Η ψευδαίσθηση του ελέγχου στο στοίχημα

Το στοίχημα, το online στοίχημα και τα τυχερά παιχνίδια ανέκαθεν ακροβατούσαν ανάμεσα στο ηθικό και το ανήθικο. Και τι εννοούμε με αυτό; Αυτό που πρέπει να τονιστεί με την παραπάνω διατύπωση, είναι πως αφορά ξεκάθαρα τον εκάστοτε παίκτη εάν η ενασχόληση του με το «σπορ» θα αποτελέσει μία μεγάλη παγίδα ή εάν θα είναι ένας ακόμα τρόπος χαλάρωσης και διασκέδασης. Όπως θα έπρεπε να είναι για όλους!

Και κάπου εδώ προκύπτουν το επόμενα μεγάλα ερωτήματα: Πόσο σίγουροι είμαστε ότι έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων κάθε φορά που στοιχηματίζουμε; Πόσο νηφάλιοι είμαστε κάθε φορά που θα συνδεθούμε σε μία διαδικτυακή πλατφόρμα ή θα επισκεφθούμε ένα καζίνο; Πόση εμπιστοσύνη έχουμε στους εαυτούς μας ότι δεν θα παρασυρθούμε από το στιγμιαίο ενθουσιασμό; Είμαστε σίγουροι ότι δεν θα προβούμε σε ενέργειες που μετέπειτα μπορεί να μετανιώσουμε; Όποιος πιστεύει ότι οι απαντήσεις στις άνωθεν ερωτήσεις μπορούν να δοθούν με ιδιαίτερη ευκολία είναι οικτρά γελασμένος.

Σε αυτές τις ερωτήσεις ψάχνουν απαντήσεις εδώ και πολλές δεκαετίες οι επιστήμονες που ασχολούνται με την ψυχολογία των παικτών στα τυχερά παιχνίδια. Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για έναν όρο που μπορεί να έχετε ακούσει ξανά, αλλά να μην γνωρίζετε πολλά γι’ αυτόν. Η λεγόμενη «ψευδαίσθηση του ελέγχου» που νομίζει ότι έχει ο κάθε παίκτης που παίζει καζίνο ή στοίχημα ή οποιοδήποτε άλλο τυχερό ή επιτραπέζιο παιχνίδι.

Τι εστί «ψευδαίσθηση του ελέγχου»;

Οι ψυχολόγοι έχουν προσπαθήσει κατά καιρούς να δώσουν έναν ορισμό ο οποίος θα είναι κατανοητός και απλός. Τι εννοούμε ουσιαστικά όταν λέμε ότι μας διακατέχει η «ψευδαίσθηση του ελέγχου»;

Οι άνθρωποι έχουν εκ φύσεως την επιθυμία να ελέγχουν αγχωτικές και απρόβλεπτες καταστάσεις. Μπορούν μάλιστα να μειώσουν τα επίπεδα άγχους στον οργανισμό τους έχοντας απλά την πεποίθηση πως μία πράξη/ενέργεια μπορεί να μετριάσει το απρόβλεπτο και κατ’ επέκταση να τους δώσει τη δυνατότητα του ελέγχου. Αυτό ονομάζεται «ψευδαίσθηση του ελέγχου». Όπως είναι αναμενόμενο αυτό το φαινόμενο δεν εμφανίζεται μόνο στον τζόγο ή στον αθλητισμό. Έχει τις ρίζες του σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης. Δίνουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για να καταλάβετε τι εννοούμε.

Σε μερικούς αρχαίους πολιτισμούς υπήρχε η πεποίθηση ότι μία ανθρωποθυσία θα ευχαριστούσε τους θεούς. Όσον αφορά τον κόσμο του στοιχήματος και των τυχερών παιγνίων η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» εμφανίζεται στο εξής απλό και χαρακτηριστικό παράδειγμα: Το να επιλέγει κάποιος να βάζει αριθμούς που αφορούν την οικογένειά του, όπως ημερομηνίες γέννησης, επετείου γάμου κλπ αυξάνει στο μυαλό του τις πιθανότητες του να κερδίσει.

Τζογαδόροι, τα ιδανικά «πειραματόζωα»

Για να μπορέσουν οι επιστήμονες να μάθουν περισσότερα για το συγκεκριμένο φαινόμενο αποφάσισαν να στρέψουν την προσοχή τους σε αυτούς που ασχολούνται σε συχνή βάση με τα τυχερά παιχνίδια.

Πρόκειται για έναν τομέα όπου η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» εμφανίζεται πάρα πολύ συχνά. Σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν κατέστη σαφές πως οι τζογαδόροι θεωρούν ότι μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη σε ένα τυχερό παιχνίδι όταν εστιάζουν σε αυτή την προσοχή τους. Είτε πρόκειται για ζάρια, είτε για ρουλέτα, είτε για φρουτάκια, υπάρχει η υποσυνείδητη πεποίθηση ότι σκεπτόμενοι το θετικό αποτέλεσμα, αυτό συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες να έρθει.

Όσον αφορά τον τομέα του στοιχήματος το φαινόμενο της «ψευδαίσθησης του ελέγχου» κάνει κι εκεί συχνά την εμφάνισή του. Πάμε να το δούμε πρακτικά: Εάν ένας παίκτης υποστηρίζει τον Τσιτσιπά και ποντάρει στο να κερδίσει το Αυστραλιανό Όπεν σε απόδοση 13.00 για παράδειγμα, τότε κάθε νίκη του Έλληνα τενίστα θα συνδέεται στο μυαλό του με το στοίχημα που έχει παίξει. Στατιστικά όμως γνωρίζουμε τόσο εμείς όσο και οι στοιχηματικές πως οι πιθανότητες να κερδίσει ένα Γκραν Σλαμ ένας τενίστας με αυτή την απόδοση είναι περίπου 10%.

Η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» και το… παρά τσακ

Μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έρευνα που έλαβε χώρα στο νοσοκομείο του Addenbrook, στο Cambridge έδειξε το εξής: Οι παίκτες που παίζουν στοίχημα επηρεάζονται πάρα πολύ από στοιχήματα τα οποία χάνουν στα… χασομέρια που λέμε λαϊκά. Τα στοιχήματα που χάνονται στις καθυστερήσεις ενός αγώνα ή χάνονται από μία βολή είναι αυτά που επηρεάζουν το μυαλό και την «ψευδαίσθηση του ελέγχου».

Μάλιστα, η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε ότι οι παίκτες που θα χάσουν ένα στοίχημα με αυτό τον τρόπο θα το δουν ως μία μεγάλη επιβεβαίωση του πόσο καλοί γνώστες του αντικειμένου είναι. Αυτό κατά συνέπεια θα τους οδηγήσει στο να ποντάρουν ακόμα μεγαλύτερα ποσά στο μέλλον. Εάν το δούμε φυλετικά, θα διαπιστώσουμε πως η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» είναι πολύ μεγαλύτερη στις γυναίκες που ασχολούνται με τον τζόγο. Αντίθετα, εάν κάποιος θεωρεί ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο τότε μάλλον συμβαίνει το ανάποδο και έχει πολύ περισσότερο απ’ όσο νομίζει.

Πώς η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» επηρεάζει το στοίχημα

Όσον αφορά το στοίχημα η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» παίζει καίριο ρόλο. Μία επιλογή αρκεί για να αλλάξει η κατάσταση των πραγμάτων και ένας παίκτης αντί να κερδίσει, να χάσει. Το να ψάχνει κανείς επιλογές και αγορές που θεωρεί πως έχουν εγγυημένη επιτυχία ουσιαστικά υπογράφει μία εγγύηση για το ότι θα χάσει τα λεφτά του. Ο πιο ασφαλής τρόπος για να μπορέσει ένας παίκτης να έχει κέρδος από το στοίχημα δεν είναι η εγγυημένη επιτυχία σε μία αγορά, αλλά η αντικειμενική αξία της. Εάν αναζητάτε αληθινές αξίες στο στοίχημα τότε έχετε περισσότερες πιθανότητες να βγείτε κερδισμένοι.

Η αναζήτηση της αξίας ενός στοιχήματος έχει πολύ μεγαλύτερο νόημα απ’ το να θεωρεί ένας παίκτης πως είναι απόλυτος γνώστης. Η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε μία μορφή αναισθησίας/αδιαφορίας στην υποδοχή νέας πληροφορίας και να εμποδίσει τη γνώση που θα πρέπει να λάβει για να κάνει τη σωστή επιλογή. Για να μπορέσει ένας παίκτης να έχει τον απόλυτο έλεγχο σε μια επιλογή του από το κουπόνι στοιχήματος, ειδικά όταν ασχολείται με τα τυχερά παιχνίδια, θα πρέπει να έχει στο νου του ότι το αποτέλεσμα εξαρτάται καθαρά από την τύχη. Η «ψευδαίσθηση του ελέγχου» μπορεί να οδηγήσει σε μία υπερεκτίμηση της πιθανότητας κέρδους.

Οι προλήψεις είναι δημιούργημα της φαντασίας του ανθρώπου για να πιστεύει ότι μπορεί να επηρεάσει και κατά συνέπεια να ελέγχει καταστάσεις τις οποίες στην πραγματικότητα δεν μπορεί. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβει ένας παίκτης τόσο πιο εύκολο θα είναι γι’ αυτόν να περιορίσει και την «ψευδαίσθηση του ελέγχου».