Στη διελκυστίνδα μεταξύ δεσμεύσεων στο ΝΑΤΟ και της ενίσχυσης της Ουκρανίας βρίσκεται η Γερμανία την ίδια ώρα που οφείλει να κοιτάξει και τη δική της στρατιωτική αυτοάμυνα.
Και αυτό γιατί η Γερμανία δυσκολεύεται να πετύχει ταυτόχρονα από τη μια μεριά στη δέσμευση της (όπως και κάθε χώρας – μέλους του ΝΑΤΟ) για εθνικές αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ και από την άλλη να στηρίξει στρατιωτικά τις επείγουσες ανάγκες του μετώπου στην Ουκρανία.
Μάλιστα, οι ανάγκες του πολεμικού μετώπου στην Ουκρανία μπορούν να καταστούν ακόμα πιο…επείγουσες, αν λάβει κανείς υπόψην πως πέρσι ο κυβερνητικός συνασπισμός συμφώνησε πέρσι το Δεκέμβριο πως θα φέρει ψήφισμα στην γερμανική βουλή για άρση του “φρένου χρέους” σε περίπτωση που το απαιτήσουν οι συνθήκες στο Κίεβο.
Έκτοτε, τα πράγματα στο μέτωπο της Ουκρανίας, πάνε από το κακό στο χειρότερο με προμετωπίδα τις τελευταίες δηλώσεις του Ζελένσκι, σύμφωνα με τις οποίες το Κίεβο θα χάσει τον πόλεμο αν δεν λάβει νεά αμερικανική βοήθεια.
Όσον αφορά την ΕΕ, στην τελευταία σύνοδο της, συμφώνησε να φέρει πρόταση για τον τρόπο χρηματοδότησης της αμυντικής βιομηχανίας της τον ερχόμενο Ιούνιο, αν και οι προθέσεις της είναι σαφείς, βάσει της τοποθέτησης του αρμοδίου επιτρόπου (Τιερί Μπρετόν), σύμφωνα με την οποία «πρέπει να αλλάξουμε το μοντέλο και να περάσουμε σε κατάσταση πολεμικής οικονομίας».
Εξάλλου η πρόταση Στόλτενμπεργκ για δημιουργία “ταμείου ΝΑΤΟ” 100 δισ. Ευρώ για την Ουκρανία δεν φαίνεται να “περπατά” όπως φάνηκε στη σύνοδο των ΥΠΕΞ την περασμένη εβδομάδα.
Στη σκιά αυτών των διεργασιών, στη Γερμανία, αναλυτές “ψάχνονται” -μάλλον μάταια, αν κρίνει κανείς από τα συμπεράσματά τους – να βρουν τη “χρυσή” οδό μεταξύ των δεσμεύσεων της απέναντι στο ΝΑΤΟ, την ανάγκη της δικής της αυτοάμυνας, αλλά και της ενίσχυσης της Ουκρανίας.
Ενδεικτική είναι η μελέτη του Ινστιτούτο της γερμανικής Οικονομίας (IW), η οποία δημοσιεύτηκε σήμερα αναφέρει μια ματιά στις λεπτομέρειες του προϋπολογισμού δείχνει ότι ο στόχος, τον οποίο τα μέλη του ΝΑΤΟ είχαν στην πραγματικότητα συμφωνήσει εδώ και πολύ καιρό και επαναβεβαίωσαν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το 2014 μετά τη ρωσική κατοχή της Κριμαίας και τον πόλεμο στο Ντονμπάς που τροφοδοτήθηκε από τη Ρωσία (Krause, 2018), θα επιτευχθεί μόνο υπό αισιόδοξες υποθέσεις και λόγω της ειδικής βάσης υπολογισμού του ΝΑΤΟ.
Ο τακτικός γερμανικός αμυντικός προϋπολογισμός θα αυξηθεί μόνο ελαφρώς σε λίγο κάτω από 52 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024 (Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, 2024).
Μετά τη λήξη του ειδικού ταμείου της Bundeswehr ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, εξακολουθεί να υπάρχει ένα τεράστιο χρηματοδοτικό κενό άνω των 30 δισεκατομμυρίων ευρώ από το 2027 και μετά, λόγω του παγώματος του τακτικού αμυντικού προϋπολογισμού στο τμήμα 14 του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού στο δημοσιονομικό σχέδιο, όπως δείχνει μια προεκβολή των στοιχείων των Bardt και Röhl (2022). Αλλά ακόμη και για το 2024, το ποσό αυτό είναι πιθανό να αντιστοιχεί μόνο στο 1,2% της οικονομικής παραγωγής λόγω της σημαντικής ονομαστικής αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) σε περίπου 4,26 τρισεκατομμύρια ευρώ ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού.
Αμυντικές δαπάνες σε γενικές γραμμές
Πώς λοιπόν η γερμανική κυβέρνηση φτάνει στο επιθυμητό ή απαιτούμενο 2% του ΑΕΠ, ανάλογα με την άποψή σας; Εκτός από τον τακτικό προϋπολογισμό, υπάρχουν και άλλα κονδύλια του προϋπολογισμού που εξυπηρετούν αμυντικούς σκοπούς και, ως εκ τούτου, περιλαμβάνονται στον υπολογισμό. Ωστόσο, ακόμη και αυτά τα περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ δύσκολα φέρνουν τη Γερμανία πιο κοντά στο ποσό-στόχο των σχεδόν 86 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Εκτός από τον τακτικό αμυντικό προϋπολογισμό, υπάρχει επίσης το ειδικό ταμείο της Bundeswehr ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο δημιουργήθηκε το 2022 μετά τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και από το οποίο γίνεται μεγάλη χρήση: 19 δισεκατομμύρια ευρώ πρόκειται να χρησιμοποιηθούν από το ειδικό ταμείο το 2024, έναντι μόνο 8,4 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2023 .
Το ποσό αυτό περιλαμβάνει επίσης αγορές αντικατάστασης συνολικού ύψους 520 εκατομμυρίων ευρώ για εξοπλισμό που παραδόθηκε στην Ουκρανία το προηγούμενο έτος. Αυτό φαίνεται προβληματικό υπό το πρίσμα της επίτευξης του στόχου, καθώς οι παραδόσεις στην ίδια την Ουκρανία υπολογίζονται επίσης στον στόχο του 2%: Η στρατιωτική βοήθεια προς άλλες χώρες του ΝΑΤΟ και άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, μπορεί να προστεθεί στις εθνικές αμυντικές δαπάνες. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, και για τα οπλικά συστήματα που παραδόθηκαν σε χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Ελλάδα, στο πλαίσιο της “ανταλλαγής δακτυλίων”.
Ωστόσο, εάν τόσο οι παραδόσεις από το απόθεμα της Bundeswehr στην Ουκρανία όσο και οι προμήθειες αντικατάστασης υπολογίζονται στο στόχο του 2%, αυτό οδηγεί σε διπλή καταμέτρηση. Χωρίς τις ενισχύσεις για την Ουκρανία, οι οποίες δεν ωφελούν την ενίσχυση της Bundeswehr, ο αμυντικός προϋπολογισμός θα φθάσει μόλις το 1,83% του ΑΕΠ το 2024 και θα υπολείπεται της ποσόστωσης του ΝΑΤΟ.
Ο υπολογισμός της αξίας του 2%
Το σχήμα δείχνει την κατανομή των δαπανών που σχετίζονται με την άμυνα για το 2024 στους διάφορους τομείς.
Εκτός από τον αμυντικό προϋπολογισμό του σχετικού τμήματος του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού που ανέρχεται σε 51,95 δισεκατομμύρια ευρώ, περιλαμβάνονται περαιτέρω δαπάνες από άλλα στοιχεία του προϋπολογισμού, κυρίως κονδύλια από το ειδικό ταμείο των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ και παραδόσεις βοήθειας προς την Ουκρανία, καθώς και άλλες σχετικές με την άμυνα δαπάνες του προϋπολογισμού.
Ωστόσο, η σύνθεση αυτών των 7 δισεκατομμυρίων ευρώ δεν αποκαλύπτεται. Το ποσό αυτό θα ανέλθει σε 85,5 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο αναμένεται να αντιστοιχεί μόλις στο 2% του ονομαστικού ΑΕΠ των 4.265 δισεκατομμυρίων ευρώ που αναμένεται για το 2024.
Ωστόσο, μια διαφορετική διεθνώς τυποποιημένη μέθοδος υπολογισμού είναι σχετική με την ποσόστωση που αναφέρεται στο ΝΑΤΟ (NATO, 2024): Χρησιμοποιούνται πραγματικές τιμές για τις αμυντικές δαπάνες και το ΑΕΠ, σε επίπεδο δολαρίου ΗΠΑ του 2015 σε σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Σύμφωνα με αυτόν τον υπολογισμό, η Γερμανία, με αμυντικές δαπάνες ύψους 73,41 δισ. δολαρίων ΗΠΑ και ΑΕΠ για το 2024 σε πραγματικές τιμές με βάση τις τιμές του 2015 ύψους 3,646 δισ. δολαρίων ΗΠΑ, έρχεται στο αναφερόμενο 2,01%.
Ο στόχος εξακολουθεί να είναι δυνατόν να χαθεί
Κατά συνέπεια, υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι για την επίτευξη του στόχου τόσο για τις επενδυτικές δαπάνες του ειδικού ταμείου όσο και για την ενίσχυση της Ουκρανίας: μόνο η ενίσχυση της Ουκρανίας για το 2024 και οι άλλες δαπάνες που δεν έχουν καθοριστεί λεπτομερέστερα ανέρχονται σε 14,5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μαζί με το ειδικό ταμείο, το ποσό αυτό ανέρχεται σε 33,7 δισεκατομμύρια ευρώ ή στο 39% των συνολικών αμυντικών δαπανών.
Οι δαπάνες για νέες προμήθειες από το ειδικό ταμείο και την βοήθεια προς την Ουκρανία συνολικού ύψους 26,7 δισεκατομμυρίων ευρώ εξαρτώνται από την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν καθυστερήσεις στην παράδοση, οι οποίες έχουν επανειλημμένα εμφανιστεί ακόμη και με τις σημαντικά μικρότερες προμήθειες των τελευταίων ετών.
Διαφορετικά, η πραγματική προμήθεια και η αξιοποίηση των κονδυλίων θα μπορούσε να μετατεθεί για τα επόμενα έτη και ο στόχος, ο οποίος έχει μόλις επιτευχθεί μαθηματικά, θα μπορούσε να χαθεί για άλλη μια φορά.
Ωστόσο, θα υπήρχε ακόμη ένα παραθυράκι: το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Άμυνας μπορεί επίσης να προκαταβάλει για υπηρεσίες που δεν έχουν ακόμη παρασχεθεί, προκειμένου να διασφαλίσει την εκροή κεφαλαίων και να επιβραβεύσει τον κατασκευαστή για προκαταρκτικές εργασίες. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με το ισραηλινό σύστημα πυραυλικής άμυνας Arrow 3 που παραγγέλθηκε για την Bundeswehr.
Επομένως, τυπικά, η δήλωση της Γερμανίας για αμυντικές δαπάνες 2% στο ΝΑΤΟ είναι σωστή. Ωστόσο, εάν ο στόχος του 2% επιτευχθεί μόνο με την καταβολή κάθε προσπάθειας για την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων του προϋπολογισμού, από τη συμπερίληψη της βοήθειας προς την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας αντικατάστασης, μέχρι τη μεταφορά παλαιότερων συστημάτων σε εταίρους του ΝΑΤΟ και την πληρωμή των όπλων που δεν έχουν παραδοθεί, ο πραγματικός στόχος που συνδέεται με αυτό – η διασφάλιση της αμυντικής ικανότητας της Γερμανίας μέσω μιας καλά εξοπλισμένης Bundeswehr με επαρκή πυρομαχικά και ανταλλακτικά για έναν παρατεταμένο πόλεμο – εξακολουθεί να κινδυνεύει να μείνει στο περιθώριο.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163