Συνηθισμένη στην σύγκρουση με το Ισραήλ, η Χαμάς ανέλαβε ένα θανάσιμο ρίσκο εξαπολύοντας την πολυαίμακτη, πρωτοφανή, μεγάλης κλίμακας επίθεση κατά του Ισραήλ, που εμφανίζεται πλέον αποφασισμένο να αφανίσει την ισλαμιστική οργάνωση για να εκδικηθεί τους νεκρούς του και να αποκαταστήσει το κύρος της αποτρεπτικής του δύναμης έπειτα από το ταπεινωτικό φιάσκο.
Η Χαμάς ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο 1987, στην έναρξη της πρώτης Ιντιφάντα κατά της ισραηλινής κατοχής από πρόσωπα που δήλωναν ότι ανήκαν στην Μουσουλμανική Αδελφότητα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Χαμάς έγινε η αιχμή του δόρατος του ένοπλου αγώνα κατά του Ισραήλ, την ώρα που η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) του Γιάσερ Αραφάτ εγκατέλειπε σταδιακά την ένοπλη δράση για να ρίξει το βάρος σε μία ειρηνευτική διαδικασία που δεν εκπλήρωσε τελικά τις υποσχέσεις της.
Η Χαμάς ανέπτυξε στην Γάζα ένα εκτεταμένο δίκτυο παροχής κοινωνικής βοήθειας και αγαθοεργούς δράσης, δίνοντας βάρος στην λειτουργία σχολείων, πράγμα που εξηγεί την γιγάντωση της επιρροής και την δημοφιλία της εις βάρος της Παλαιστινιακής Αρχής που θεωρήθηκε από πολλούς διεφθαρμένη και συνεργός του Ισραήλ.
Ο ηγέτης της Χαμάς ζει στην Τουρκία και το Κατάρ
Ο σημερινός ηγέτης της Χαμάς (Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης), ο Ισμαήλ Χανίγε, ζει στην Τουρκία και το Κατάρ. Στην Γάζα, αρχηγός της Χαμάς είναι ο Γιαχία Σινουάρ, που ανήκει στην σκληρή πτέρυγα της οργάνωσης.
Ο μόνιμος στόχος του Ισραήλ, υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος, έχοντας επιβιώσει από πολλές επιθέσεις εναντίον του, ο Μοχάμεντ Ντέιφ, είναι ο αρχηγός των Ταξιαρχιών Εζεντίν αλ-Κάσαμ, της ένοπλης πτέρυγας της Χαμάς.
Οργισμένη που εμποδίστηκε να ασκήσει πραγματική εξουσία παρά την νίκη της στις εκλογές του 2006, η Χαμάς εκδίωξε την Παλαιστινιακή Αρχή του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς από την Λωρίδα της Γάζας για να γίνει ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του παλαιστινιακού θύλακα.
Μετά τον ενδοπαλαιστινιακό εμφύλιο και την εκδίωξη της Παλαιστινιακής Αρχής, το Ισραήλ, που είχε αποσύρει μονομερώς το 2005 τον στρατό και τους εβραίους εποίκους από την Λωρίδα της Γάζας εφαρμόζοντας σχέδιο του τότε πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν, επέβαλε σκληρό αποκλεισμό του θύλακα. Ο ΟΗΕ χαρακτήρισε το καθεστώς του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας «συλλογική τιμωρία».
Η αποτυχημένη εκεχειρία
Παρά τις επανειλημμένες ισραηλινές επιθέσεις με μάταιο στόχο τον τερματισμό της εκτόξευσης ρουκετών από την Λωρίδα της Γάζας κατά του ισραηλινού εδάφους, η Χαμάς διατηρήθηκε στην εξουσία στον θύλακα όπου ζουν στιβαγμένοι 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι. Στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι απόγονοι των προσφύγων που αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους στις περιοχές όπου δημιουργήθηκε το κράτος του Ισραήλ το 1948.
Η Χαμάς και το Ισραήλ συμφώνησαν το 2018 σε μακράς διάρκειας εκεχειρία για την σταθεροποίηση της Λωρίδας της Γάζας, που μαστίζεται από την φτώχεια και την ανεργία. Μεσολαβητές στην συμφωνία αυτή, ο ΟΗΕ, η Αίγυπτος και το Κατάρ.
Αν και η Χαμάς ξεκίνησε νέο γύρο εχθροπραξιών με το Ισραήλ το 2021, απέφυγε να επέμβει κατά τις τελευταίες συγκρούσεις τον Μάιο 2023 ανάμεσα στο ισραηλινό στρατό και την οργάνωση Ισλαμικός Τζιχάντ, που ασκεί επίσης επιρροή στην Γάζα.
Η Χαμάς κατηγορείται ότι τηρώντας την εκεχειρία με το Ισραήλ ενήργησε προς το δικό της συμφέρον με αντάλλαγμα κάποιου βαθμού άμβλυνση του αποκλεισμού του θύλακα, στην προσπάθειά της να περιορίσει την επιδείνωση της κατάστασης του παλαιστινιακού πληθυσμού στην Λωρίδα της Γάζας που έθετε την ίδια την εξουσία της σε δοκιμασία.
Όμως, η πολιτική αστάθεια στο Ισραήλ και η ανάληψη της εξουσίας το 2022 από μία νέα υπό τον Μπενιαμίν Νετανιάχου κυβέρνηση που ενσωμάτωσε προσωπικότητες της εξτρεμιστικής άκρας δεξιάς, εχθρικής σε οποιαδήποτε υποχώρηση, καταδίκασε σε αποτυχία αυτήν την συμφωνία.
Η δυσχερής και επικίνδυνη για την εξουσία της θέση στην οποία βρέθηκε η Χαμάς λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης στην Γάζα είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους εξαπέλυσε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, πιστεύει ο πολιτικός σχολιαστής Τζορτζ Τζιάκαμαν, καθηγητής του Πανεπιστημίου Birzeit της Δυτικής Οχθης.
«Η ζωή στην Γάζα είχε γίνει αβίωτη. Το νερό και το ηλεκτρικό λείπουν και η ανεργία είναι πολύ αυξημένη. Η Γάζα είναι μία μεγάλη φυλακή που εξαρτάται από το Ισραήλ για να τραφεί και για τον λόγο αυτόν πρέπει τα σημεία διέλευσης να είναι ανοικτά. Η οργή του πληθυσμού κατά του Ισραήλ μετατράπηκε σε οργή κατά της εξουσίας, άρα κατά της Χαμάς», θεωρεί ο πολιτικός σχολιαστής.
Εργαλειοποίηση
Η χρονική συγκυρία της επίθεσης της Χαμάς κατά του Ισραήλ, που ονομάσθηκε «Κατακλυσμός του Αλ-Ακσα» συνδέεται, σύμφωνα με τον Τζορτζ Τζιάκαμαν με την κλιμάκωση που προκάλεσε η ισραηλινή άκρα δεξιά στο τέμενος Αλ-Ακσα, τον τρίτο ιερό τόπο του ισλάμ στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ. Η επανάληψη των επισκέψεων του χώρου από εβραίους πιστούς, που τον θεωρούν επίσης ιερό τους τόπο, θεωρήθηκε πρόκληση για τους Παλαιστίνιους.
«Είναι ένα σύμβολο θρησκευτικό και εθνικό, η σημασία του οποίου για τους Παλαιστίνιους δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται», σύμφωνα με τον Τζορτζ Τζιάκαμαν. Αυτή η συγκυρία έδωσε στην Χαμάς την ευκαιρία για να εξαπολύσει την επίθεσή της, λέει αναφερόμενος στην προφανή και εύκολη εργαλειοποίηση του θέματος από την ισλαμική οργάνωση.
Το Ισραήλ προχώρησε σε μαζικά αντίποινα κατά της Γάζας και δηλώνεται ότι ο στόχος είναι «η συντριβή και η καταστροφή» της Χαμάς.
Το Ισραήλ έχει στο παρελθόν εξοντώσει πολλούς ηγέτες της Χαμάς -τον Μάρτιο 2004 σκότωσε τον πνευματικό ηγέτης της οργάνωσης σέιχ Αχμαντ Γιασίν και έναν μήνα αργότερα τον διάδοχό του Αμπντέλ Αζίζ Ραντίσι, σε απάντηση για επιθέσεις της οργάνωσης, αλλά δεν κατόρθωσε να αποδυναμώσει σε βάθος χρόνου την Χαμάς.
«Θα ήταν αδιανόητο η ηγεσία της Χαμάς να μην αναμένει ισραηλινή απάντηση μεγάλης κλίμακας, η οποία μπορεί να αφανίσει την Γάζα, να προκαλέσει βαριές απώλειες στον πληθυσμό της που υποφέρει από χρόνια και ίσως να σημάνει το τέλος της κυριαρχίας της Χαμάς στον θύλακα», σύμφωνα με το International Crisis Group (ICG).
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163