κορυφαία στιγμή στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και τη γενικότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Βόρεια Ελλάδα. Δεν νομίζω ότι είναι υπερβολή να πω ότι πρόκειται για την πιο σημαντική δράση των ΗΠΑ στη Βόρεια Ελλάδα από το σχέδιο Μάρσαλ σε όρους της κλίμακας της εμπλοκής μας στο ευρύ φάσμα των ελληνοαμερικανικών θεμάτων. Όχι μόνο σε επίπεδο επιχειρήσεων και επενδύσεων, το οποίο αναδεικνύουμε με την παρουσία του υπουργού Οικονομίας Γουίλμπουρ Ρος, αλλά και για τις σχέσεις ανάμεσα στους λαούς μας, τη διασπορά, τους εκπαιδευτικούς δεσμούς, τη σχέση μας σε ζητήματα ασφαλείας και άμυνας με την παρουσία της ναυαρχίδας του 6ου Στόλου “USS Mount Whitney” στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ. Προσπαθούμε να αναδείξουμε καθετί που συγκροτεί τη σχέση ΗΠΑ – Ελλάδας.
Είναι πραγματικά σημαντικό ότι η φετινή ΔΕΘ συντελείται στο πλαίσιο μιας πολύ σημαντικής χρονιάς για την Ελλάδα και τη Βόρεια Ελλάδα, στο τέλος του προγράμματος διάσωσης, με τις οικονομικές ευκαιρίες που αυτό εκπροσωπεί, με την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και όλα όσα σημαίνει για την οικονομική σχέση με όλους τους βόρειους γείτονές σας και τον ρόλο που η Ελλάδα παίζει ενθαρρύνοντας τη διαρκή ευρωατλαντική προοπτική των Δυτ. Βαλκανίων, την πρόοδο ορισμένων σημαντικών ενεργειακών έργων (FSRU και IGB). Οπότε γίνεται σαφής ο ρόλος που προσπαθούμε να υπογραμμίσουμε για την Ελλάδα ως περιφερειακό πυλώνα, αλλά και η επένδυση που κάνουν οι ΗΠΑ στη σχέση τους με την Ελλάδα και τον λαό της, σε μια στιγμή κατά την οποία η γεωπολιτική επιστρέφει δυναμικά στην Ανατ. Μεσόγειο, στα Βαλκάνια και στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Οπότε, είναι μια πολύ σημαντική εβδομάδα για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, αλλά δεν είναι το τέλος του δρόμου. Είναι μια νέα και φιλόδοξη φάση της δέσμευσής μας διμερώς, αλλά και ειδικότερα με τη Βόρεια Ελλάδα.
– Τι σηματοδοτεί η παρουσία των ΗΠΑ στη ΔΕΘ;
– Είναι εντυπωσιακό πόση πρόοδο κάναμε στο ζήτημα της αντίληψης για τις ΗΠΑ στη Βόρεια Ελλάδα. Το έχω πει δημόσια και στο παρελθόν: Όταν επισκέφθηκα πρώτη φορά τη Θεσσαλονίκη πριν από δύο χρόνια, ο περιφερειάρχης και κάποιοι ακόμα με ρώτησαν “πρέσβη, πού είναι οι Αμερικανοί; Γιατί δεν έρχεστε πια εδώ;”. Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει κάποιος που θα το πει αυτό ξανά, τουλάχιστον για κάποιο καιρό. Διότι οι Αμερικανοί επέστρεψαν και μάλιστα δυναμικά.
– Η ΔΕΘ μπορεί να γίνει προάγγελος αμερικανικών επενδύσεων στην Ελλάδα;
- Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει πολύ ισχυρή αμερικανική επιχειρηματική συμμετοχή. Συμμετέχουν περισσότερες από 50 αμερικανικές εταιρείες, πολλές σε ανώτατο επίπεδο και πιστεύω πως αυτό αντικατοπτρίζει τη φρέσκια ματιά με την οποία βλέπουν τις ευκαιρίες στην Ελλάδα. Όχι μόνο για την αγορά 11 εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και για τον ρόλο που η Ελλάδα και η Θεσσαλονίκη μπορεί να διαδραματίσουν ως βάση για την ευρύτερη περιοχή. Για να απαντήσω στην ερώτηση σας, οι επενδύσεις θα εξαρτηθούν από τα σήματα που θα στείλει η κυβέρνηση. Αλλά έχουμε κάνει πολλή δουλειά για να βάλουμε ξανά την Ελλάδα στο ραντάρ και η κυβέρνηση, ο λαός και οι επιχειρήσεις της Ελλάδας θα έχουν μια φανταστική ευκαιρία.
Μιλήσατε για τον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας. Μήπως η Ελλάδα είναι, τελικά, μια μικρή χώρα για έναν τόσο μεγάλο ρόλο;
– Νομίζω ότι μας είναι ξεκάθαρο – και δεν πρόκειται για πολιτική, αλλά για αναλυτική εκτίμηση – πως η Ελλάδα διαδραματίζει, πλέον, έναν πιο φιλόδοξο ρόλο στην εξωτερική πολιτική επειδή μπορεί. Για αρκετά χρόνια, όταν κρίνονταν βασικά ζητήματα, αν η Ελλάδα θα έμενε στην Ευρωζώνη, αν το οικονομικό σύστημα θα επιβίωνε, όταν αυτά τα υπαρξιακά ερωτήματα βρίσκονταν στον ορίζοντα, ήταν πολύ δύσκολο να σκεφτεί κάποιος φιλόδοξο ρόλο για την Ελλάδα στην Ανατ. Μεσόγειο ή τις τριμερείς σχέσεις που μοχλεύει ανάμεσα στο Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Κύπρο, τη συνεργασία με τις χώρες των Δυτ. Βαλκανίων. Αυτό όμως τώρα αλλάζει. Η επιστροφή στην ανάπτυξη έχει επιτρέψει στην κυβέρνηση να είναι πιο φιλόδοξη για την περιφερειακή ατζέντα και το θέμα για τις ΗΠΑ είναι ότι αυτή η ατζέντα συμπληρώνει σε σημαντικό βαθμό τα δικά μας συμφέροντα και το δικό μας όραμα για την ευρύτερη περιοχή είτε σε όρους του μέλλοντος των Δυτ. Βαλκανίων, είτε όσον αφορά τη σημασία της αντιμετώπισης απειλών στην Ανατ. Μεσόγειο, είτε στη βοήθεια να εξασφαλίσουμε ότι ο μεγάλος γείτονάς σας στα ανατολικά θα παραμείνει σταθερά αγκυροβολημένος στην Ευρώπη και τους ευρωατλαντικούς θεσμούς.
– H αμερικανοτουρκική κρίση επηρεάζει και τη σχέση Ελλάδας – Τουρκίας; Πώς βοηθάει η Ελλάδα στη διατήρηση της Τουρκίας στη Δύση;
– Είναι ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα και οι ΗΠΑ μοιράζονται πολύ παρόμοια συμφέροντα ως προς την Τουρκία. Αυτό ήταν εμφανές όταν, ευρισκόμενος στην Ουάσιγκτον, ο πρωθυπουργός Τσίπρας, σε ερώτηση Αμερικανού δημοσιογράφου περί του αν η Τουρκία ήταν ακόμα δημοκρατία και αν θα έπρεπε να είναι μέρος του ΝΑΤΟ, υπερασπίστηκε την ανάγκη διατήρησης της δέσμευσης με την Τουρκία, κάτι που είναι παρόμοιο με την αμερικανική σχετική θέση. Οι αμερικανοτουρκικές διμερείς σχέσεις διέρχονται δύσκολη φάση, αλλά πρέπει να σταθούν αυτοτελώς. Σίγουρα όμως βοηθάει τις ΗΠΑ, να έχουμε την Ελλάδα ως ισχυρό συνήγορο εντός της Ε.Ε. ώστε να κρατηθούν ανοιχτές οι πόρτες της Ευρώπης στην Τουρκία και να συνεχιστεί ο διάλογος επί ζητημάτων όπως το πώς θα στηριχθεί η συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε.
– Ποιες είναι οι αμερικανικές προτεραιότητες στην ευρύτερη περιοχή και πώς εμπλέκεται σε αυτές η Ελλάδα;
– Η βασική μας προτεραιότητα είναι η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας. Διότι η στρατηγική μας να στηριζόμαστε στην Ελλάδα, ως πυλώνα σταθερότητας, εξαρτάται από την επιτυχημένη ελληνική έξοδο από την οικονομική κρίση και την επιστροφή στην ανάπτυξη. Προφανώς, μας ανησυχεί και η δράση κακόβουλων παραγόντων σε αυτή την περιοχή. Τα ζητήματα γύρω από τον ρόλο που η Ρωσία εξακολουθεί να διαδραματίζει στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης, το ζήτημα της Κίνας. Πώς προσεγγίζουμε την άνοδο της Κίνας ως ενός σημαντικού και αναπόφευκτα οικονομικού και επενδυτικού παράγοντα στην ευρύτερη περιφέρεια της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
– Πριν από λίγες ημέρες ο καταδικασμένος τρομοκράτης της 17Ν Δημήτρης Κουφοντίνας πήρε άλλη μία άδεια. Ποιο είναι το σχόλιο;
– Έχουμε διαφορετικές απόψεις με την κυβέρνηση σε αυτό. Είδατε τις δηλώσεις της εκπροσώπου μας. Αυτό πάντως δεν αφαιρεί από την εξαίσια επιχειρησιακή συνεργασία μας, αλλά έχουμε διαφορετική άποψη για το θέμα του κ. Κουφοντίνα.
Τα ενεργειακά
– Μπορεί η Ελλάδα και η Κύπρος να γίνουν συνοριακά κράτη (frontier states);
– Είναι σημαντικό ότι θα έχουμε τον πρέσβη μας από τη Λευκωσία στη ΔΕΘ, τα ενεργειακά ζητήματα προφανώς διαφαίνονται πολύ σημαντικά στη συνολική παρουσία στη Θεσσαλονίκη. Πολλά από αυτά τα ενεργειακά ζητήματα θα επικεντρωθούν στο μέλλον γύρω από τον EastMed, τις προοπτικές στα ελληνικά και κυπριακά ύδατα. Νομίζω θα εξακολουθήσουμε να βλέπουμε την Ελλάδα ως σημαντικό εταίρο όσο σχεδιάζουμε γι’ αυτό το θέμα και πρέπει να σκεφτούμε ποια θα είναι τα επόμενα βήματα με όρους μακρόπνοων φιλοδοξιών για την ομαλοποίηση της κατάστασης στην Κύπρο. Εξακολουθούμε να στηρίζουμε πρωτοβουλίες όπως οι τριμερείς Ελλάδας – Κύπρου με Ισραήλ και Αίγυπτο. Είναι σημαντικό ότι αυτά τα σχήματα δεν είναι ανταγωνιστικά, αλλά συμπληρωματικά και βοηθούν στο χτίσιμο μιας μεγαλύτερης αρχιτεκτονικής σταθερότητας, οικονομικών ευκαιριών και, ελπίζουμε μακροπρόθεσμα, αξιών.
– Μπορεί η Ελλάδα να διαδραματίσει ευρύτερο ρόλο στα Δυτ. Βαλκάνια;
– Η Ελλάδα είναι προτιμώμενος εταίρος για τις ΗΠΑ στην εμπλοκή μας στα Δυτ. Βαλκάνια. Έχετε τεράστια επιρροή, ένα ήδη μεγάλο οικονομικό αποτύπωμα και με δυνατότητα για περαιτέρω μεγέθυνσή του. Η συμφωνία των Πρεσπών είναι σημαντική, διότι “ξεκλειδώνει” τη σχέση με τους βόρειους γείτονες. Εντυπωσιάστηκα διότι στη Θεσσαλονίκη άκουσα από επιχειρηματίες να συμφωνούν, ακόμα και αν δεν τους άρεσε η συμφωνία των Πρεσπών, ότι αν εφαρμοστεί θα δημιουργήσει σημαντικές, νέες οικονομικές ευκαιρίες. Δεν πρόκειται απλώς για τα Σκόπια αλλά και για την ιστορική σχέση της Ελλάδας με όλες τις χώρες των Δυτ. Βαλκανίων, το γεγονός ότι η Ελλάδα μοιράζεται την αμερικανική άποψη ότι αυτές οι χώρες πρέπει να μπορέσουν να συνεχίσουν την πορεία τους προς τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., αν οι λαοί τους το επιλέξουν. Αυτό θα είναι και μέρος του αμερικανικού πολιτικού μηνύματος στη ΔΕΘ και είμαι ευτυχής που θα έχουμε εκεί τον Ματ Πάλμερ, νέο βοηθό υφυπουργό Εξωτερικών για την Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο και τα Βαλκάνια.
Η αμυντική συνεργασία μας σήμερα βρίσκεται στο ζενίθ της
– Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε, επίσης, η αμυντική συνεργασία Ελλάδας – ΗΠΑ. Πώς μπορεί να εξελιχθεί περαιτέρω;
– Η αμυντική συνεργασία μας σήμερα βρίσκεται στο ζενίθ της. Γι’ αυτό και θέλαμε τα αμυντικά ζητήματα να προκύπτουν και στην παρουσία μας στη ΔΕΘ. Στο αμερικανικό περίπτερο έχουμε ισχυρή παρουσία εταιρειών όπως η Lockheed Martin. Οι σχέσεις μας στην άμυνα και στην ασφάλεια είναι ριζωμένες σε κοινές αξίες, πολλά χρόνια επένδυσης και, επίσης, σε μια ισχυρή πεποίθηση, από την πλευρά των ΗΠΑ, ότι μια σταθερή και ασφαλής Ελλάδα βοηθάει και στην προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων για την ευρύτερη περιφερειακή σταθερότητα. Γνωρίζετε πόσο σημαντική είναι η βάση της Σούδας για το σύνολο των περιφερειακών επιχειρήσεών μας. Κάναμε σημαντική πρόοδο με την Ελλάδα, για παράδειγμα, με την ανάπτυξη των drones MQ-9 στη Λάρισα, την επέκταση των αεροπορικών ασκήσεων “Ηνίοχος”, τη διέλευση αμερικανικών ελικοπτέρων από την Αλεξανδρούπολη και τη Θεσσαλονίκη. Περιμένω ότι αυτού του είδους οι επιχειρήσεις θα συνεχιστούν. Και το σημαντικό είναι ότι το κάνουμε με ισχυρή υποστήριξη και συνεργασία από τους Έλληνες συμμάχους μας και τους Έλληνες στρατιωτικούς ομολόγους μας. Είμαι πολύ χαρούμενος από το γεγονός ότι έχουμε ιδιαίτερα ισχυρές σχέσεις σήμερα ανάμεσα στον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Αποστολάκη και τους αρχηγούς των ελληνικών Όπλων με τους Αμερικανούς ομολόγους – θα συνεχίσουμε να επενδύουμε σε αυτό. Επίσης, εκμεταλλευόμαστε τη ΔΕΘ. Ανάμεσα στους επισκέπτες θα είναι ο γερουσιαστής Ρον Τζόνσον, ο οποίος είναι πρόεδρος της υποεπιτροπής για την Ευρώπη στη Γερουσία. Πέρυσι ήρθε να με δει στη Σούδα. Φέτος θα είναι στη Θεσσαλονίκη και θα επισκεφθούμε μαζί το NRDC (Σώμα Ταχείας Ανάπτυξης του ΝΑΤΟ), που, παρότι δεν είναι πολύ γνωστό, έχει αναλάβει την ευθύνη των χερσαίων δυνάμεων του ΝΑΤΟ (LANDCOM), ώστε να πάρει μια γεύση για το τι κάνει η Ελλάδα ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο και το Νότιο Αιγαίο, στο οποίο επικεντρώνεται η Σούδα, αλλά, επίσης, στον Βορρά με την αυξανόμενη συνεργασία με τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ, τη Βουλγαρία και τη μακρά εμπλοκή στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας (διαρκής συμμετοχή στις ασκήσεις Sea Breeze).
– Υπάρχει κάποια μεταφορά αμερικανικών στρατιωτικών δυνατοτήτων στην Ελλάδα. Βλέπετε αυτή την τάση να ενισχύεται;
– Αυτό αφορά την κυβέρνηση. Είναι μια απόφαση που άπτεται της ελληνικής κυριαρχίας. Σίγουρα, από την πλευρά των ΗΠΑ, είμαστε ευγνώμονες για την υποστήριξη που έχουμε λάβει και το γεγονός ότι εξακολουθούμε να παίρνουμε το πράσινο φως από την ελληνική κυβέρνηση, για παράδειγμα, με την επέκταση της παρουσίας των MQ – 9 στη Λάρισα. Είναι προφανώς θετικό για την ασφάλειά μας, μας βοηθά να αναπτύξουμε τις κοινές αποστολές μας στο ΝΑΤΟ, αλλά νομίζουμε ότι είναι καλό και για την Ελλάδα. Είμαστε δεσμευμένοι να είμαστε καλοί σύμμαχοι. Είναι σημαντικό ότι όλες αυτές οι αναπτύξες δυνάμεων δημιουργούν ευκαιρίες και για την Ελλάδα. Όταν οι ειδικές δυνάμεις μας στη Σούδα συνεκπαιδεύονται με τους Έλληνες ομολόγους τους, τους βοηθούν να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Έχουμε ένα αρκετά σημαντικό πρόγραμμα εξοπλισμού και για τις ειδικές δυνάμεις του Λιμενικού (ΜΥΑ).
- Βάσει όσων έχουν γίνει γνωστά, η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει μια συμφωνία αμυντικής συνεργασίας ανάλογη με αυτή των ΗΠΑ με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ωστόσο είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ θέλουν να βοηθήσουν την Ελλάδα να αυξήσει τις δυνατότητές της και σε όρους εξοπλισμού. Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο;
– Απολύτως. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα των “Καϊόβα” που έρχονται στην Ελλάδα με εξαιρετικά γενναιόδωρους όρους. Εξακολουθούμε να αναζητούμε τρόπους να επεκτείνουμε τη συνεργασία μας σε τομείς όπως ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος, υπάρχει εκτίμηση ότι η Ελλάδα είναι μια σημαντική θαλάσσια δύναμη σε ένα στρατηγικά σημαντικό σώμα νερού. Στο πέρασμα των αιώνων, αν διαβάσετε την “Επιστροφή στον κόσμο του Μάρκο Πόλο” του Ρόμπερτ Κάπλαν, μέρος του κόσμου αυτού είναι αυτά τα στενά από τον Βόσπορο μέχρι τα περάσματα γύρω από την Κρήτη. Ήταν πάντα ένα γεωστρατηγικό σημείο ελέγχου, οπότε η δυνατότητα που έχουν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις επίγνωσης του χώρου ευθύνης τους, θαλάσσιας ασφάλειας αλλά και νηοψιών, όλα αυτά είναι κρίσιμα για τα κοινά συμφέροντα ασφαλείας μας και είμαι απολύτως βέβαιος ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να επενδύουν και να αναζητούν τρόπους να είναι υποστηρικτικές. Διότι μια ισχυρή Ελλάδα είναι ένας φυσικός εταίρος για τις ΗΠΑ. Η ουσία της συμμαχίας και της σχέσης μας είναι πως μοιραζόμαστε βάρη και η Ελλάδα έχει υπάρξει ένας ισχυρός εταίρος σε όρους επίδειξης της βούλησής της να μεταφέρει το δικό της φορτίο και αυτό το εκτιμάμε ιδιαιτέρως.
