Η Κυριακή των Βαΐων ή αλλιώς Βαϊοφόρος Κυριακή πέφτει φέτος στις 28 Απριλίου 2024, καθώς είναι η προηγούμενη Κυριακή πριν την Ανάσταση του Κυρίου, ενώ η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά στις 29 Απριλίου.
Κατά την ημέρα αυτή εορτάζεται η ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου Του Ιησού Χριστού, καθισμένου «έπί πώλου ὄνου» (δηλ. πάνω σε γαϊδουράκι), στα Ιεροσόλυμα όπου, κατά τους συγγραφείς των Ιερών Ευαγγελίων, οι Ιουδαίοι Τον υποδέχθηκαν ως βασιλιά, κρατώντας βάια ή βάγια (κλάδους φοινίκων) και απλώνοντας στο έδαφος τα ρούχα τους, ζητωκραύγαζαν «Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου».
Η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα είναι ουσιαστικά η είσοδος του μαρτυρίου στην επίγεια ζωή του Κυρίου. Σε λίγες ημέρες θα μαρτυρήσει και θα θανατωθεί στο Σταυρό, για να θανατώσει το θάνατο και να χαρίσει τη ζωή στο ανθρώπινο γένος.
Την Κυριακή των Βαΐων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς.
Η Κυριακή των Βαΐων καθιερώθηκε να συναριθμείται λατρευτικά στη Μεγάλη Εβδομάδα από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η Aκολουθία του Νυμφίου, η οποία αποτελεί τον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.
Τι τρώμε την Κυριακή των Βαΐων
Αναφορικά με τη νηστεία της ημέρας αυτής υπάρχει μια διαφοροποίηση στο ζήτημα του αν καταλύεται ψάρι ή όχι. Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την Κυριακή των Βαΐων «τρώγεται ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή. Για τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη μόνο μία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής τρώγεται ψάρι δηλαδή, την ημέρα του Ευαγγελισμού.Είναι χαρακτηριστική η θέση των Aποστολικών Διαταγών όταν λένε:, «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων), να τηρείται τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή.
Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την αγία εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ΄αυτήν όλοι με φόβο…» Είναι ενδεικτικοί οι όροι «αφού σταματήσετε τη νηστεία» και «να αρχίζετε», οι οποίες δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει.
Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. Άρα η εορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα να ομιλούν περί καταλύσεως κατ΄αυτήν την ημέρα ψαριού, όπως κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται και την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Η ελληνορθόδοξη χριστιανική υμνολογία ειδικά για την Κυριακή των Βαΐων περιλαμβάνει τρία θριαμβικά αναστάσιμα απολυτίκια και ένα κοντάκιο της ημέρας. Τα οποία και είναι:
1ο απολυτίκιο (Ήχος α΄)
Τὴν κοινὴν ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σου πάθους πιστούμενος,ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τὸν Λάζαρον, Χριστὲ ὁ Θεός·ὅθεν καὶ ἡμεῖς ὡς οἱ παῖδες, τὰ τῆς νίκης σύμβολα φέροντες,σοὶ τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου βοῶμεν: «Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις,εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου».
2ο απολυτίκιο (Ήχος δ΄)
Συνταφέντες σοι διὰ τοῦ βαπτίσματος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν,τῆς ἀθανάτου ζωῆς ἠξιώθημεν τῇ Ἀναστάσει σου καὶ ἀνυμνοῦντες κράζομεν: «Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου».
3ο απολυτίκιο (Ήχος πλαγιος β΄)
Μετὰ κλάδων ὑμνήσαντες πρότερον,μετὰ ξύλων συνέλαβον ύστερον,οἱ ἀγνώμονες Χριστόν, Ἰουδαῖοι τὸν Θεόν.Ἡμεῖς δὲ πίστει ἀμεταθέτῳ,ἀεὶ τιμῶντες ὡς εὐεργέτην,διὰ παντὸς βοήσωμεν αὐτῷ: «Εὐλογημένος εἶ ὁ ἐρχόμενος τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι».
Κοντάκιο (αυτόμελο)*, (Ήχος πλάγιος β΄)
Τῷ θρόνῳ ἐν οὐρανῷ,τῷ πώλῳ ἐπὶ τῆς γῆς ἐποχούμενος Χριστὲ ὁ Θεός. Τῶν ἀγγέλων τὴν αἴνεσιν καὶ τῶν παίδων ἀνύμνησιν προσεδέξω βοῶντός σοι: «Εὐλογημένος εἶ ὁ ἐρχόμενος, τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι».
(*) αυτόμελο = ψάλλεται με δική του μουσικότητα, κατ’ ίδιον μέλος
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163