Οι νέες εξαγγελίες του Ντόναλντ Τραμπ για επιβολή δασμών σε ξένες χώρες και επιχειρήσεις συμπεριέλαβαν και έναν σχετικά άγνωστο όρο: «Ανταποδοτικοί».
Ο πρόεδρος υπέγραψε την Πέμπτη (13.02.2025) υπόμνημα για την επεξεργασία μιας «ολοκληρωμένης» προσέγγισης για την αντιμετώπιση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ, κυρίως με την αύξηση των δασμών ως αντίποινα σε φόρους, εισφορές, ρυθμίσεις και επιδοτήσεις που η Ουάσινγκτον θεωρεί άδικες. Η κίνηση αυτή είναι η τελευταία εμπορική «ομοβροντία» του Τραμπ κατά τον πρώτο μήνα της θητείας του και ακολουθεί τις απειλές για την εξαπόλυση δασμών στους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, καθώς και νέες εισφορές στις εισαγωγές μετάλλων.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τι είναι όμως οι «ανταποδοτικοί» δασμοί;
Όπως υπενθυμίζουν οι Financial Times, τον Ιούνιο του 2023, ο Τραμπ δεσμεύτηκε ότι αν κέρδιζε τις εκλογές θα περνούσε από το Κογκρέσο νόμο που θα του επέτρεπε να συνδυάζει τους εισαγωγικούς δασμούς των ΗΠΑ με εκείνους που επιβάλλουν άλλες χώρες σε αμερικανικά προϊόντα.
Η προεκλογική του εκστρατεία το διαφήμισε ως «οφθαλμόν αντί οφθαλμού, δασμόν αντί δασμού, το ίδιο ακριβώς ποσό». Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε ήταν ευρύτερη. Οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα επιβάλουν τις εισφορές «ανά χώρα», ασκώντας αντίποινα και σε μη δασμολογικά εμπόδια. Ξεχώρισαν τον φόρο προστιθέμενης αξίας της ΕΕ ως παράδειγμα αθέμιτης εμπορικής πρακτικής, μαζί με τους φόρους ψηφιακών υπηρεσιών που έχουν διερευνηθεί ή εφαρμοστεί από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Ένα ενημερωτικό δελτίο του Λευκού Οίκου που περιέγραφε το σχέδιο ανέφερε ότι οι ΗΠΑ είναι «μία από τις πιο ανοικτές οικονομίες στον κόσμο», αλλά υποστήριξε ότι οι εμπορικοί εταίροι της «κρατούν τις αγορές τους κλειστές στις εξαγωγές μας». Το σχέδιο των ΗΠΑ θα παραβίαζε τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, καθώς τα μέλη πρέπει να προσφέρουν τις ίδιες τιμές μεταξύ τους, εκτός εάν συνάψουν διμερή ή περιφερειακή εμπορική συμφωνία – τη λεγόμενη αρχή του πλέον ευνοούμενου κράτους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αν και οι ΗΠΑ έχουν σταματήσει εδώ και καιρό να παίζουν σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ, η μετάβαση σε ένα σύστημα αμοιβαιότητας θα σηματοδοτούσε μια απότομη παρέκκλιση για την εμπορική πολιτική της Ουάσινγκτον. Θα ήταν επίσης διαφορετική από την προσέγγιση που έχει υιοθετήσει ο Τραμπ για το εμπόριο μετάλλων, στο πλαίσιο του οποίου οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει έναν γενικό δασμό 25%.
Ποιες χώρες και προϊόντα θα επηρεάζονταν περισσότερο;
Όπως αναφέρουν οι Financial Times, ανώτερος αξιωματούχος δήλωσε την Πέμπτη ότι η Ιαπωνία, η Ινδία και η ΕΕ είναι οι μεγαλύτεροι στόχοι των νέων μέτρων, ενώ το ενημερωτικό δελτίο του Λευκού Οίκου πρόσθεσε τη Βραζιλία στον κατάλογο. «Η Ιαπωνία έχει σχετικά χαμηλούς δασμούς αλλά υψηλούς διαρθρωτικούς φραγμούς», δήλωσε ο αξιωματούχος. «Ενώ η Ινδία… έχει μερικούς από τους υψηλότερους δασμούς στον κόσμο».
Ο Πίτερ Ναβάρο, ανώτερος σύμβουλος του Τραμπ για τη μεταποίηση και το εμπόριο, χαρακτήρισε τον ΦΠΑ της ΕΕ «πρότυπο» για το μέτρο που θα αντιμετωπιστεί από τους αμερικανικούς δασμούς, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ προσφέρει άδικες εκπτώσεις στους δικούς της εξαγωγείς. Οι χώρες της ΕΕ επιβάλλουν ΦΠΑ μόνο στα προϊόντα που πωλούνται στην Ένωση, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους.
Οι ΗΠΑ δεν έχουν ΦΠΑ, αλλά μόνο πολιτειακούς φόρους επί των πωλήσεων. «Η ΕΕ σχεδόν τριπλασιάζει τον δασμολογικό συντελεστή της στις αμερικανικές εξαγωγές, ακόμη και όταν επιδοτεί σε μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές της ΕΕ», δήλωσε ο Ναβάρο. Ο Τραμπ έχει διαμαρτυρηθεί στο παρελθόν για την Κίνα, την ΕΕ και την Ινδία, επικαλούμενος ανάλυση του Συνασπισμού για μια ευημερούσα Αμερική, ενός think tank υπέρ των δασμών. Ο Λευκός Οίκος δήλωσε την Πέμπτη ότι η Ινδία εφάρμοσε δασμό 100% στις αμερικανικές μοτοσικλέτες, ενώ οι ΗΠΑ επέβαλαν μόνο 2,4%.
Είπε επίσης ότι η ΕΕ μπλόκαρε τις εισαγωγές οστρακοειδών από 48 πολιτείες. Με βάση τους δασμούς, οι αναλυτές της Morgan Stanley διαπίστωσαν ότι η Ινδία, η Ταϊλάνδη και η Νότια Κορέα θα είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε αντίποινα, υπολογίζοντας ότι θα κινδυνεύσουν από αύξηση κατά τέσσερις έως έξι ποσοστιαίες μονάδες στους σταθμισμένους μέσους δασμούς. Η Morgan Stanley διαπίστωσε επίσης ότι η Ιαπωνία, η Μαλαισία και οι Φιλιππίνες θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο, με βάση τους υψηλότερους μέσους δασμούς τους.
Οι αναλυτές της Barclays πρόσθεσαν την Ινδονησία και το Βιετνάμ σε αυτόν τον κατάλογο. Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να υποφέρει. Επιβάλλει 10% στις εισαγωγές αυτοκινήτων, ενώ οι ΗΠΑ επιβάλλουν μόνο 2,5%. Τα αυτοκίνητα αντιπροσωπεύουν το 8% των εξαγωγών της ΕΕ προς τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον ΠΟΕ, ο σταθμισμένος εμπορικά μέσος δασμός των ΗΠΑ είναι 2,2%. Αντίθετα, ο μέσος δασμός της Ινδίας είναι 12% και φτάνει το 177% για τους ελαιούχους σπόρους, τα λίπη και τα έλαια.
Θα μπορούσαν οι αμερικανικοί δασμοί να μειωθούν όσο και να αυξηθούν;
Αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε την Πέμπτη ότι οι ΗΠΑ ελπίζουν να έχουν μια «συζήτηση με τα έθνη του κόσμου για το πόσο ανισόρροπο είναι το εμπορικό περιβάλλον λόγω των υφιστάμενων δομών».
«Ο πρόεδρος θα ήταν περισσότερο από ευτυχής να μειώσει τους δασμούς, αν οι χώρες θέλουν να μειώσουν τους δασμούς», πρόσθεσε ο αξιωματούχος, αλλά υποστήριξε ότι οι υψηλοί δασμοί αποτελούν συχνά λιγότερο εμπορικό εμπόδιο από πολιτικές όπως οι φόροι.
Ο Σκοτ Λίνκικομπ, αντιπρόεδρος της δεξαμενής σκέψης Cato Institute, δήλωσε ότι ένα πραγματικά αμοιβαίο σύστημα θα μείωνε τους δασμούς των ΗΠΑ στα βιομηχανικά προϊόντα από την Ευρώπη, το Μεξικό, τον Καναδά ή το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι δασμοί είναι μερικές φορές χαμηλότεροι.
«Είμαι επιφυλακτικός ότι οι δασμοί μας – για παράδειγμα ο δασμός 25% στα ελαφρά φορτηγά ή εκείνοι στα είδη ένδυσης και υπόδησης – θα μειωθούν», εξήγησε.
Οι ΗΠΑ είναι επίσης ένας παραγωγικός χρήστης των μέσων εμπορικής άμυνας, μέτρων έκτακτης ανάγκης που αναπτύσσουν δασμούς σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως κατά τη διάρκεια της αύξησης των εισαγωγών. Η Ουάσινγκτον διασφαλίζει επίσης ότι ορισμένες επιδοτήσεις είναι διαθέσιμες μόνο σε εγχώριες εταιρείες και χρησιμοποιεί ρυθμιστικά πρότυπα για να κρατήσει εκτός τα ξένα προϊόντα.
«Πολλά ξένα έθνη έχουν προστατευτικά εμπόδια κατά των αμερικανικών αγαθών, υπηρεσιών και επενδύσεων, αλλά οι ΗΠΑ δεν είναι άγιοι», δήλωσε ο Λίνκικομπ.
