Γυναικολογικοί υπέρηχοι: πρώτη μέθοδος διάγνωσης

Γράφει ο Γρηγόριος Δερδελής *

Οι υπέρηχοι στην ιατρική ξεκίνησαν το 1952 με τους John Read και Douglass Howry, που παρουσίασαν τις πρώτες εικόνες υπερήχων, εμβαπτίζοντας τα αντικείμενα προς εξέταση σε νερό χωρίς αέρα. Στη συνέχεια οι πρώτες εξετάσεις εκτελούνταν μόνο διακοιλιακά και με πολύ χαμηλή ανάλυση. Αργότερα όμως αναπτύχθηκαν υψηλότερης ευκρίνειας διακολπικά υπερηχογραφήματα.

Το πρώτο διακολπικό υπερηχογράφημα αναφέρεται από τον Timor Tritsch που χρησιμοποίησε δύο ξύλινα γλωσσοπίεστρα, χειρουργική συγκολλητική ταινία και ένα μικρό παιδιατρικό ηχοβολέα και αυτό ήταν ένας πρόχειρος διακολπικός ηχοβολέας.

Το 1985 παρουσιάζεται το πρώτο ενδοκολπικό Doppler. Το 1988 οι Dellenbach και συνεργάτες περιέγραψαν τις πρώτες διακολπικές λήψεις ωαρίων. To 1989 ο Cambell και συνεργάτες ήταν οι πρώτοι που δημοσίευσαν μια μεγάλη μελέτη για τον καρκίνο των ωοθηκών. Μετά ο Depriest και συνεργάτες ανακοίνωσαν παρόμοια αποτελέσματα για τον καρκίνο των ωοθηκών και το διακολπικό υπερηχογράφημα. Ήδη από το 1990 ο Deichert στη Γερμανία περιέγραψε τη σαλπιγγογραφία με υπερήχους, το γνωστό ως σήμερα HyCoSy/HyFoSy. Το 1990 εισάγονται οι αρμονικές και τα φίλτρα στο λογισμικό των υπερήχων, που ως σκοπό έχουν την βελτιστοποίηση της εικόνας. Το 1991 η μορφολογική βαθμονόμηση των ωοθηκών από τους Sassone και Timor Tritsch είναι από τις κλασσικές μελέτες ακόμα και σήμερα.

Ο Granberg ήταν ο πρωτοπόρος που εισηγήθηκε ότι το πάχος του ενδομητρίου για να αποκλείσει τον καρκίνο του ενδομητρίου είναι τα 5mm. Στις αρχές του 2000, ο Eberard Merz στη Γερμανία, ο Bernard Benoit στη Γαλλία και ο Davor Jurkovic στο Λονδίνο άρχισαν να δημιουργούν τις πρώτες 3D εικόνες που ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές.
Από το 2000 και μετά το διακολπικό υπερηχογράφημα αποκτά όλο και μεγαλύτερη διαγνωστική αξία. Αρχικά έγινε μέθοδος εκλογής στην αρχόμενη κύηση και καμία άλλη μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στην κλινική πράξη.

Διακολπικό υπερηχογράφημα

Διάγνωση της εν τω βάθει ενδομητρίωσης
Εκτός όμως από την κύηση, το διακολπικό υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται και για τη διάγνωση της εν τω βάθει ενδομητρίωσης που μέχρι πριν λίγα χρόνια μπορούσε να απεικονισθεί μόνο με άλλες χρονοβόρες ή επεμβατικές μεθόδους. Η εν τω βάθει ενδομητρίωση μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες στον κλινικό ιατρό για τη διάγνωση, εξέλιξη αλλά και τη θεραπεία της νόσου, για κάθε μια ασθενή ξεχωριστά. Το υπερηχογράφημα είναι προσιτό στο γυναικολόγο, εύκολο να αναγνωρίσει και να εκτιμήσει τη βαρύτητα της νόσου, έτσι ώστε να λάβει τις καλύτερες αποφάσεις.

Υπερηχογραφική σαλπιγγογραφία. Μια ακόμα μέθοδος διαγνωστική που έχει αποδείξει πλέον την αξία της είναι η υπερηχογραφική σαλπιγγογραφία. Οι πιο γνωστές επιστημονικές κοινότητες, όπως η βρετανική κοινότητα για τη γονιμότητα (British Fertility Society), την αναγνωρίζουν ως ισάξια, εάν όχι ανώτερη της κλασσικής σαλπιγγογραφίας.

Το διακολπικό υπερηχογράφημα είναι όμως και η μέθοδος εκλογής για τη γυναικολογία και την περιοχή της πυέλου. Τα τελευταία χρόνια είχε αναγνωριστεί η αξία του για τη διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών και του ενδομητρίου. Πλέον όμως έχει αποδείξει ισάξια ικανότητα για τη διάγνωση και τη σταδιοποίηση του καρκίνου των σαλπίγγων αλλά πρόσφατα και του τραχήλου της μήτρας. Καινούργιες μελέτες που συγκρίνουν την μαγνητική τομογραφία και το διακολπικό υπερηχογράφημα 2D ή 3D έχουν αρχίσει να πληθαίνουν. Όμως με την αλματώδη εξέλιξη των υπερήχων έχουμε πλέον και τη δυνατότητα να αναγνωρίζουμε τους ενδοπυελικούς λεμφαδένες, το μέγεθός τους, την εσωτερική μορφολογία τους αλλά και την αγγείωσή τους. Οι παραπάνω πληροφορίες είναι σημαντικές για τον κλινικό ιατρό και τον σχεδιασμό του χειρουργείου.

Διακολπικές βιοψίες

Τέλος, με το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα έχουμε τη δυνατότητα να προβούμε σε διενέργεια βιοψιών σε δυσπρόσιτα μέρη της πυέλου. Οι διακολπικές βιοψίες έχουν τη δυνατότητα να πάρουν δείγματα ελάχιστων εκατοστών με μεγάλη ακρίβεια και ελάχιστες επιπλοκές.

Το διακολπικό γυναικολογικό υπερηχογράφημα είναι πλέον η μέθοδος εκλογής για την παθολογία του γυναικείου συστήματος. Τα καινούργια μηχανήματα υπερήχων έχουν δυνατότητες που βελτιώνουν την ποιότητα εικόνας και καθιστούν τη διάγνωση όλο και πιο αξιόπιστη. Το διακολπικό υπερηχογράφημα έχει πλέον ενηλικιωθεί και είναι η πρώτη μέθοδος διάγνωσης των γυναικείων προβλημάτων.

* Ο Γρηγόριος Δερδελής είναι Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Εξειδικευμένος στο Γυναικολογικό Υπέρηχο, Υπεύθυνος Τμήματος Γυναικολογικών Υπερήχων ΜΗΤΕΡΑ.