Καθώς η Ισπανία προσπαθεί ακόμη να συνέλθει από τον εφιάλτη του χθεσινού μπλακ άουτ (28/04/2025), που μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα βύθισε στο σκοτάδι ολόκληρη την Ιβηρική – και τμήμα της νότιας Γαλλίας – παραλύοντας μεταφορές, επικοινωνίες και αφήνοντας εκατομμύρια πολίτες χωρίς ρεύμα και νερό για ώρες, η έρευνα για τα αίτια της πρωτοφανούς αυτής κατάρρευσης του δικτύου βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
Παρά τις ώρες που έχουν περάσει, τα αίτια του μπλακ άουτ παραμένουν ακόμη ασαφή – και όλα αυτά ενώ στη Βαλένθια ξεκινά το συνέδριο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, με την Ισπανία να βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τα ερωτήματα πολλά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πώς είναι δυνατόν να κόπηκε το ρεύμα – σε μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου – μέσα σε δευτερόλεπτα και γιατί η επαναφορά του μοιάζει με εφιάλτη;
Χθες Δευτέρα σχεδόν ολόκληρη η Ιβηρική Χερσόνησος βυθίστηκε στο σκοτάδι. Μαδρίτη, Λισαβόνα, Βαρκελώνη και Σεβίλλη έμειναν χωρίς ρεύμα, σε ένα από τα μεγαλύτερα μπλακ άουτ στην ιστορία της Ευρώπης. Τι ακριβώς συνέβη κανείς δεν λέει με σιγουριά, ενώ οι αρχές κάνουν λόγο για ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο», χωρίς να έχει αποκλειστεί το σενάριο της κυβερνοεπίθεσης.
Σημειώνεται ότι αμέσως μετά το μπλακ άουτ υπήρξαν αναφορές περί κυβερνοεπιθέσεων, σενάριο που με την πάροδο των ωρών απομακρύνθηκε και ουσιαστικά «έσβησε». Πάντως, ακόμη δεν έχει ειπωθεί κάτι με σαφήνεια και από επίσημα χείλη, την ώρα που οι πολίτες σε Ισπανία και Πορτογαλία ζητούν απαντήσεις σχετικά με το τι συνέβη. Ο διαχειριστής του δικτύου της Πορτογαλίας απέδωσε το πρόβλημα σε ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε «ανώμαλες ταλαντώσεις» στις γραμμές υψηλής τάσης στην Ισπανία. Από την άλλη οι Ισπανοί δεν έχουν ακόμη απαντήσει ή δώσει κάποια εξήγηση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πίσω από την εντυπωσιακή κατάρρευση, όμως, κρύβεται κι ένα τεράστιο τεχνικό στοίχημα: η ομαλή και ασφαλής επανεκκίνηση ενός ασταθούς και πληγωμένου δικτύου.
«Εξαφανίστηκαν 15 GW σε 5 δευτερόλεπτα» – Τα σενάρια
Ενώ πραγματοποιούνται συσκέψεις επί συσκέψεων στην ισπανική κυβέρνηση αλλά και στα γραφεία του Εθνικού Διαχειριστή Ηλεκτρικής Ενέργειας, από την πλευρά των Πορτογάλων έγινε λόγος για ανισορροπία τάσης.
REUTERS/Nacho Doce
Σενάριο Νο 1: Η υπερπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και άλλων ανανεώσιμων πηγών μπορεί να προκαλέσουν ανισορροπία στο σύστημα με αποτέλεσμα να προκληθεί μπλακ άουτ, όπως επεσήμαναν φωνές από τη Λισαβόνα, σύμφωνα με την ΕΡΤ.
Σενάριο Νο 2: Παράλληλα, εξετάζεται η πιθανή πρόκληση προβλήματος λόγω καιρικών συνθηκών. Συγκεκριμένα, ο διαχειριστής του δικτύου της Πορτογαλίας REN έγινε λόγος για την «επαγόμενη ατμοσφαιρική διακύμανση», ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε «ανώμαλες ταλαντώσεις» σε γραμμές υψηλής τάσης στην Ισπανία.
Αναφέρει ότι αυτό είναι γνωστό ως «προκαλούμενη ατμοσφαιρική διακύμανση», η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε ταλαντώσεις που προκάλεσαν βλάβες συγχρονισμού μεταξύ των συστημάτων.
Το φαινόμενο αυτό οδήγησε σε διαδοχικές διαταραχές σε όλο το διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο, προσθέτει. Μάλιστα αναφέρει ότι δεδομένης της πολυπλοκότητας του προβλήματος, μπορεί να χρειαστεί έως και μία εβδομάδα για να επανέλθει πλήρως το δίκτυο στην κανονική του κατάσταση.
Άγνωστη η αιτία λέει η Μαδρίτη
Ο διαχειριστής του δικτύου της Ισπανίας δεν έχει προβεί σε ενημέρωση για την αιτία. Από την πλευρά του ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είχε χαρακτηρίσει νωρίτερα ως άγνωστη την αιτία της εκτεταμένης διακοπής ρεύματος σε Ισπανία και Πορτογαλία.
«Καμία θεωρία δεν έχει αποκλειστεί», τόνισε χθες στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο Σάντσεθ. «Ποτέ» στο παρελθόν δεν έχει υπάρξει ξανά μια τέτοια «κατάρρευση» του ισπανικού δικτύου, συνέχισε διευκρινίζοντας ότι «χάθηκαν ξαφνικά 15 γιγαβάτ» από το ισπανικό δίκτυο και αυτό «μέσα σε λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα».
«Δεκαπέντε γιγαβάτ αντιστοιχούν περίπου στο 60% της ζήτησης» σε ηλεκτρικό ρεύμα στην Ισπανία εκείνη την ώρα της ημέρας, εξήγησε ο Σάντσεθ.
Πρόσθεσε ότι ερευνώνται όλα τα ενδεχόμενα. «Η κυβέρνηση εργάζεται και θα συνεχίσει να εργάζεται για να μάθει την αιτία αυτής της διακοπής ρεύματος. Αυτή τη στιγμή, η προτεραιότητα είναι να εργαστούμε για την αποκατάσταση της κανονικότητας το συντομότερο δυνατό», τόνισε.
Ωστόσο η Ισπανία, η Πορτογαλία και η ΕΕ φαίνεται να απορρίπτουν προσώρας το σενάριο της κυβερνοεπίθεσης. Αλλά είναι απίθανο αυτό που προκάλεσε τη διακοπή να ήταν ένα μεμονωμένο, τοπικό συμβάν.
Θα μπορούσε να οφείλεται σε κυβερνοεπίθεση;
Σενάριο Νο 3: Κυβερνοεπίθεση. Ο πρώτος που το υποστήριξε αυτό ήταν ο πρωθυπουργός της Ανδαλουσίας, Χουάν Μανουέλ Μορένο, ο οποίος δήλωσε ότι, σύμφωνα με πληροφορίες από το περιφερειακό κέντρο κυβερνοασφάλειας, «όλα δείχνουν ότι μια διακοπή ρεύματος αυτού του μεγέθους θα μπορούσε να οφείλεται μόνο σε κυβερνοεπίθεση».
Ο Μορένο αναγνώρισε,ωστόσο, ότι είχε καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα χωρίς επιβεβαίωση από τη Λα Μονκλόα ή άλλο ίδρυμα. Λίγες ώρες αργότερα, η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τερέζα Ριμπέρα, δήλωσε στις Βρυξέλλες ότι, αφού ήρθε σε επαφή με τις ισπανικές και πορτογαλικές αρχές, δεν υπήρχαν «ενδείξεις ότι η διακοπή ρεύματος προκλήθηκε σκόπιμα».
Η προετοιμασία και η εκτέλεση μιας κυβερνοεπίθεσης που θα διακόψει την ηλεκτροδότηση σε δύο χώρες είναι πολύπλοκη. Απαιτεί μια συντονισμένη επιχείρηση που επιτυγχάνει διάφορους στόχους ταυτόχρονα.
«Μια διακοπή ρεύματος αυτής της κλίμακας μέσω μιας κυβερνοεπίθεσης θα ήταν περίπλοκη επειδή υπάρχουν πολλά τμηματοποιημένα ηλεκτρικά δίκτυα», δήλωσε ο ειδικός στην κυβερνοασφάλεια Martín Vigo στην El Pais. Και μόλις συμβεί, η ανάλυση των δικτύων για να βρεθεί η προέλευση της επίθεσης δεν είναι εύκολη.
«Οι κυβερνοεπιθέσεις σε ηλεκτρικά δίκτυα είναι δυνατές τόσο θεωρητικά όσο και στην πράξη επειδή οι ενεργειακές υποδομές είναι πολύπλοκα συστήματα, γεμάτα ευάλωτα σημεία», δήλωσε ο Lukasz Olejnik, ειδικός από το King’s College London.
«Μια επίθεση, για παράδειγμα, θα μπορούσε να στοχεύσει μετασχηματιστές ή υποσταθμούς, προκαλώντας ζημιές στο υλικό μέχρι να αρχίσει να παρουσιάζει βλάβη. Αλλά ο συντονισμός μιας τόσο μεγάλης και συγχρονισμένης επίθεσης θα ήταν εξαιρετικά δύσκολος».
«Ένα από τα πιο σοβαρά επεισόδια»
Αυτή ήταν η δεύτερη πιο σοβαρή διακοπή ρεύματος στην Ευρώπη σε διάστημα λιγότερο από έξι εβδομάδες μετά την πυρκαγιά στις 20 Μαρτίου που έκλεισε το αεροδρόμιο Χίθροου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το μπλακ άουτ ήρθε επίσης σε μια φάση που οι αρχές στην Ευρώπη αντιμωπίζουν περιστατικά δολιοφθοράς που εκτιμάται ότι υποστηρίζονται από τη Ρωσία.
Πάντως το Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας της Πορτογαλίας σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η διακοπή οφείλεται σε κυβερνοεπίθεση.
Πώς καταρρέουν τα ηλεκτρικά δίκτυα και γιατί η αποκατάσταση του ρεύματος σε Ισπανία και Πορτογαλία θα είναι εφιάλτης
Είναι πολύ πιθανό το χθεσινό μπλακ άουτ να ξεπεράσει σε μέγεθος τη μεγαλύτερη διακοπή ρεύματος που έχει σημειωθεί ποτέ στην Ευρώπη – όταν το 2003, 56 εκατομμύρια άνθρωποι σε Ιταλία και Ελβετία έμειναν χωρίς ρεύμα για έως και 12 ώρες.
Το 2006 από υπερφόρτωση του δικτύου στη Γερμανία σημειώθηκαν διακοπές στην ηλεκτροδότηση σε ορισμένες περιοχές της χώρας, καθώς επίσης και στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Αυστρία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, ακόμη και το Μαρόκο, βυθίζοντας στο σκοτάδι περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους για περίπου μία ώρα.
Η κατάρρευση μιας μεγάλης γραμμής μεταφοράς μπορεί να προκαλέσει διακοπή ρεύματος – όπως συνέβη το 2021, όταν μια διεθνής γραμμή σύνδεσης μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας παρουσίασε βλάβη και άφησε ένα εκατομμύριο ανθρώπους χωρίς ρεύμα για μερικές ώρες. Ωστόσο, είναι απίθανο να οδηγήσει σε μια γενικευμένη κατάρρευση του συστήματος όπως η χθεσινή στην Ισπανία.
Το πρόβλημα με τα ηλεκτρικά δίκτυα είναι ότι όταν αρχίσουν να αποτυγχάνουν, η κατάρρευση μπορεί να εξελιχθεί ανεξέλεγκτα και να «κατρακυλήσει» σαν ντόμινο.
Η διατήρηση ενός δικτύου σε λειτουργία είναι μια συνεχής και εξαιρετικά περίπλοκη πράξη εξισορρόπησης, σημειώνει το Skynews.
Το δίκτυο εναλλασσόμενου ρεύματος της Ισπανίας, όπως και του Ηνωμένου Βασιλείου, λειτουργεί στα 50Hz. Αυτή η συχνότητα εξαρτάται από την ταχύτητα περιστροφής των γεννητριών – είτε πρόκειται για αεριοστρόβιλους είτε για πυρηνικά εργοστάσια.
Εάν υπάρχουν ξαφνικές διακυμάνσεις στην παροχή ή τη ζήτηση ενέργειας – για παράδειγμα, ένας σταθμός παραγωγής ενέργειας παρουσιάζει βλάβη ή μια γραμμή υψηλής τάσης πέφτει – η συχνότητα της παροχής στις γραμμές μεταφοράς αλλάζει και οι διακόπτες κυκλώματος ενεργοποιούνται για να προστατεύσουν είτε το δίκτυο μεταφοράς είτε το υλικό του σταθμού παραγωγής.
Για να αποφευχθούν τέτοια φαινόμενα, οι μηχανικοί δικτύου μετρούν και προβλέπουν συνεχώς την προσφορά και τη ζήτηση για να διατηρούν το δίκτυο ισορροπημένο. Για να προστατεύσουν το σύστημα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, περιστασιακά πρέπει να παρεμβαίνουν διακόπτοντας την παροχή ρεύματος σε τμήματα του δικτύου. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι έχουμε βιώσει περιστασιακές βραχυπρόθεσμες διακοπές ρεύματος.
Όταν όμως χαθεί η ισορροπία, το δίκτυο μπορεί να καταρρεύσει σαν ντόμινο: ένα τμήμα του δικτύου βγαίνει εκτός λειτουργίας, τα εργοστάσια αρχίζουν να σβήνουν το ένα μετά το άλλο για να προστατευθούν από την απότομη μείωση της ζήτησης.
Η πρόκληση τώρα, και ένας πραγματικός εφιάλτης για τους μηχανικούς ενέργειας της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, είναι η σταδιακή αποκατάσταση του δικτύου τμήμα προς τμήμα, διατηρώντας παράλληλα την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Γρήγορες ενέργειες μπορεί να οδηγήσουν σε νέες διακοπές.
Αν υπάρξει μεγάλη καθυστέρηση ορισμένοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής ή υποσταθμοί μπορεί να δυσκολευτούν να επανεκκινήσουν ειδικά αν βασίζονται στην ενέργεια από μπαταρίες για να το κάνουν αυτό.
Παρότι ορισμένες περιοχές της Ισπανίας έχουν ήδη ρεύμα και η Πορτογαλία δηλώνει ότι η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί εντός ωρών, η πλήρης αποκατάσταση του συστήματος μπορεί να πάρει περισσότερο χρόνο.
Επανέρχεται σταδιακά η ηλεκτροδότηση
Η ηλεκτροδότηση έχει αποκατασταθεί σχεδόν πλήρως σήμερα στην Ισπανία και την Πορτογαλία.
Στους δρόμους συνοικιών της Μαδρίτης την αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης χθες, Δευτέρα, το βράδυ συχνά συνόδευαν οι ενθουσιώδεις κραυγές και τα χειροκροτήματα των κατοίκων, αφού πέρασαν μεγάλο μέρος της ημέρας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά και χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο.
Λίγο μετά τις 7:00 (ώρα Ισπανίας, 8:00 ώρα Ελλάδας) είχε αποκατασταθεί η ηλεκτροδότηση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 99% στην ηπειρωτική Ισπανία, όπως ανακοίνωσε η διαχειρίστρια εταιρεία REE.
Στην Πορτογαλία η αντίστοιχη εταιρεία διαχείρισης του ηλεκτρικού ρεύματος επεσήμανε ότι 6,2 εκατ. νοικοκυριά είχαν ξανά ρεύμα τη νύκτα σε σύνολο 6,5 εκατομμυρίων.
Η σταδιακή αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης ήταν ένα καλό νέο και για τις δύο χώρες, έπειτα από μια ημέρα γεμάτη δυσκολίες: κλειστό μετρό, γεμάτα λεωφορεία, μπλοκαρισμένα τραίνα, επικοινωνίες που διεξάγονταν με εξαιρετική δυσκολία.
Στη Λισαβόνα, «ήμουν στο γραφείο όταν ξαφνικά ο υπολογιστής μου έσβησε», δήλωσε ο 34χρονος εργαζόμενος σε διαφημιστική Έντγκαρ Παρέιρα.
«Στην αρχή πιστέψαμε ότι υπήρχε πρόβλημα στην ηλεκτροδότηση του κτιρίου, όμως στη συνέχεια αρχίσαμε να παίρνουμε τηλέφωνο τους συγγενείς μας και καταλάβαμε ότι υπάρχει πρόβλημα σε όλη την πόλη και αργότερα ότι το ίδιο συμβαίνει και στην Ισπανία», πρόσθεσε.
Στο κέντρο της Μαδρίτης κάτοικοι και τουρίστες συγκεντρώθηκαν έξω από τα πολυτελή ξενοδοχεία και από τράπεζες, που είχαν ακόμη ηλεκτρικό ρεύμα χάρη σε γεννήτριες, για να εκμεταλλευθούν το wi-fi.
Στο τέλος της ημέρας χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να διασχίσουν πεζή την πόλη, προσπαθώντας να επιστρέψουν στα σπίτια τους με τα πόδια.
Οι μεγάλες οδικές αρτηρίες της πόλης μπλόκαραν από τις τεράστιες ουρές των οχημάτων, ενδιάμεσα από τα οποία προχωρούσαν οι πεζοί.
Αντίστοιχες σκηνές εκτυλίχθηκαν στη Βαρκελώνη, όπου πολλοί κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους, με τα κινητά τους στο χέρι, αναζητώντας σύνδεση.
Μεγάλες ουρές σχηματίστηκαν στις στάσεις των λεωφορείων. «Κοιτάξτε, η ουρά κάνει χίλιες στροφές», δήλωσε η 39χρονη Ροσάριο Πένα από τη Μαδρίτη. «Χρειάστηκα ήδη μιάμιση ώρα για να φτάσω εδώ και δεν ξέρω πόση ακόμη θα χρειαστώ για να επιστρέψω σπίτι μου …».
Λίγες ώρες αργότερα άρχισαν να ανάβουν τα φώτα σε καταστήματα, ένδειξη βελτίωσης της κατάστασης, τουλάχιστον στη Μαδρίτη.
Μόνο στην ισπανική πρωτεύουσα πραγματοποιήθηκαν 286 επιχειρήσεις για τη διάσωση ανθρώπων που είχαν εγκλωβιστεί σε ασανσέρ, σύμφωνα με τις περιφερειακές αρχές.
Σήμερα το πρωί (29.04.2025) τρία τρένα παρέμεναν μπλοκαρισμένα στην Ισπανία με επιβάτες, σύμφωνα με τον Όσκαρ Πουέντε υπουργό Μεταφορών.
Η κυκλοφορία των τρένων υψηλής ταχύτητας αναμένεται να αποκατασταθεί σήμερα το πρωί σε πολλές βασικές γραμμές, με τη σύνδεση μεταξύ Μαδρίτη και Βαρκελώνης και αυτή μεταξύ Μαδρίτης και Βαλένθια να αποκαθίστανται, αλλά τα προβλήματα θα συνεχιστούν σε άλλες, σημείωσε στο Χ ο Πουέντε.
Προβλήματα σημειώθηκαν χθες και στην εναέρια κυκλοφορία, κυρίως στα αεροδρόμια της Μαδρίτης, της Βαρκελώνης και της Λισαβόνας, σύμφωνα με την υπηρεσία Eurocontrol.
Όμως ο Σάντσεθ υπογράμμισε στη διάρκεια της νύκτας ότι ακυρώθηκαν μόνο 344 πτήσεις από τις 6.000 που ήταν προγραμματισμένες για χθες σε όλη τη χώρα.
«Δεν υπάρχουν προβλήματα δημόσιας ασφάλειας. Το νοσοκομειακό μας σύστημα λειτουργεί κανονικά», διαβεβαίωσε επίσης χθες ο Ισπανός πρωθυπουργός καλώντας τους Ισπανούς «να ενεργούν με υπευθυνότητα και κοσμιότητα». Και όντως, παρά το χάος και τη σύγχυση, η ατμόσφαιρα παρέμεινε ήρεμη στους δρόμους της Μαδρίτης.
Η ηλεκτροδότηση αποκαταστάθηκε χάρη στις συνδέσεις με τη Γαλλία και το Μαρόκο ενώ «επαναλειτούργησαν σε όλη τη χώρα» οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί και οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικού με φυσικό αέριο.
