Αρχαίοι δύτες

Είναι γνωστός ο μύθος σύμφωνα με τον οποίον ο Μέγας Αλέξανδρος μπήκε μέσα σ’ ένα γυάλινο βαρέλι και βυθίστηκε από καράβι βαθιά μέσα στην θάλασσα για να παρατηρήσει τον βυθό και τα όντα του. Πρόκειται φυσικά για μύθο τον οποίο έγραψε ο περιβόητος ψευδο-Καλλισθένης, 600 χρόνια μετά την εκστρατεία του Αλεξάνδρου. Αυτός ο τύπος ήταν ένας τερατολόγος της εποχής του που έγραφε best sellers και έφθασε μέχρι να γράψει ότι ο Αλέξανδρος συγκρούστηκε και με έναν στρατό κυνοκέφαλων πολεμιστών. Χρησιμοποίησε λάθρα το όνομα του πραγματικού ιστοριογράφου Καλλισθένη, ο οποίος ακολουθούσε τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του. Άσχετα μ’ αυτό, η αναφορά στο πρώτο υποβρύχιο της ιστορίας ήταν γεγονός κι αυτό δείχνει τα ερωτηματικά που υπήρχαν για τις δυνατότητες επέμβασης του ανθρώπου στον υποβρύχιο κόσμο. Οι Έλληνες φαίνεται ότι το προσπαθούσαν, παρά την έλλειψη μέσων.

Η δράση των δυτών είναι μια εντελώς άγνωστη σελίδα της αρχαίας ελληνικής και της μετέπειτα ευρωπαϊκής ιστορίας με δευτερεύουσες επιδράσεις, παρά ταύτα είναι κάτι που αξίζει να μνημονευτεί. Τόσα και τόσα έχουμε διαβάσει για τα πολεμικά κατορθώματα των αρχαίων ημών προγόνων, πουθενά όμως δεν διαβάσαμε ότι στην αρχαία Ελλάδα και αργότερα, στις ναυμαχίες και στις πολιορκίες των παράλιων πόλεμων, χρησιμοποιούνταν πολεμικά σώματα από δύτες. Κάτι αντίστοιχο δηλαδή με τους σημερινούς βατραχανθρώπους και τις ομάδες υποβρυχίων καταστροφών.

Και όμως αυτά τα σώματα υπήρχαν και χρησιμοποιήθηκαν σε πολλές συγκρούσεις στη θάλασσα. Φυσικά, δεν διέθεταν εξοπλισμό, στολές, μάσκες, αναπνευστήρες ή μπουκάλες οξυγόνου όπως οι σημερινοί. Ήταν άνδρες που κολυμπούσαν πολύ καλά, είχαν αντοχή στις αποστάσεις και στην αναπνοή τους όταν βουτούσαν και τα μοναδικά όπλα που διέθεταν ήταν μαχαίρια, πριόνια ή τρυπάνια. Πλησίαζαν κολυμπώντας τα εχθρικά καράβια, νύχτα ή μέσα σε τρικυμία ώστε να μην διακρίνονται από τους φρουρούς των πλοίων, βουτούσαν κάτω απ’ το νερό και είτε έκοβαν τα σχοινιά από τις άγκυρες ώστε τα σκάφη να παρασυρθούν, είτε άνοιγαν τρύπες στα ύφαλα τους και τα βούλιαζαν.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει τον Σκύλλι από τη Σικώνη που μαζί με την κόρη του Κυανή επιτέθηκαν μ’ αυτό τον τρόπο στον στόλο του Ξέρξη που είχε αγκυροβολήσει έξω απ’ το Πήλιο. Έλυσαν τα σχοινιά από τις άγκυρες και πολλά πλοία παρασύρθηκαν από την τρικυμία πάνω σε άλλα διπλανά και βούλιαξαν. Ο Σκύλλις πάντως πρέπει να ήταν και ολίγον πειρατής, διότι ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι μετά την αναχώρηση του Περσικού στόλου βουτούσε και έκλεβε θησαυρούς από τα βυθισμένα καράβια.

Ο Θουκυδίδης στο Ζ’ βιβλίο του, αναφέρει μια άλλη χρήση των δυτών από τους Αθηναίους. Στη Σικελική εκστρατεία, οι Συρακούσιοι είχαν ποντίσει στην είσοδο του λιμανιού τους όρθιους πασσάλους, που δεν επέτρεπαν στις τριήρεις και τις πεντηκοντήρεις των Αθηναίων να περάσουν. Οι Αθηναίοι λοιπόν χρησιμοποίησαν δύτες για να βουτήξουν και να κόψουν με πριόνια κάτω απ’ το νερό τους ξύλινους πασσάλους, δίχως όμως να καταφέρουν την απελευθέρωση της εισόδου. Προφανώς πάντως, για να ποντιστούν πάσσαλοι μέσα στη θάλασσα και για να κρατηθούν όρθιοι, είχαν χρησιμοποιηθεί δύτες και από την άλλη πλευρά.

Η Ρώμη διέθετε σώμα δυτών, που τους ονόμαζε urinatores. Έκαναν την ίδια δουλειά προσπαθώντας να καταστρέψουν πολεμικά πλοία, αλλά παράλληλα αναλάμβαναν την τροφοδοσία πολιορκημένων πόλεων και τη μεταφορά δια θαλάσσης μηνυμάτων. Γέμιζαν καλά ραμμένα κατσικίσια δέρματα με σιτάρι ή άλλα τρόφιμα και τα έσερναν πάνω ή μέσα στο νερό, βάζοντας τα αθόρυβα μέσα σε παραθαλάσσια οχυρά που είχαν αποκλειστεί. Τα δέρματα αυτά ή οι κύστες γουρουνιών όπου έβαζαν τα γραπτά μηνύματα και τις διαταγές, ήταν αεροστεγή και είχαν λίγο αέρα ώστε να είναι ελαφρότερα και να σέρνονται εύκολα από τον κολυμβητή.

Ο Δίων ο Κάσσιος περιγράφει μια καταπληκτική καταδρομική επιχείρηση αυτών των urinatores. Το 194 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Σέπτιμος Σεβήρος που πολιορκούσε το Βυζάντιο το οποίο κατείχε ο ανταγωνιστής του Πεσκένιος Νίγηρας, έστειλε τους δύτες του από την ξηρά δεμένους με σκοινιά, αυτοί έκοψαν τις άγκυρες, κάρφωσαν τις λόγχες τους κάτω από την ίσαλο γραμμή των πλοίων, τις έδεσαν με τα σχοινιά και οι άνδρες του Σεβήρου από τη στεριά ρυμούλκησαν τα πλοία ως έξω δίχως τα πληρώματα τους να μπορέσουν να αντιδράσουν.

Τέλος αξίζει να πούμε ότι οι βυζαντινοί είχαν ανακαλύψει έναν μηχανισμό που έστελνε στο βυθισμένο μέρος των πλοίων το περίφημο υγρό πυρ που δεν έσβηνε στη θάλασσα, προκαλώντας έτσι φωτιές στα ύφαλα των εχθρικών καραβιών που ήταν αδύνατο να αντιμετωπιστούν.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.