«Η κοινωνία έχει ανάγκη από προγράμματα που θα πείσουν τον εξαρτημένο να συμμετάσχει σε αυτά» δηλώνει σε συνέντευξή της στο iatropedia.gr, η Ψυχίατρος και Διευθύντρια του 18 ΑΝΩ, Στέλλα Χρηστίδη. Τόσο η ίδια, όσο και οι συνάδελφοί της αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το νέο σχέδιο νόμου για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση που φέρνει στη Βουλή το επόμενο διάστημα ο υφυπουργός Υγείας, αρμόδιος για θέματα Ψυχικής Υγείας, Δημήτρης Βαρτζόπουλος.
Με αυτό εφαρμόζεται η διοικητική συνένωση των Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ κ.ά., όλων των προγραμμάτων απεξάρτησης από τα τυχερά παιγνίδια, το αλκοόλ και το διαδίκτυο, αλλά και του ιστορικού προγράμματος του 18 ΑΝΩ, το οποίο αποσχίζεται από το ΕΣΥ και το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ), στο οποίο υπαγόταν εδώ και δεκαετίες. Και πιο συγκεκριμένα, από το 1961 όταν με ενέργειες του ψυχιάτρου Ραπίδη δημιουργήθηκε στο ΨΝΑ κλινική τοξικομανών – αλκοολικών, η οποία το 1972 εγκαταστάθηκε στο περίπτερο (κτήριο) Νο 18 Άνω (επάνω όροφος).
Ο σημερινός νέος ενιαίος φορέας «Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων – ΕΟΠΑΕ», όπως επισημαίνει η κα. Χρηστίδη, δύσκολα θα καταφέρει να υπερασπιστεί τον εξαρτημένο και το ανθρωποκεντρικό μοντέλο, πάνω στο οποίο είναι δομημένα τα προγράμματα της απεξάρτησης στην Ελλάδα και κυρίως το θεραπευτικό μοντέλο του 18 ΑΝΩ.
«Βλέπω εξαρτημένους που γνωρίζουν πολύ καλά τα προγράμματα, ξέρουν ποιοι είμαστε, ξέρουν τι κάνουμε και έχουν άποψη, ας μην τους υποτιμάμε. Μιλάμε για το στίγμα, δυστυχώς εμείς οι ίδιοι τους στιγματίζουμε όταν θεωρούμε ότι είναι άβουλοι και θα τους επιβάλουμε εμείς ποια θεραπεία θα ακολουθήσουν», τονίζει η κα. Στέλλα Χρηστίδη.
Η συγχώνευση σε ένα τόσο μεγάλο Οργανισμό, όπως επισημαίνει η Διευθύντρια του 18 ΑΝΩ, αναμένεται να αλλάξει την φυσιογνωμία των Θεραπευτικών Προγραμμάτων, να δημιουργήσει ένα γραφειοκρατικό σύστημα διαχείρισης και διοίκησης, ενώ δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε μια αποκλειστικά βιολογική προσέγγιση του προβλήματος των εξαρτήσεων και να υποτιμηθούν οι πολλαπλές ψυχο-κοινωνικές παράμετροι που καθορίζουν την εξάρτηση.
Ακόμη μεγαλύτερος είναι, όπως λέει, ο κίνδυνος της μαζικής αποχώρησης εργαζομένων, εφόσον τους δίνεται η δυνατότητα να μην ενταχθούν στον νέο ενιαίο φορέα ΕΟΠΑΕ, στον οποίο σ’ αυτήν την περίπτωση δεν θα εργάζονται πλέον έμπειροι και καταξιωμένοι θεραπευτές.
«Ποιος θα πάρει την ευθύνη γι’ αυτό; Τι θα απαντήσουμε στους θεραπευόμενούς μας;», αναφέρει με αγωνία η Ψυχίατρος του 18 ΑΝΩ.
Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη:
ΕΡ: Κυρία Χρηστίδη, έχει ήδη ανακοινωθεί ότι αλλάζει εντελώς το τοπίο στον τομέα της απεξάρτησης, ξεκινώντας από το διοικητικό σκέλος. Όλοι οι μέχρι σήμερα φορείς της απεξάρτησης (18ΑΝΩ, ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ κ.λπ.) θα μπουν κάτω από την «ομπρέλα» ενός ενιαίου φορέα, του ΕΟΠΑΕ. Υπάρχουν κατά την άποψή σας προβλήματα στο εγχείρημα αυτό και ποια είναι;
Σ.Χ: Όλοι οι έως σήμερα εγκεκριμένοι φορείς απεξάρτησης δεν θα μπουν απλώς κάτω από μία «ομπρέλα» αλλά όπως προβλέπεται θα καταργηθούν και θα ενωθούν διοικητικά υπό τον ΕΟΠΑΕ χάνοντας την αυτοτέλεια, την αυτονομία τους αλλά και το ιστορικό τους όνομα. Η συγχώνευση σε ένα τόσο μεγάλο Οργανισμό αλλάζει την φυσιογνωμία των Θεραπευτικών Προγραμμάτων, δημιουργεί ένα γραφειοκρατικό σύστημα διαχείρισης και διοίκησης που αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην απώλεια της ιδιαίτερης κουλτούρας και φιλοσοφίας των Προγραμμάτων και του θεραπευτικού πλουραλισμού καθώς και του θεραπευτικού συνεχούς.
Η πρόληψη και η απεξάρτηση φαίνεται να περνά στα χέρια ενός μόνου Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο θα αποφασίζει για τα πάντα ακόμη και για επιστημονικά και θεραπευτικά θέματα μη έχοντας την κοντινή και άμεση επαφή με τους εργαζόμενους και τους χρήστες των υπηρεσιών του φορέα.
Το λέω αυτό γιατί προσωπικά έχω την τύχη αν και διευθύντρια του 18 ΑΝΩ να μιλάω καθημερινά με όλους τους εργαζόμενους αλλά και ως ψυχίατρος να παρακολουθώ καθημερινά θεραπευόμενους, από την υποδοχή τους μέχρι και την ολοκλήρωση της θεραπεία τους.
Είναι σημαντικό να γνωρίζεις την εξάρτηση όχι μόνο μέσα από τις σπουδές σου, αλλά και μέσα από την επαγγελματική σου πορεία στο χώρο αλλά και μέσα από την καθημερινή επαφή με τον εξαρτημένο και την οικογένειά του. Μόνο έτσι μπορείς να γνωρίζεις τις αιτίες της εξάρτησης, ποιες είναι οι ανάγκες του εξαρτημένου, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει αλλά και τη θεραπεία που του ταιριάζει και ο ίδιος θα κληθεί να επιλέξει.
ΕΡ: Γνωρίζουμε πως το κάθε επιμέρους πρόγραμμα απεξάρτησης -ειδικά στον τομέα της χρήσης ουσιών- έχει τη δική του “φιλοσοφία” στην παρεχόμενη βοήθεια προς τον χρήστη. Εκτιμάται πως υπάρχει κίνδυνος, η ενοποίηση που σχεδιάζεται να επιφέρει “οριζόντιες” πολιτικές απεξάρτησης; Με δύο λόγια, μπορεί να είναι “ολιστική” η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων;
Σ.Χ: Όλες οι υπάρχουσες δομές απεξάρτησης μπορεί αρχικά να μεταβούν στον ΕΟΠΑΕ ως έχουν, όμως άμεσα κινδυνεύουν να συγχωνευτούν ακόμη και να καταργηθούν ή να ομογενοποιηθούν σε ένα νέο μοντέλο με νέα θεραπευτικά πρωτοκόλλα, όπως αυτά θα προταθούν και θα ορισθούν από το φορέα, όπου υπάρχει κίνδυνος να ακολουθήσουν μια αποκλειστικά βιολογική προσέγγιση και να υποτιμήσουν τις πολλαπλές ψυχο-κοινωνικές παραμέτρους που καθορίζουν την εξάρτηση.
Αυτή η ενοποίηση αφού καταργεί το όνομα των φορέων, κατά συνέπεια καταργεί την ιστορία τους και φυσικά τη φιλοσοφία τους. Είναι λυπηρό να μην εκτιμάται ο αγώνας και η επί δεκαετιών προσπάθεια όλων των φορέων να εφαρμόζουν καλές πρακτικές για την πρόληψη και την απεξάρτηση. Το 18 Άνω κάνει θεραπεία χρησιμοποιώντας ως εργαλεία την ψυχοθεραπεία, τη δραματοθεραπεία και την τέχνη και καλούμε οποιονδήποτε «ειδικό» να μας προτείνει ένα καλύτερο «φάρμακο».
Ο χώρος της απεξάρτησης δεν είναι εύκολος, όσοι εργαζόμαστε στο χώρο αυτό το γνωρίζουμε καλά, όμως παραμένουμε γιατί παρά τις ματαιώσεις που βιώνουμε έχουμε τη χαρά να βιώνουμε και τη θεραπεία των εξαρτημένων, τη αλλαγή τους μέσα από την ψυχοθεραπεία και την τέχνη – θεραπεία, τον αγώνα τους για την κοινωνική επανένταξη. Εμείς πιστεύουμε στη θεραπεία η οποία δεν μετριέται μόνο με κλίνες και αριθμούς αλλά και με μία σειρά ποιοτικών παραμέτρων.
Η κοινωνία έχει ανάγκη από προγράμματα που θα μπορούν να εμπνεύσουν τον εξαρτημένο και να τον πείσουν να ενταχθεί σε αυτά, δίνοντας του την ελπίδα της θεραπείας και της ισότιμης κοινωνικής επανένταξης.
ΕΡ: Συμμερίζεστε την ανησυχία ότι η δημόσια απεξάρτηση κινδυνεύει με συρρίκνωση, μέσω της οδού της συγχώνευσης;
Σ.Χ: Όπως εξήγησα και πιο πάνω, φαίνεται να είναι αναπόφευκτο όταν καταργείται η αυτοτέλεια και η αυτονομία των φορέων οι οποίοι θα βρίσκονται υπό κοινή διοίκηση.
ΕΡ: Από την άλλη πλευρά το Υπουργείο Υγείας εκτιμά πως υπάρχει κατακερματισμός στην υπόθεση των εξαρτήσεων και μη επαρκής διασύνδεση μεταξύ των υπηρεσιών, κάτι που έχει επιπτώσεις στα θεραπευτικά αποτελέσματα. Αναγνωρίζετε κάποια δόση αλήθειας σ’ αυτό το επιχείρημα;
Σ.Χ: Θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια σημαντική και αποτελεσματική προσπάθεια συνεργασίας και διασύνδεσης των υπηρεσιών και αναφέρω χαρακτηριστικά τη λειτουργία του Δικτύου Υποστήριξης Εξαρτημένων Γυναικών-Μητέρων και των Παιδιών τους με τη συμμετοχή όλων των φορέων, τη λειτουργία της Μονάδας Σωματικής Αποτοξίνωσης του ΨΝΑ η οποία αποτελεί σύμπραξη του ΨΝΑ (18 Άνω) με τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ, οι παραπομπές των ατόμων με διπλή διάγνωση στο 18 Άνω, οι παραπομπές εξαρτημένων μεταξύ προγραμμάτων, η συνεργασία στην εκπαίδευση επαγγελματιών των φορέων, η από κοινού εργασία για τη δημιουργία της Εθνικής Στρατηγικής για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών.
Όλες αυτές οι συνεργασίες έχουν επιτευχθεί με απόλυτο σεβασμό των φορέων μεταξύ τους και σίγουρα έχουν και άλλα περιθώρια βελτίωσης.
ΕΡ: Ο κ. Βατζόπουλος ανέφερε ότι υπάρχουν λίστες αναμονής στα προγράμματα, ενώ υπάρχουν μόλις 64 κλίνες σωματικής αποτοξίνωσης σε όλη τη χώρα. Ένας ενιαίος φορέας θα μπορούσε ίσως να λύσει παρόμοια προβλήματα;
Σ.Χ: Στα προγράμματα δεν υπάρχουν πλέον λίστες αναμονής. Αναφέρεται συχνά η αναμονή για την ένταξη στη Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης του ΨΝΑ η οποία υπάρχει, καθώς το κέντρο υποδοχής της Μονάδας Σωματικής Αποτοξίνωσης ξεκίνησε τη λειτουργία του τρεις μήνες πριν την έναρξη λειτουργίας του τμήματος νοσηλείας με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια λίστα αναμονής.
Επίσης λόγω έλλειψης νοσηλευτικού προσωπικού αδυνατούμε να δουλέψουμε στο τμήμα με 100% κάλυψη των κλινών, οπότε μια λύση είναι η ενίσχυση της μονάδας μας με νοσηλευτικό προσωπικό.
Σίγουρα χρειάζονται θέσεις σωματικής αποτοξίνωσης σε ολόκληρη την Ελλάδα και κυρίως για την αποτοξίνωση από το αλκοόλ, όμως αυτό δεν είναι πανάκεια.
Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός του αλκοόλ τα κυρίαρχα ναρκωτικά σήμερα είναι η κάνναβη, η κοκαΐνη, η μεθαμφεταμίνη η απεξάρτηση από τα οποία απαιτεί μια ολιστική και ψυχοθεραπευτική προσέγγιση με βάση την έως τώρα εμπειρία μας.
ΕΡ: Επειδή είστε Ψυχίατρος και το 18Ανω ανήκει στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ), οι παραπάνω αλλαγές εντάσσονται σε ένα γενικότερο πλαίσιο μεταρρύθμισης του τομέα της Ψυχικής Υγείας, έναν τομέα που απέχει σίγουρα από το ιδανικό και ειδικά στις ψυχιατρικές κλινικές του ΕΣΥ. Η απομάκρυνση του 18 Άνω από το ΕΣΥ σας βρίσκει σύμφωνους; Πιστεύετε ότι κινείται σε θετική κατεύθυνση ή όχι και γιατί;
Σ.Χ: Το 18 Άνω δημιουργήθηκε μέσα στο ΨΝΑ και μέσα στο ΕΣΥ υποστηρίζοντας πάντα τη δημόσια υγεία και συνδέοντας την απεξάρτηση με την ψυχική υγεία. Το 18 Άνω ως αναπόσπαστο κομμάτι του ΨΝΑ και έχοντας παράλληλα τη δική του διεύθυνση αλλά και τη δική του φωνή μέσα στην κοινωνία ήταν πάντα σε θέση να υπερασπίζεται τον εξαρτημένο, να του παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες, να παραμένει πιστό στις αρχές του, στο ανθρωποκεντρικό του μοντέλο, στη φιλοσοφία του.
Όλα αυτά δεν τα επέβαλε αλλά ήταν το αποτέλεσμα μιας πολυετούς εμπειρίας, επιστημονικής κατάρτισης των εργαζομένων του, συζητήσεων, αντιπαραθέσεων, επαφής και την κοινωνία.
Οι εργαζόμενοι στο 18 Άνω επέλεξαν να εργαστούν στο ΕΣΥ και να στηρίξουν ένα δημόσιο στεγνό πρόγραμμα. Σήμερα καλούνται να μετακινηθούν από ένα ΝΠΔΔ σε ένα ΝΠΙΔ, κάτι που θα αλλάξει το εργασιακό καθεστώς τους. Αυτό δημιουργεί ανασφάλεια και ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων είναι πιθανό, εφόσον του δίνεται η δυνατότητα να μην ενταχθεί στον ενιαίο φορέα.
Αυτό θα έχει ως συνέπεια να σπάσει το θεραπευτικό συνεχές και φυσικά στον νέο φορέα να μην εργάζονται πλέον έμπειροι και καταξιωμένοι θεραπευτές. Ποιος θα πάρει την ευθύνη γι αυτό; Τι θα απαντήσουμε στους θεραπευόμενούς μας;
Ο ενιαίος φορέας αποσπά το 18 Άνω από το ΨΝΑ και το καταργεί, όπως και τα άλλα θεραπευτικά προγράμματα και πραγματικά ζητώ τη βοήθεια όλων να μου πουν τι να απαντήσω στους θεραπευόμενους μας γι’ αυτό.
Κάθε εβδομάδα ακούω στη Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης τους εξαρτημένους να επιλέγουν το πρόγραμμα στο οποίο θα συνεχίσουν και συγκινούμαι όταν επιλέγουν το 18 Άνω ή το ΚΕΘΕΑ και το διεκδικούν. Βλέπω ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ καλά τα προγράμματα, ξέρουν ποιοι είμαστε, ξέρουν τι κάνουμε και έχουν άποψη, ας μην τους υποτιμάμε.
Μιλάμε για το στίγμα, δυστυχώς εμείς οι ίδιοι τους στιγματίζουμε όταν θεωρούμε ότι είναι άβουλοι και θα τους επιβάλουμε εμείς ποια θεραπεία θα ακολουθήσουν.
Η λύση κατά τη γνώμη μας είναι η ενίσχυση των θεραπευτικών προγραμμάτων μέσα στο ΕΣΥ.
Γιάννα Σουλάκη / iatropedia.gr
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163