Το 1854, ο Γάλλος μηχανικός Φερντινάν Μαρί Ντε Λεσέψ ανέλαβε να φέρει σε πέρας το γιγάντιο έργο της διάνοιξης μιας διώρυγας που θα συνέδεε την Ερυθρά θάλασσα και τον Ινδικό, με τη Μεσόγειο. Το 1859, ο Γάλλος μηχανικός έκανε δημόσια έκκληση σε όσους ξένους το επιθυμούσαν, να κατέβουν στην Αίγυπτο για να δουλέψουν στο μεγάλο εργοτάξιο.
Ο Λεσέψ έπασχε από έλλειψη εργατικών χεριών καθώς οι ντόπιοι Αιγύπτιοι θεωρούνταν ράθυμοι και εντελώς ανειδίκευτοι, ενώ την ίδια στιγμή οι δυτικοευρωπαίοι δεν άντεχαν το κλίμα της περιοχής κι έφευγαν ή απολύονταν γρήγορα. Η διεθνής αυτή έκκληση για το πιο διάσημο έργο υφηλίου, έφθασε και σ’ ένα φτωχό νησί στην άκρη του ελληνικού αρχιπελάγους. Στην Κάσο.
Το νησί είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά από τους Τουρκοαιγύπτιους το 1824 και οι λιγοστοί κάτοικοι που είχαν απομείνει είχαν επιστρέψει μετά από χρόνια. Η προσπάθεια τους όμως να ορθοποδήσουν ξανά ήταν πολύ δύσκολη. Το 1843 ο Κασιώτικος εμπορικός στόλος ήταν 75 ιστιοφόρα, όμως η μετέπειτα εμφάνιση του ατμού και των σιδερένιων ατμόπλοιων βύθισε ξαφνικά το νησί στη φτώχεια. Η έκκληση του Λεσέψ κινητοποίησε τους φτωχούς Κασιώτες, οι οποίοι μη έχοντας άλλον τρόπο να επιζήσουν άρχισαν να μεταναστεύουν μαζικά στο Σουέζ για να δουλέψουν.
Όσοι είχαν ιστιοφόρα τα πήραν μαζί τους, αλλά οι περισσότεροι πήγαν με μοναδικό εφόδιο την εργατική τους δύναμη. Σιγά-σιγά ο πατέρας έφερνε τον γιό, ο θείος τον ανιψιό, ο χωριανός τον συγχωριανό κι όλοι αυτοί κουβάλησαν μαζί τις οικογένειες τους. Μέσα στην δεκαετία που χρειάστηκε για να φτιαχτεί η διώρυγα, τα τρία τέταρτα των κατοίκων της Κάσου είχαν μετακομίσει στο Σουέζ.
Όσοι είχαν καΐκια, τα μίσθωσαν στην εταιρεία και κουβαλούσαν μ’ αυτά πέτρες για τους προβλήτες, σίδερα για τις μεταλλικές κατασκευές ή τρόφιμα και νερό για το προσωπικό. Οι υπόλοιποι εργάστηκαν ως απλοί εργάτες ή εργοδηγοί. Το σύνολο των Κασιωτών, περιλαμβανομένων και των γυναικοπαίδων που ακολούθησαν τους άνδρες, ήταν σχεδόν 5.000 άνθρωποι. Η Κάσος ρήμαξε, εξ’ ου και το Κασιώτικο τραγούδι «να ταν να ζει ο Ντε Λεσέψ, ήθελα τον δικάσω / που σπίτωσε την έρημο κι ερήμωσε την Κάσο».
Οι συνθήκες ζωής και εργασίας ήταν βέβαια αφόρητες στην έρημο του Σινά, με ζέστη τη μέρα, κρύο το βράδυ, έντομα, δίψα και επιδημίες, παρά ταύτα οι σκληραγωγημένοι από τη θάλασσα και τον ξερότοπο τους Κασιώτες δεν έκαναν πίσω. Γι αυτό και ο ίδιος ο Λεσέψ αναγνώρισε τη μέγιστη προσφορά τους στην ολοκλήρωση του έργου που τον άφησε στην ιστορία.
Όταν τέλειωσε το έργο, τους κάλεσε σε δημόσια συγκέντρωση και χρησιμοποιώντας τον διερμηνέα τους Μάρκο Μαλλιαράκη, δικηγόρο απ’ την Κάσο, τους υποσχέθηκε ότι θα ικανοποιούσε κάθε επιθυμία τους. Είναι πασίγνωστο και συγκινητικό ότι αυτοί οι απλοί άνθρωποι του μόχθου, αντί να του ζητήσουν χρήματα ή άλλες διευκολύνσεις, ζήτησαν να ονομαστεί η καινούρια πόλη που χτιζόταν στην είσοδο της διώρυγας «Νέα Κάσος».
Ο Φέρντιναντ Λεσέψ όμως τους είπε πως λυπάται, αλλά είχε ήδη υποσχεθεί αυτή την τιμή στον αντιβασιλέα της Αιγύπτου Σαϊντ Πασά, ο οποίος του είχε παραχωρήσει το δικαίωμα να ανοίξει την διώρυγα. Από τον Σαϊντ πασά λοιπόν, (αδερφό του Ιμπραήμ πασά που ρήμαξε την Πελοπόννησο στην επανάσταση του ’21), η πόλη ονομάστηκε Πόρτ Σάιντ.
Οι Κασιώτες πάντως είχαν ως φαίνεται μια ειδική σχέση με τις μεγάλες τεχνητές διώρυγες της υφηλίου. Όταν ολοκληρώθηκε η διώρυγα του Παναμά που ένωσε τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό, οι κατασκευαστές συμφώνησαν ομόφωνα ο πρώτος καπετάνιος που θα εγκαινιάσει με το καράβι του το μεγάλο έργο, να είναι ο Νικήτας Μαυράκης, γεννημένος στην Κάσο το 1859.
Επειδή όμως οι κατασκευαστές ήξεραν το παιχνίδι της επικοινωνίας, ήθελαν το όνομα να μοιάζει με Αμερικάνικο, οπότε μετονόμασαν τον Μαυράκη σε John Konstantine. Στο μουσείο της διώρυγας, μπορούμε σήμερα να δούμε το πορτραίτο και την προτομή του Κασιώτη ναυτικού, με το πραγματικό ελληνικό του όνομα.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.
