Τραμπ – Ιράν: Το σύνδρομο του Κάρτερ

**Ειδικού Συνεργάτη

Υπηρέτησε τέσσερα χρόνια, 1977-1981, τα δύο τελευταία, 1979-1981, χειριζόμενος την κρίση στις αμερικανο-ιρανικές σχέσεις μετά την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στην Τεχεράνη από τους Φρουρούς της Επανάστασης και την ομηρία των Αμερικανών διπλωματών. Εκτοτε, το σύνδρομο του Κάρτερ αγχώνει όλους τους Αμερικανούς προέδρους. Πόσο μάλλον έναν πρόεδρο για τον οποίο έχει ξεκινήσει η διαδικασία καθαίρεσης. Υπαγορεύθηκε λοιπόν η δολοφονία Σολεϊμανί από την εσωτερική ατζέντα του προέδρου των ΗΠΑ; Ασφαλώς, όχι μόνο. Οι εικόνες πολιορκίας της αμερικανικής πρεσβείας στη Βαγδάτη ξύπνησαν ενδεχομένως στον ίδιο ή και το στενό κύκλο συνεργατών του τις μνήμες φρίκης των ημερών της Τεχεράνης. Γιατί στη Βαγδάτη έδρασαν δυνάμεις ελεγχόμενες από το Σολεϊμανί που ως νεαρός Φρουρός της Επανάστασης, είχε συμμετάσχει στην κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στο Ιράν.

Το ενδεχόμενο επανάληψης αυτού του σκηνικού στη Βαγδάτη θα επηρέαζε με βεβαιότητα την έκβαση της διαδικασίας καθαίρεσης του Τράμπ. Δεν μπορούσε λοιπόν να το ρισκάρει. Επρεπε να δράσει γρήγορα και αποφασιστικά και αυτό έκανε. Επιπλέον, οι ΗΠΑ ήταν επιβεβλημένο να κάνουν επίδειξη ισχύος για να μη χάσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων στη Μέση Ανατολή, μια περιοχή όπου το τελευταίο διάστημα στο κενό που είχαν αφήσει άλλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία και το Ιράν, απέκτησαν πλεονέκτημα προκαλώντας ανησυχία σε παραδοσιακούς συμμάχους της Αμερικής, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.

Η κίνηση Τραμπ, παρότι επιβεβλημένη σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση, θα έχει τεράστιες συνέπειες για την περιοχή αλλά και τη θέση των ΗΠΑ σ’αυτήν. Μια περιοχή που δεν είναι καθόλου μακριά από την Ελλάδα και είναι πολύ κοντά στην Τουρκία η οποία συνορεύει με το Ιράν, ας μην το ξεχνάμε. Θα φέρει με δραματικό και βίαιο τρόπο στην επιφάνεια τις διαιρέσεις που ήδη υπάρχουν ανάμεσα στα δύο βασικά ισλαμικά ρεύματα, τους Σιίτες (Ιράν) και τους Σουνίτες (Σαουδική Αραβία και κράτη του Κόλπου αλλά και Τουρκία). Μέχρι σήμερα η αντιπαράθεση ανάμεσα στα δύο αυτά ρεύματα γινόταν με ενδιάμεσες ισλαμικές οργανώσεις, λιγότερο ή περισσότερο ακραίες, με κορυφαίο μέτωπο αυτό της Συρίας. Παραδόξως, χάρις στην παρουσία της Ρωσίας, η Τουρκία κάθεται στο ίδιο τραπέζι με το Ιράν για αναζήτηση λύσης στη Συρία στο πλαίσιο της λεγόμενης διαδικασίας της Αστάνας. Μένει να δούμε αν η Ρωσία θα μπορέσει να επιβάλει αντίστοιχη διαδικασία και για τη Λιβύη…

Μετά το αμερικανικό χτύπημα όμως, το Ιράν είναι υποχρεωμένο να απαντήσει. Οι εκτιμήσεις που υπάρχουν συγκλίνουν στο ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει στρατιωτικά τις ΗΠΑ λόγω διαφοράς ισχύος. Επομένως, θα προσφύγει σε έμμεσα χτυπήματα – τρομοκρατικές ενέργειες, κυβερνοεπιθέσεις, ναυτικό αποκλεισμό στα στενά του Ορμούζ, πλήγματα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην περιοχή. Το Ιράν διαθέτει σε όλη την περιοχή δυνάμεις παραστρατιωτικές με σοβαρό εξοπλισμό που ανά πάσα στγμή μπορούν να επιφέρουν πλήγμα κατά των αντιπάλων του. Αυτό ήταν το επίτευγμα του Σολεϊμανί που είχε προκαλέσει σοβαρή ανησυχία κυρίως στο Ισραήλ που αισθανόταν περικυκλωμένο από στρατιωτικούς πυρήνες χωρίς ταυτότητα έτοιμους να του επιτεθούν.

Ο Τραμπ και οι σύμμαχοι

Για τους συμμάχους των ΗΠΑ, όχι μόνο στον αραβικό κόσμο αλλά και στο ΝΑΤΟ (27 ευρωπαϊκές χώρες συν Καναδάς και Τουρκία) το μείζον ζήτημα είναι αν η Ουάσιγκτον θα ζητήσει την έμπρακτη συμπαράστασή τους, δηλαδή τη συμβολή τους σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Καίριας σημασίας θα είναι ενδεχόμενο πλήγμα που θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το άρθρο 5 της Ατλαντικής Συμμαχίας που προβλέπει αλληλεγγύη όλων των χωρών μελών έναντι χώρας-μέλους που δέχεται εξωτερική επίθεση (είχε ενεργοποιηθεί μετά την 11η Σεπτεμβίου). Ας σημειωθεί ότι δικαίωμα επίκλησης του άρθρου 5 έχει και η Τουρκία ωε χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ αν δεχθεί εξωτερική επίθεση. Επομένως, για να είμαστε σαφείς, η Ελλάδα δεν είναι μακριά από το πρόβλημα, είναι μέσα στο πρόβλημα.

Ειδικότερα, ως προς την Τουρκία, και με δεδομένο ότι οι σχέσεις της με το Ιράν, δεν είναι κακές – το αντίθετο, είχε βοηθήσει την Τεχεράνη να παραβιάζει συστηματικά το εμπάργκο των ΗΠΑ με το περίφημο σχήμα ανταλλαγής χρυσού με πετρέλαιο που οδήγησε στην καταδίκη και φυλάκιση στην Αμερική δύο πολύ στενών συνεργατών του Ερντογάν- το ερώτημα που τίθεται είναι πως θα θελήσει να χρησιμοποιήσει την κρίση προς όφελος των στρατηγικών επιδιώξεών της. Οπως έδειξε η κίνηση της Λιβύης, ο Ερντογάν έχει τη φιλοδοξία να αναδειχθεί σε ηγέτη μιας συγκεριμένης μερίδας του σουνιτικού ισλάμ, αυτής που καθοδηγείται από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η ηγεσία της οποίας μετά την έξωση του Μόρσι από την εξουσία στην Αίγυπτο, έχει βρει καταφύγιο στην Τουρκία. Η ενίσχυση αυτής της δύναμης και η επικράτησή της έναντι των Σουνιτών του Κόλπου είναι ο κοινός στόχος της ηγεσίας της Αδελφότητας και του Τούρκου Προέδρου. Αυτό εξηγεί και το αβυσσαλέο μίσος με το σημερινό πρόεδρο της Αιγύπτου που δεν αποκλείεται να οδηγήσει τις δύο χώρες και σε ανοιχτή σύγκρουση, με πιθανότερο μέτωπο τη Λιβύη. Αυτό εξηγεί επίσης και τη σύγκλιση με το Ιράν προκειμένου το μέτωπο κατά της Σαουδικής Αραβίας και των άλλων χωρών του Κόλπου αλλά και κατά του Ισραήλ να ισχυροποιηθεί. Με άλλα λόγια, αν αυτή η υπόθεση εργασίας ευσταθεί, ο Ερντογάν βλέπει ανατολικά παρά δυτικά και θα επιδιώξει να αποκομίσει οφέλη από τη σύγκρουση των ΗΠΑ με το Ιράν για να ενισχύσει τη θέση του στον ισλαμικό κόσμο παίρνοντας ενδεχομένως το ρίσκο της απομάκρυνσης από το δυτικό στρατόπεδο με ότι αυτό συνεπάγεται για τη σταθερότητα της περιοχής και φυσικά για την ασφάλεια της χώρας μας.