Τα τελευταία χρόνια, ένας μικρός χώρος στο κέντρο της παλιάς πόλης της Ελευθερούπολης, του δήμου Παγγαίου στην Καβάλα, έχει χωρέσει τη σχολική ιστορία ενός αιώνα χάρη σε έναν δάσκαλο που έβαλε στόχο και σκοπό της ζωή του να διατηρήσει ζωντανές σχολικές μνήμες και εικόνες που συνοδεύουν τις αναμνήσεις χιλιάδων μαθητών.
Ο Βασίλης Βεργόπουλος, χάρη στην επιμονή, την υπομονή αλλά κυρίως χάρη στο μεράκι και την αγάπη που τον διακρίνει, κατάφερε να μεταμορφώσει κυριολεκτικά τον ισόγειο χώρο της κατοικίας του σ’ ένα ιδιότυπο μουσείο. Ένα μικρό μουσείο που φιλοξενεί μια μεγάλη συλλογή σχολικών αντικειμένων, την οποία συγκέντρωσε ο ίδιος με κόπο και προσπάθεια τα τελευταία είκοσι πέντε και πλέον χρόνια είτε αγοράζοντάς τα, είτε μέσα από δωρεές, είτε μέσα από τα… σκουπίδια, όταν δημοτικά σχολεία έκλειναν γιατί δεν είχαν άλλους μαθητές.
Πρόκειται για μια εντυπωσιακή συλλογή με περισσότερα από 6.000 εκθέματα, αποτελούμενα από κάθε τι μικρό ή μεγάλο που συνέθετε τη σχολική ζωή του μαθητή και της μαθήτριας τα τελευταία εκατό χρόνια. Σχολικές τσάντες, τετράδια και πλάκες, ένας πολύ μεγάλος αριθμός σχολικών βιβλίων με ορισμένα να χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα, μελανοδοχεία, κονδυλοφόροι, χάρτες, ξύλινα θρανία, φωτογραφίες, απολυτήρια, πτυχία, διορισμοί δασκάλων, εγκυκλίους του υπουργείου Παιδείας, όργανα φυσικής, χημείας και μαθηματικών, χειροποίητες εικονογραφημένες πινακίδες για την καλύτερη κατανόηση των μαθημάτων, σχολικές ποδιές, εγκυκλοπαίδειες, πολύγραφοι, καζάνια για την παρασκευή του συσσιτίου την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου, ακόμα και λαγοπόδαρα που τα παλιά χρόνια οι μαθητές χρησιμοποιούσαν για να σβήνουν τις πλάκες, όταν δεν υπήρχαν τετράδια.
Είναι φτωχές οι λέξεις να περιγράψουν αυτή τη συλλογή σχολικών αντικειμένων και αναμνήσεων που υπάρχει συγκεντρωμένη σε λίγα μόλις τετραγωνικά. Είναι όμως σίγουρα πολύ μεγάλη η συγκίνηση των ενηλίκων που την επισκέπτονται σήμερα και γυρνούν τον χρόνο πίσω, ανατρέχοντας στις προσπάθειες τις δικές τους αλλά και των δάσκαλων τους να μάθουν γράμματα. Την ίδια ώρα, είναι μεγάλος ο θαυμασμός των σημερινών μαθητών που διαβαίνουν την είσοδο του χώρου και διαπιστώνουν τις δύσκολες συνθήκες και τα λιγοστά εκπαιδευτικά μέσα που χρησιμοποιούνταν πριν από αρκετά χρόνια για να μάθουν κάποιοι άλλοι μαθητές να γράφουν και να διαβάζουν.
Από τους κονδυλοφόρους στους υπολογιστές
Λίγα εικοσιτετράωρα πριν χτυπήσει το κουδούνι για την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, ο κ. Βεργόπουλος άνοιξε τις πόρτες της συλλογής του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, μεταφέροντάς μας σ’ έναν ξεχασμένο σχολικό κόσμο και μια ξεπερασμένη εκπαιδευτική διαδικασία. Όλα όσα περιλαμβάνονται στη συλλογή σημάδευσαν τη σχολική ζωή εκατοντάδων μαθητών πουν κάποτε φορούσαν ακόμα ποδιές, μετέφεραν ξύλα για να ζεστάνουν τις τάξεις τους, προσπαθούσαν να κρατούν καθαρούς τους κονδυλοφόρους και να μη λερώνονται από το μελανοδοχείο, που έκαναν μάθημα καλλιγραφίας και διδάσκονταν ιστορία από χειροποίητους εικονογραφημένους χάρτες.
«Σήμερα, αρκεί ο δάσκαλος να έχει σε μια τάξη έναν υπολογιστή κι έναν προτζέκτορα για να μπορέσει να κάνει το μάθημά του», επισημαίνει εύστοχα ο κ. Βεργόπουλος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, και συνεχίζει: «όλα όσα είναι συγκεντρωμένα σ’ αυτόν τον χώρο αποτελούν πλέον αντικείμενο επιστημονικής μελέτης καθώς παρουσιάζουν την εξέλιξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας στα δημοτικά σχολεία. Επίσης, τάξεις μαθητών μαζί με τους δασκάλους τους επισκέπτονται τη συλλογή και υλοποιούν διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά πώς εξελίχθηκε το σχολείο στο πέρασμα των ετών».
Ως δάσκαλος ο ίδιος και προερχόμενος από μια μεγάλη εκπαιδευτική οικογένεια που έβγαλε πολλούς δασκάλους θεωρεί σημαντικό να γνωρίζει κάποιος τις ρίζες του. Είτε αυτές αφορούν την καταγωγή του, είτε το επάγγελμα- λειτούργημα, που επέλεξε ν’ ασκήσει. Αυτό ήταν και το ερέθισμα για τον ίδιο να ξεκινήσει τη συγκέντρωση αυτού του πολύτιμου και πλέον σπάνιου εκπαιδευτικού υλικού, μέσα από το οποίο παρουσιάζεται η εξελικτική πορεία του σχολείου και της εκπαίδευσης.
Μια «γλυκιά τρέλα», που κρατάει είκοσι χρόνια
Ο ίδιος κάνει λόγο για μια «γλυκιά τρέλα», για την οποία δεν μετανιώνει ούτε μια στιγμή. «Πόνεσα για να βρω όλο αυτό το υλικό, δαπάνησα χρήματα για να αποκτήσω εργαλεία και βιβλία κι έπεισα ανθρώπους να μού δωρίσουν πράγματα ώστε να μην χαθούν ή καταστραφούν. Κάποτε οι ίδιοι οι δάσκαλοι ζωγράφιζαν εικόνες, κατασκεύαζαν εργαλεία και όργανα, έγραφαν ιδιόχειρα βιβλία γιατί είχαν ζήλο και πειθώ προκειμένου να μεταδώσουν γνώσεις και να μάθουν γράμματα στα παιδιά. Τίποτα δεν ήταν αυτονόητο και δεδομένο. Απαιτούνταν κόπος και προσπάθεια, όχι μόνο από τον δάσκαλο αλλά και τους μαθητές».
Από τα πιο εντυπωσιακά κομμάτια της ιδιαίτερα πλούσιας συλλογής του είναι τα παλιά εκπαιδευτικά βιβλία. Όπως ένα βιβλίο γραμματικής του 1874 σε τρεις γλώσσες -Ελληνικά, Γαλλικά και Οθωμανικά, όταν ακόμα κάποιες περιοχές της Ελλάδας ήταν υπό οθωμανική κατοχή. Επίσης, ένα βιβλίο γεωγραφίας τυπωμένο στη Σμύρνη στα τέλη του 19ου αιώνα, που έφερε την έγκριση του υπουργείου Παιδείας και της εκπαιδευτικής πατριαρχικής επιτροπής και ήταν «ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ».
Εντύπωση προκαλεί μια έκδοση «ΚΥΡΙΑΚΟΔΡΟΜΙΟΝ», με ομιλίες του λόγιου και αρχιεπισκόπου Νικηφόρου Θεοτόκη, τυπωμένη στην Αθήνα το 1840. Στις αρχικές σελίδες αναφέρεται ότι η πρώτη έκδοση τυπώθηκε στη Μόσχα το έτος 1796, με δαπάνη της Ζωσιμαίας αδελφότητας και η δεύτερη στη Βενετία το έτος 1831, με δαπάνη της ίδια αδελφότητας «δια της αγρύπνου φιλογενείας του εξοχωτάτου Κυβερντήτου της Ελλάδος ΚΟΜΗΤΟΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ».
Η προσπάθεια του κ. Βεργόπουλου να συγκεντρώσει, να διατηρήσει, να διασώσει όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία της σχολικής κοινότητας παραμένει αμείωτη εδώ και είκοσι ολόκληρα χρόνια. Δεν κρύβει τη χαρά και την ικανοποίηση που νιώθει για όλα όσα έχει πετύχει. Ταυτόχρονα, δεν κρύβει και την πικρία του για το γεγονός ότι ακόμα δεν έχει βρεθεί ένας χώρος ικανός να στεγάσει αυτή τη μεγάλη και πολύτιμη σχολική συλλογή αναμνήσεων, εικόνων, εγγράφων και τεκμηρίων.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163