Στις 17 Φεβρουαρίου 1982, μέσα σε θύελλα αντιδράσεων από την ελληνική εκκλησία και συντηρητικούς κύκλους της χώρας, εισάγεται στη Βουλή το νομοσχέδιο για την καθιέρωση του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα. Στην Ευρώπη είχε καθιερωθεί από τη Γαλλική Επανάσταση περισσότερο από 200 χρόνια νωρίτερα, αλλά η Ελλάδα και η Ορθόδοξη εκκλησία της θεωρούσαν νόμιμο μόνο τον θρησκευτικό γάμο, με βάση την βυζαντινή νομοθεσία του Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού από το 893 μ.Χ.
Στην Ελλάδα είχαν γίνει δύο ακόμα απόπειρες καθιέρωσης του πολιτικού γάμου που δεν καρποφόρησαν. Η μία ήταν το 1926 με πρόταση του υπουργού δικαιοσύνης Ιωσήφ Κούνδουρου που απορρίφθηκε από τον δικτάτορα Πάγκαλο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1932 επί Ελευθερίου Βενιζέλου, στα πλαίσια της Αναθεωρητικής Επιτροπής υπό τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή, είχε γίνει νέα απόπειρα καθιέρωσης του στα πλαίσια της θέσπισης νέου οικογενειακού δικαίου στην χώρα. Η πρόταση είχε μειοψηφήσει, αφού μόνο δύο φωτισμένοι νομικοί της εποχής την είχαν ψηφίσει. Ο Αλέξανδρος Σβώλος και ο Κυριάκος Βαρβαρέσος.
Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου καθιέρωσε τον πολιτικό γάμο που ήταν πάγιο αίτημα του προοδευτικού κόσμου και όλου σχεδόν του νομικού συστήματος, Υπήρχε ήδη εκτεταμένη αρθρογραφία για το θέμα και πολλές χιλιάδες υποψηφίων που περίμεναν την καθιέρωση του θεσμού για να παντρευτούν. Από αλλόθρησκους και άθεους, μέχρι ανθρώπους που είχαν εξαντλήσει το όριο των τριών γάμων που επέτρεπε η εκκλησία. Ο υπουργός δικαιοσύνης Στάθης Αλεξανδρής, ενέταξε την καθιέρωση του πολιτικού γάμου σε μια σειρά από ευρύτερες αλλαγές του οικογενειακού δικαίου, που περιλάμβαναν την καθιέρωση της ισότητας ανδρών και γυναικών και την κατάργηση της προίκας.
Ο καινούριος αυτός θεσμός δίχασε προσωρινά την ελληνική κοινωνία. Στους πρώτους πολιτικούς γάμους που έγιναν, πλήθη κόσμου συνέρεαν στα δημαρχεία, οι μισοί για να δουν τι είναι αυτό το νέο φρούτο και οι άλλοι μισοί για να δουν με τα ίδια τους τα μάτια αυτό που θεωρούσαν αμαρτία και κατάργηση των πατροπαράδοτων εθίμων.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε καταλήξει σε συμβιβασμό με την ελληνική εκκλησία, ορίζοντας τον πολιτικό γάμο ίσο με τον θρησκευτικό και όχι κάνοντας τον πολιτικό υποχρεωτικό με τον θρησκευτικό προαιρετικό, όπως ίσχυε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό ζητούσε και το πιο προωθημένο κομμάτι του προοδευτικού κόσμου της χώρας. Παρά την διαλλακτική στάση του αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, μεγάλο κομμάτι της Ιεράς Συνόδου ξεσηκώθηκε, παραεκκλησιαστικές οργανώσεις έκαναν εμπρηστικές δηλώσεις περί καθιέρωσης της αθεΐας και πολλοί ιερείς, παρακινούμενοι από τους δεσποτάδες, απείλησαν ότι δεν θα βάφτιζαν τα παιδιά που οι γονείς τους είχαν συνάψει πολιτικό γάμο.
Πρωτεργάτης των αντιδράσεων ήταν ο μητροπολίτης Δημητριάδος Χριστόδουλος, μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Έλεγε συγκεκριμένα από άμβωνος: «Ο πολιτικός γάμος είναι άθεσμος μείξις, είναι καταπάτησις της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, είναι αίρεσις. Ο τοιούτος γάμος είναι, άνευ περιστροφών, μείξις ανίερος και κατάκριτος, ελευθέρα συμβίωσις άθεσμος και αμαρτωλός». Η Νέα Δημοκρατία του Ευάγγελου Αβέρωφ, που ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση, ταυτίστηκε μ’ αυτές τις ακραίες φωνές και καταψήφισε τον νόμο στη Βουλή.
Ο νόμος πέρασε και ο πρώτος πολιτικός γάμος στην χώρα έγινε στο χωριό Φραντάτο της Ικαρίας, ανάμεσα στον Δημήτρη Μαύρο από τη Νάξο και την Σταματούλα Πλακίδα από την Ικαριά. Το γεγονός καλύφθηκε από όλες τις εφημερίδες και την κρατική τηλεόραση. Τον πρώτο καιρό έγιναν πολλοί γάμοι στα δημαρχεία, μετά όμως σταδιακά αποκαταστάθηκε μια ισορροπία που ήταν περίπου 90% θρησκευτικοί γάμοι και μόνο 10% πολιτικοί. Σ’ αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι στον πολιτικό γάμο δεν προβλέφθηκε κάποια εντυπωσιακή τελετουργία, με αποτέλεσμα να μοιάζει φτωχός συγγενής του μεγαλόπρεπου θρησκευτικού.
Με αυτά τα ποσοστά, η εκκλησία σταδιακά έπαψε να αντιδρά, θεωρώντας ότι η πίστη και η Ορθόδοξη παράδοση είχαν νικήσει κατά κράτος και δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος. Η οικονομική κρίση άλλαξε βίαια τα στατιστικά στοιχεία μετά το 2010. Το 2012 ήταν η πρώτη χρονιά που έγιναν περισσότεροι πολιτικοί από θρησκευτικοί γάμοι στη χώρα, τάση που διατηρήθηκε στα υπόλοιπα χρόνια της κρίσης. Στις μέρες μας σταδιακά επανέρχεται ένα είδος ισοπαλίας…
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.
