Επιβλητικά, τα ξύλινα σκαριά στέκουν στα παραδοσιακά καρνάγια της Ιερισσού στη Χαλκιδική και διηγούνται ιστορίες για φουρτουνιασμένες θάλασσες και αλησμόνητα ταξίδια…
Κάποια από αυτά πήραν πνοή από τα πεύκα του Χολομώντα και του Άθω και είναι έτοιμα να ταξιδέψουν τις ομορφιές του τόπου τους στα μακρινά λιμάνια. Άλλα, φθαρμένα από τον χρόνο και πληγωμένα από τις τρικυμίες, περιμένουν υπομονετικά τους έμπειρους καραβομαραγκούς να επουλώσουν τις πληγές τους. Στην Ιερισσό στη Χαλκιδική, τα ελάχιστα καρνάγια που έχουν απομείνει φανερώνουν μια θολή εικόνα των «περασμένων μεγαλείων» και παράλληλα ανοίγουν μια χαραμάδα ελπίδας για το μέλλον.
Ο ήχος από το σκεπάρνι, την πλάνη και την κορδέλα τραβούν την προσοχή των περαστικών στο παραλιακό μέτωπο της Ιερισσού. Με μεράκι και επιδέξιο τρόπο, ο Βασίλης Ιωάννου σμιλεύει το ξύλο. Από τα έμπειρα χέρια του, ένα ακόμα ξύλινο σκαρί θα «γεννηθεί» στο καρνάγιο της οικογένειάς του. Δίνει πνοή στους κορμούς των άγριων πεύκων και κατασκευάζει ξύλινα καράβια, όπως ακριβώς του έμαθε, όταν ήταν ακόμα παιδί, ο παππούς του. Είναι ο μικρότερος σε ηλικία καραβομαραγκός από τους δέκα που υπάρχουν σε όλη τη χώρα και ο ένας από τους δύο εναπομείναντες τεχνίτες στην Ιερισσό Χαλκιδικής.
«Πριν από 85 χρόνια ξεκίνησε ο παππούς μου το συγκεκριμένο επάγγελμα και από τότε το καρνάγιο μας, εδώ στην Ιερισσό, δεν σταμάτησε να κατασκευάζει ξύλινα σκάφη», επισημαίνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Βασίλης Ιωάννου τρίτης γενιάς ναυπηγοεπισκεταστής και εξηγεί: «Ο παππούς μου όταν ήμουν 10 ετών, μου έμαθε να δουλεύω τα χνάρια και συγκεκριμένα το μονόχναρο, που έχει δικό του κάθε σκάφος, και αργότερα, σε ηλικία 12 με 15 ετών, άρχισα να δουλεύω μαζί με τον πατέρα μου. Έμαθα κοντά του όλες τις λεπτομέρειες και ό,τι χρειάζεται για την κατασκευή ενός ξύλινου σκάφους».
«Το επάγγελμα αυτό για μένα είναι ολόκληρη η ζωή μου. Δεν μπορώ και ούτε θέλω να φανταστώ ν’ ασχολούμαι με κάτι διαφορετικό. Σκεφτείτε ότι ξεκινάμε από έναν κορμό δέντρου και κατασκευάζουμε ένα ολόκληρο καράβι. Όταν τελειώνει το σκάφος δεν μπορώ να σας περιγράψω πώς νιώθω… το κατασκευάζεις κομμάτι κομμάτι και στο τέλος, όταν πέφτει στο νερό, εκεί είναι η μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Είναι η ικανοποίηση που νιώθεις γι’ αυτό που δημιούργησες με πολλή αγάπη», λέει συγκινημένος.
Δυστυχώς όμως το παραδοσιακό αυτό επάγγελμα χάνεται στον χρόνο, όπως ίδιος σημειώνει, καθώς «είναι πολύ δύσκολη και βαριά δουλειά. Εργάζεσαι όλες τις ημέρες και τις Κυριακές, οι συνθήκες είναι δύσκολες καθώς εργάζεσαι κάτω από όλες τις καιρικές συνθήκες. Εμείς έχουμε μάθει έτσι και το συνεχίζουμε, μακάρι να συνεχίσουν και τα παιδιά μας, για να μην χαθεί αυτό το παραδοσιακό επάγγελμα της περιοχής».
Τα ξύλινα καράβια τα κατασκευάζει με το άγριο πεύκο της περιοχής και όπως διευκρινίζει είναι διαφόρων ειδών, με κυρίαρχα τα τρεχαντίρια, τις παπαδιές και το λίμπερτι, ενώ οι πελάτες του είναι από όλη την Ελλάδα και από το εξωτερικό: από τη Γερμανία και τη Σερβία.
Λίγα μέτρα μακριά, στο παραλιακό μέτωπο της Ιερισσού, με προσήλωση, ο Νίκος Γιαννάκης εργάζεται στο καρνάγιο του. Μόλις μπαίνεις στο γραφείο του, το μεγάλο παράθυρο με θέα την υπέροχη αμμουδιά και τη θάλασσα της Ιερισσού, σε αιχμαλωτίζει. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «πριν από τέσσερα χρόνια, όταν κάναμε τον πρώτο σύλλογο, ανακαλύψαμε ότι στην Ελλάδα κατασκευάζουμε μόνο δέκα τεχνίτες ξύλινα σκάφη και από αυτούς, οι δύο είμαστε στην Ιερισσό. Αν σκεφτεί κανείς το 1985, υπήρχαν στον τόπο μας πέντε καρνάγια με πολλούς τεχνίτες και τώρα έχουν μείνει μόνο δύο και δύο καραβομαραγκοί».
Ο καραβομαραγκός είναι ένα παραδοσιακό επάγγελμα της περιοχής, αναφέρει ο ίδιος, που ξεκίνησε από το Άγιον Όρος. «Αρχικά στην Αθωνική πολιτεία ξεκίνησε η κατασκευή των ξύλινων σκαφών, όταν ήρθαν μάστορες από όλη την Ελλάδα για να κατασκευάσουν καράβια. Όπως γνωρίζετε, μέχρι το 1960 δεν είχαμε αυτοκίνητα, όλες οι μεταφορές και η συγκοινωνία γινόντουσαν με τα σκάφη. Έτσι πήγαν αρκετοί δικοί μας και εργάστηκαν μαζί τους, έμαθαν τη δουλειά και στη συνέχεια έφτιαξαν τα δικά τους καρνάγια εδώ στον τόπο μας, στην Ιερισσό», σημειώνει.
Το ξύλινο σκάφος μπορεί να έχει 140 χρόνια διάρκεια ζωής
Ο Νίκος Γιαννάκης υπηρετεί την τέχνη του καραβομαραγκού από 12 ετών, έχει μεγάλη πείρα και διευκρινίζει πως το ξύλινο σκαρί έχει ειδική αισθητική και μεγάλη αντοχή. Αν το περιποιηθείς σωστά, μπορεί να φτάσει τα 140 χρόνια διάρκεια ζωής, σε σχέση με το πλαστικό που μπορεί να είναι πιο γρήγορο, αλλά παθαίνει μετά από κάποια χρόνια ώσμωση. Το ξύλινο καράβι είναι πιο σταθερό μέσα στη θάλασσα, έχει λιγότερα κουνήματα από το πλαστικό, γι’ αυτό τον λόγο το προτιμούν οι ψαράδες, σημειώνει και τονίζει πως μια φορά τον χρόνο πρέπει να βγαίνει από τη θάλασσα για να στεγνώσει, να συντηρηθεί και μετά πάλι μέσα στο αλμυρό νερό, καθώς το αλάτι το βοηθάει να συντηρηθεί καλύτερα, ειδικά εάν είναι κατασκευασμένο από πεύκο.
«Από την αρχή μέχρι και το τέλος που παραδίδεται, ένα καράβι θέλει πολλή προσοχή και εντατική δουλειά», αναφέρει ο κ. Γιαννάκης και υπογραμμίζει πως «πρέπει να πάμε να διαλέξουμε τα ξύλα από το βουνό, κανένα ξύλο δεν είναι ίσιο, όλα είναι στραβά… Μόνο δυο-τρία ξύλα είναι ίσια στους 25 τόνους ξύλα που θα αγοράσουμε. Πρέπει να βλέπουμε τα δέντρα, αν κάνουν για τις καμπύλες- άλλες καμπύλες έχει ένα σκάφος 15 μέτρα, άλλες καμπύλες έχει ένα 20μετρο, οπότε πρέπει να διαλέγουμε από το βουνό το ξύλο, και αυτό που επιλέγουμε συνήθως είναι το ελληνικό πεύκο, pinus halepensis ή brutia, το οποίο στην τοπική διάλεκτο το ονομάζουμε τσάμι και μαύρη πεύκη. Επίσης χρησιμοποιούμε φτελιά και ευκάλυπτο από το εξωτερικό, μαόνι,ιρόκο κ.ά.».
Τα παραδοσιακά τρεχαντήρια και οι τάκοι στις πρώτες προτιμήσεις
Υπάρχουν πολλά είδη ξύλινων καραβιών που ζητούν από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, να κατασκευάσουν οι καραβομαραγκοί της Ιερισσού, όπως είναι ο τάκος που είναι η γνωστή λάντζα, η παπαδιά, τα τρεχαντήρια, τα περάματα, τα καραβόσκαρα. Πλέον όμως οι περισσότεροι επιλέγουν τρεχαντήρια και τάκους, όπως επισημαίνει ο κ. Γιαννάκης και εξηγεί πως για να κατασκευάσει ένα εννιάμετρο ξύλινο σκάφος, χρειάζεται περίπου έξι μήνες, ενώ ο χρόνος πολλαπλασιάζεται ανάλογα με τα μέτρα αλλά και τις προτιμήσεις κάθε πελάτη.
Οι καραβομαραγκοί της Ιερισσού κατασκευάζουν ξύλινα καράβια για πελάτες τους απ’ όλη την Ελλάδα, αυξάνεται όμως και ο αριθμός των πελατών από το εξωτερικό. Οι περισσότεροι, όπως λέει ο κ. Γιαννάκης, «είναι τουρίστες που έρχονται και μένουν μόνιμα εδώ στις περιοχές μας και μας ζητούν να κατασκευάσουμε τα ξύλινα σκάφη που τους αρέσουν, για να κάνουν τις βόλτες τους στα νησιά το καλοκαίρι. Τα ξύλινα καράβια μας μπορείς να τα συναντήσεις παντού: στην Κέρκυρα, την Κρήτη, τη Μύκονο, τη Σαντορίνη, την Κόρινθο, την Αλεξανδρούπολη σε κάθε σημείο της χώρας μας όπου υπάρχει λιμάνι, αλλά και σ’ όλη τη Μεσόγειο», τονίζει με περηφάνια.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163