Επιτροπή Ανταγωνισμού: Τα αποτελέσματα του «καλαθιού του νοικοκυριού» στις τιμές

Το καλάθι του νοικοκυριού είχε σταθεροποιητική επίδραση στις τιμές των απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων, αλλά μόνο για τα προϊόντα που εντάχθηκαν σε αυτό. Αυτό προκύπτει από την χαρτογράφηση που πραγματοποίησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, για τις συνθήκες του ανταγωνισμού στην αγορά απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων.

Ακόμη, σε σχέση με τις τιμές, προκύπτει ότι τα επώνυμα προϊόντα (σκόνη – υγρά) που δεν εντάχθηκαν στο καλάθι του νοικοκυριού παρουσίασαν, κατά την υπό εξέταση περίοδο, τη μεγαλύτερη άνοδο στην σταθμισμένη τιμή μεζούρας. Ειδικότερα, κατά την υπό εξέταση περίοδο (Φεβρουάριος 2022 – Φεβρουάριος 2023) η μέση τιμή μεζούρας για τα επώνυμα απορρυπαντικά σε σκόνη και υγρά που δεν εντάχθηκαν στο καλάθι του καταναλωτή, αυξήθηκε κατά 16%.

Σημειώνεται επιπλέον, πως μετά την έναρξη του καλαθιού του νοικοκυριού τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που εντάχθηκαν σε αυτό παρουσίασαν μικρή πτώση της τιμής, ενώ αυξάνεται η τιμή των προϊόντων που εξέρχονται από το καλάθι του νοικοκυριού και, ταυτόχρονα, υπογραμμίζεται ότι οι ταμπλέτες πλυντηρίου ρούχων δεν εντάχθηκαν στο καλάθι του νοικοκυριού, είναι ακριβότερες σε σχέση με τα λοιπά απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων και παρουσίασαν ανοδική τάση και έντονες διακυμάνσεις στην τιμή.

Τέλος, σε ό,τι αφορά στις καταναλωτικές συνήθειες, δεν προκύπτει αλλαγή από την έναρξη του καλαθιού του νοικοκυριού, ωστόσο, παρατηρείται σχετική μεταστροφή των καταναλωτών από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εκτός καλαθιού του νοικοκυριού σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εντός καλαθιού του νοικοκυριού.

Η χαρτογράφηση

Αναλυτικά στην ανακοίνωση της επιτροπής αναφέρονται τα εξής σχετικά με τη χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού στην αγορά απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων, βάσει των διατάξεων του Ν. 4886/2022 (άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ):

Περίληψη αποτελεσμάτων

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού με απόφασή της, 8 Φεβρουαρίου 2023 (βάσει των διατάξεων του Ν. 4886/2022 (άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ), αποφάσισε να διεξάγει χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού στις αγορές των προϊόντων:

1. απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων, 
2. γάλα φρέσκο πλήρες,
3. βρεφικό γάλα,
4. τυρί και 
5. γιαούρτι αγελάδας. 

Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ, «η Επιτροπή Ανταγωνισμού…προβαίνει σε χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού, σε όλες τις αγορές ή όλους τους κλάδους της οικονομίας, όταν αυτό απαιτείται για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.

Σκοπός της χαρτογράφησης στα συγκεκριμένα προϊόντα είναι να εμβαθύνει την έρευνα της επιτροπής, που ξεκίνησε σε σειρά προϊόντων κατόπιν και της σύστασης ομάδας κρούσης σούπερ μάρκετ με την κλαδική έρευνα στα βασικά καταναλωτικά είδη, που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο 2021, λαμβάνοντας υπόψη και τις τελευταίες εξελίξεις στην αγορά λόγω της σημαντικής αύξησης τιμών σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, μεταβολή στις συνήθειες των  καταναλωτών, και μέτρων που έχουν υιοθετηθεί από την πολιτεία.

Οι χαρτογραφήσεις δίνουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού να ερευνήσει σε σχετικά σύντομο χρονικό πλαίσιο ζητήματα κυρίως δομής και διάρθρωσης αγοράς που τίθενται στις υπό εξέταση αγορές, και να στοχεύσει καλύτερα ενδεχόμενες αυτεπάγγελτες έρευνές της, ή άλλου είδους παρεμβάσεις της στις σχετικές αγορές.

Έτσι, εντάσσονται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Επιτροπής Ανταγωνισμού έναντι της ακρίβειας αλλά και για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των ερευνών της για την ανίχνευση πιθανών αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών σε προϊόντα που αφορούν τους καταναλωτές.

Οι στόχοι της χαρτογράφησης των απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων ήταν:

• Εξέλιξη μεριδίων των 11 μεγαλύτερων σούπερ μάρκετ (ΣΜ) και μερίδια στις πωλήσεις των 11 ΣΜ των προμηθευτών (ιδιωτικής ετικέτας και επωνύμων προϊόντων) ήτοι στην αγορά σημαντικής ισχύος (ανάντη αγορά ή upstream market)
• Επίδραση του μηχανισμού του καλαθιού του νοικοκυριού (ΚΝ) στις τιμές επώνυμων προϊόντων και προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας και
• μεταβολή στις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών, σύγκριση μεταξύ επώνυμων προϊόντων και προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.

Στο πλαίσιο της χαρτογράφησης των απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων εστάλησαν ερωτηματολόγια από τη γενική διεύθυνση Ανταγωνισμού σε 11 λιανοπωλητές (σούπερ μάρκετ) που δραστηριοποιούνται στις ανωτέρω αγορές. Η περίοδος για την οποία ελήφθησαν στοιχεία αφορά 1/2/2022-1/2/2023. Δεν εξετάστηκαν άλλα κανάλια διανομής.

Ειδικότερα σημειώνονται τα κάτωθι:

Την περίοδο 1/2/2022-1/2/2023, που εξετάστηκε από την επιτροπή, τα υγρά απορρυπαντικά  αποτελούσαν το 61% των πωλήσεων, τα απορρυπαντικά σε σκόνη αποτελούν το 24% της αγοράς και τα απορρυπαντικά σε ταμπλέτες αποτελούν το 15% της αγοράς.

Ως προς την διάρθρωσή των πωλήσεων μεταξύ προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (Private Label) και επωνύμων προϊόντων (Branded), σημειώνεται ότι στο σύνολο των πωλήσεων σε αξία το 92% αφορά σε επώνυμα προϊόντα και το 8% σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, ενώ με βάση την πωληθείσα ποσότητα το 84% αφορά σε επώνυμα προϊόντα και το 16% σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι τα ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα έχουν χαμηλότερη τελική τιμή πώλησης.

Ως προς τα μερίδια στις πωλήσεις:

-Από πλευράς σούπερ μάρκετ δεν υπάρχει κάποια εταιρεία που να παρουσιάσει μερίδιο αγοράς άνω του 40%.

-Από πλευράς προμηθευτών δεν υπάρχει κάποια εταιρεία που να παρουσιάζει μερίδιο άνω του 40%.

-Συνολικά παρατηρείται ότι τα μερίδια στις πωλήσεις (σε όρους αξίας) και των 11 σούπερ μάρκετ δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά κατά την διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου και φαίνεται ότι δεν επηρεάστηκαν από την εφαρμογή του καλαθιού του νοικοκυριού (ΚΝ). Από την πλευρά των προμηθευτών, ωστόσο, εντοπίστηκαν αυξομειώσεις επί των πωλήσεων τους από τα 11 σούπερ μάρκετ κυρίως αναμεσά στους μεγάλους προμηθευτές επωνύμων προϊόντων.

Ως προς την εξέλιξη των τιμών:

-Ως προς την εξέλιξη των τιμών (μέση σταθμισμένη τιμή μεζούρας προ ΦΠΑ) σημειώνεται ότι, στα απορρυπαντικά ιδιωτικής ετικέτας οι τιμές (μέση τιμή μεζούρας) κυμάνθηκαν σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με τα επώνυμα απορρυπαντικά και παρουσίασαν οριακά ανοδική τάση κατά την εξεταζόμενη περίοδο Φεβρουάριος 2022 – Φεβρουάριος 2023.

-Συνολικά το ΚΝ είχε σταθεροποιητική επίδραση στις τιμές μόνο για τα προϊόντα που εντάχθηκαν στο ΚΝ.

-Τα επώνυμα προϊόντα (σκόνη – υγρά) που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ παρουσίασαν, κατά την υπό εξέταση περίοδο, τη μεγαλύτερη άνοδο στην σταθμισμένη τιμή μεζούρας. Ειδικότερα, κατά την υπο εξέταση περίοδο η μέση τιμή μεζούρας για τα επώνυμα απορρυπαντικά σε σκόνη και υγρά που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ αυξήθηκε κατά 16%.

-Μετά την έναρξη του ΚΝ τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που εντάχθηκαν στο καλάθι παρουσίασαν μικρή πτώση της τιμής. Με βάση την ανάλυση με παλινδρόμηση σταθερών επιδράσεων με πάνελ δεδομένα, όπου ως προϊόν ορίζεται ο συνδυασμός ΣΜ και barcode και ως μεταβλητή χρόνου ορίζεται η ημ/νία η τιμή (log normalized price)των προϊόντων που εισέρχονται στο ΚΝ μειώνεται κατά μέσο όρο κατά 8,27%, ενώ η τιμή (log normalized price) των προϊόντων που εξέρχονται από το ΚΝ αυξάνεται περισσότερο, ήτοι κατά μέσο όρο κατά 8,69%.

-Οι ταμπλέτες πλυντηρίου ρούχων δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ, είναι ακριβότερες σε σχέση με τα λοιπά απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων και παρουσίασαν ανοδική τάση και έντονες διακυμάνσεις στην τιμή, κατά την υπό εξέταση περίοδο Φεβρουάριο 2022- Φεβρουάριος 2023.

Ως προς τις αγοραστικές συνήθειες:

-Μεταξύ Φεβρουαρίου του 2022 και του Φεβρουαρίου 2023 δεν παρατηρείται μεταβολή στη διάρθρωση των πωλήσεων (σε όρους όγκου) στα απορρυπαντικά, όσον αφορά τις πωλήσεις προϊόντων επώνυμων και ιδιωτικής ετικέτας. Στην αρχή και στο τέλος της υπό εξέταση περιόδου η αναλογία ήταν ιδιωτική ετικέτα: 16% , επώνυμα προϊόντα: 84%.

-Δεν παρατηρήθηκε μεταστροφή των καταναλωτών από επώνυμα προϊόντα σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας από την έναρξη του ΚΝ καθώς παρατηρείται οριακή μόνο αύξηση του ποσοστού στις πωλήσεις των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, από 15,3% τρείς εβδομάδες πριν την πλήρη λειτουργία του ΚΝ, σε 15,6% την τελευταία διαθέσιμη περίοδο.

-Σημειώνεται, επίσης, ότι το ποσοστό πωλήσεων σε προϊόντα που είχαν ενταχθεί στο καλάθι δεν αυξήθηκε, αλλά παρέμεινε σε επίπεδα κάτω του 8,5% σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο, με τα προϊόντα εκτός καλαθιού να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90% των πωλήσεων (σε όγκο). Δηλαδή, παρατηρείται ότι δεν προκύπτει αλλαγή στις καταναλωτικές προτιμήσεις από την έναρξη του καλαθιού του νοικοκυριού μεταξύ των επωνύμων και των ιδιωτικής ετικέτας προϊόντων. Αντίθετα παρατηρείται μεταστροφή των καταναλωτών από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εκτός ΚΝ σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εντός ΚΝ, όπου το συνολικό ποσοστό των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας μοιράστηκε στα εντός και εκτός καλαθιού προϊόντα.

-Επίσης, ένα μικρό ποσοστό καταναλωτών προτίμησε τα επώνυμα προϊόντα που εισήχθησαν στο ΚΝ (από 0,5% στην αρχή της περιόδου σε 0,8% στο τέλος της περιόδου).

-Παρατηρείται σχετική μεταστροφή των καταναλωτών από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εκτός ΚΝ σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εντός ΚΝ, όπου το συνολικό ποσοστό των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας μοιράστηκε ανάμεσα στα εντός και εκτός καλαθιού προϊόντα.

-Τέλος, δεν προκύπτει αλλαγή στις καταναλωτικές προτιμήσεις από την έναρξη του ΚΝ.