Η γκιλοτίνα

Στις 25 Απριλίου 1792 στις φυλακές του Παρισιού, κάποιος Ζακ Πελλετιέ, καταδικασμένος για ληστεία, εκτελέστηκε μ’ ένα καινούριο μηχάνημα που ονομαζόταν λαιμητόμος, από τον συνδυασμό των λέξεων λαιμός και τομή. Η λαιμητόμος επέφερε ακαριαίο θάνατο, καθώς ο κατάδικος δενόταν πάνω σε μια όρθια σανίδα η οποία μόλις έπεφτε απελευθέρωνε μια βαριά λεπίδα που έκοβε σε δέκατα του δευτερολέπτου το κεφάλι του. Η ιστορία της λαιμητόμου είναι ιδανική για ν’ αντιληφθούμε ότι είναι μάταιο να κρίνουμε τις παλιότερες εποχές με τις σημερινές μας αντιλήψεις.

Η λαιμητόμος ήταν εφεύρεση της Γαλλικής επανάστασης και ήταν αποτέλεσμα μιας πρωτοποριακής για την εποχή αλλαγής της ποινικής δικονομίας. Τη διατύπωσε στην βουλή ο γιατρός και βουλευτής Ζοζέφ Ινιάς Γκιγιοτέν με το πρώτο άρθρο του νέου επαναστατικού ποινικού κώδικα που έλεγε: «Όλα τα εγκλήματα θα τιμωρούνται με τον ίδιο τρόπο, ανεξαρτήτως της κοινωνικής θέσης του ενόχου.» Στο επόμενο άρθρο συμπληρώνει ότι «όλοι έχουν δικαίωμα στο ίδιο είδος κολασμού». Τα δύο αυτά βασικά άρθρα αποτελούσαν την προσαρμογή του ποινικού δικαίου στην περίφημη αρχή της ισότητας που έφερε η Γαλλική επανάσταση.

Στο αριστοκρατικό δίκαιο που καταργήθηκε, υπήρχε διαχωρισμός της θανατικής ποινής ανάλογα με την κοινωνική θέση του ενόχου και ανάλογα με το έγκλημα του. Όλα αυτά σαρώθηκαν από την επανάσταση της αστικής τάξης, η οποία επιτέλους καθιέρωσε την ισότητα της με την αριστοκρατία όχι μόνο στην ζωή αλλά και στον θάνατο. Τρελό; Για την εποχή μας σίγουρα, για τα τότε δεδομένα απλώς επαναστατικό.

Η ανάγκη πρακτικής εφαρμογής αυτού του νέου επαναστατικού δικαίου που επέβαλε την καρατόμηση ως θανατική ποινή για όλους ανεξαιρέτως, οδήγησε στην παραγγελία της λαιμητόμου. Δεν την έφτιαξε ο Γκιγιοτέν κι ας καθιερώθηκε να λέγεται γκιλοτίνα απ’ το όνομα του. Την έφτιαξε ένας Γερμανός κατασκευαστής πιάνων, ο Τομπίας Σμιτ, που έκανε τη φθηνότερη προσφορά με 812 φράγκα ανά κομμάτι. Δοκιμάστηκε σε τρία πτώματα, εγκρίθηκε και αμέσως εγκαταστάθηκε σε φυλακές και πλατείες. Η ταξική ισότητα στην θανατική ποινή είχε αποκατασταθεί.

Στο προεπαναστατικό δίκαιο, ο αποκεφαλισμός ήταν προνόμιο μόνο της αριστοκρατίας. Κανένας αριστοκράτης δεν εκτελούνταν με άλλο τρόπο και κανένας μη αριστοκράτης δεν επιτρεπόταν να αποκεφαλιστεί. Για τον υπόλοιπο λαό, υπήρχε η αγχόνη, ο τροχός και η πυρά. Ο αποκεφαλισμός των ευγενών γινόταν με σπαθί ή τσεκούρι. Η αγχόνη ήταν η τιμωρία που επιβαλλόταν στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας. Πάνω στον τροχό, πέθαιναν οι ένοχοι ανθρωποκτονιών, ληστειών και βιαστών μικρών κοριτσιών. Ο θάνατος στην πυρά εφαρμοζόταν στους πατροκτόνους, μητροκτόνους, συζυγοκτόνους, δηλητηριαστές, εμπρηστές και σοδομίτες.

Τις εκτελέσεις έκανε ο επίσημος δήμιος κάθε πόλης, που ήταν ζηλευτό επάγγελμα εκείνη την εποχή, διότι είχε υψηλό κύρος και μεγάλες απολαβές. Το επάγγελμα ήταν κληρονομικό και τα εφτασφράγιστα μυστικά του μεταδίδονταν από πατέρα σε γιό. Ο δήμιος του Παρισιού μάλιστα που ονομαζόταν Σανσόν, είχε υποβάλλει στον υπουργό δικαιοσύνης το 1792 υπόμνημα στο οποίο ανέφερε τα μειονεκτήματα του παλαιού τρόπου αποκεφαλισμού, προτείνοντας αλλαγή του.

Ο Γκιγιοτέν καταγράφηκε σαν ένας καλοκάγαθος γιατρός που στεναχωρήθηκε πολύ όταν διαπίστωσε ότι η λαιμητόμος πήρε τελικά το όνομα του από τον ίδιο τον κόσμο. Όπως έλεγε, αυτός πρότεινε απλώς την αλλαγή του ποινικού κώδικα και δεν είχε σχέση με το ίδιο το μηχάνημα που εφάρμοσε το νόμο του. Αντιθέτως, ο κατασκευαστής πιάνων και γκιλοτίνων Τομπίας Σμιτ πλούτισε με την εφεύρεση του, διότι τον καιρό της τρομοκρατίας η Γαλλία γέμισε λαιμητόμους που κατασκεύαζε αυτός στο εργοστάσιο του που είχε πολλούς εργάτες. Παρά ταύτα, πέθανε στην ψάθα διότι του έφαγε όλα τα λεφτά μια Γαλλιδούλα τραγουδίστρια που τον τύλιξε στα δίχτυα της.

Περιττό να πούμε ότι πάνω από τους μισούς βουλευτές που στην αρχή της επανάστασης ενέκριναν την γκιλοτίνα, δοκίμασαν τελικά πόσο κοφτερό ήταν το λεπίδι της.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.