Τζέσι Όουενς, ο αθλητής που "κατέστρεψε" την Ολυμπιάδα του Χίτλερ στο Βερολίνο. Σαν σήμερα ακριβώς πριν από 80 χρόνια, ο Αμερικανός αθλητής ολοκλήρωσε τον μεγαλύτερο θρίαμβο στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Στις 9 Αυγούστου 1936 κατέκτησε το 4ο χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, τρίβοντας στη…. μούρη του Χίτλερ τις μυθοπλασίες περί ανωτερότητας της «άριας φυλής».
Ντοκιμαντέρ με υλικό της εποχής υπάρχουν πολλά. Επίσης, τη δεκαετία του 1980 κυκλοφόρησε μια αρκετά καλή τηλεταινία με τίτλο «Η ιστορία του Τζέσι Οουενς». Μεγάλη κινηματογραφική παραγωγή, όμως, δεν υπήρξε ποτέ κι αυτό αποτελεί παράδοξο για τα δεδομένα της αμερικανικής κουλτούρας, που εδώ και δεκαετίες αξιοποιεί εμπορικά τις μεγάλες αθλητικές στιγμές της, μεταφέροντάς τες στη μεγάλη οθόνη.
Παραδόξως, λοιπόν, ο Οουενς δεν είχε «γίνει ταινία». Το εγχείρημα ανέλαβε ως παραγωγός και σκηνοθέτης ο Στίβεν Χόπκινς, ο οποίος δεν είναι από τα γνωστά ονόματα του Χόλιγουντ. Ομως στο βιογραφικό του υπάρχουν αρκετά επεισόδια της εντυπωσιακής τηλεοπτικής σειρά ς «24» με τον Κίφερ Σάδερλαντ τα οποία σκηνοθέτησε. Ειδικά αυτά των πρώτων σεζόν, κόβουν την ανάσα.
Στην ιστορία του Οουενς ο σκηνοθέτης δεν μπορεί να «παίξει» με σασπένς και απρόοπτο, αφού δεν υπάρχει άνθρωπος που (να την παρακολουθήσει ενώ) δεν γνωρίζει εκ των προτέρων τουλάχιστον τα βασικά. Είναι πιθανό ο Χόπκινς να πόνταρε ακριβώς σε αυτό, καθώς ξεπερνά με συνοπτικές διαδικασίες το «πως» και το «γιατί». Κατ΄αρχάς μας ενημερώνει ότι το όνομά του προέκυψε από τα αρχικά J.C. (Τζέιμς Κλίβελαντ), όταν μια δασκάλα δεν άκουσε καλά και αντί να γράψει στα… κιτάπια της «Τζέι Σι» έγραψε «Τζέσι».
Η ιστορία, λοιπόν, αρχίζει το 1934 όταν ο Τζέσι Οουενς τον οποίο υποδύεται ο 22χρονος Καναδός Στέφαν Τζέιμς, αποδέχεται την υποτροφία του Πανεπιστημίου του Οχάιο Στέιτ και τίθεται υπό τις οδηγίες του θρυλικού προπονητή Λάρι Σνάιντερ (Τζέισον Σουντέικις). Εκείνος τον υποδέχεται με το κορυφαίο προπονητικό κλισέ «Μου ανήκεις» καθώς έχει 28 μήνες να προετοιμαστεί για το Βερολίνο! Ελάχιστη έμφαση δίνεται στην προπόνηση και γενικά η ταινία δεν θυμίζει… καταστάσεις «Ρόκι». Ο Χόπκινς προσπαθεί να πιάσει το κλίμα της εποχής όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις στις ΗΠΑ, την άνοδο του Ναζισμού στην Ευρώπη και το παρασκήνιο που οδήγησε στην απόφαση να συμμετάσχει η Αμερική στους Αγώνες.
Ετσι, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο Εϊβερι Μπράντατζ, πρόεδρος της ΔΟΕ επί 20ετία (1952-1972) τον οποίο υποδύεται ο απολαυστικός Τζέρεμι Αϊρονς. Ο Μπράντατζ πιέζει για να γίνουν οι αγώνες στο Βερολίνο και έχει διαδοχικά τετ-α-τετ με τον υπουργό προπαγάνδας των Ναζί, Γιόζεφ Γκέμπελς (εξαιρετικός ο Γερμανός Barnaby Metschurat). Ο Γουϊλιαμ Χαρτ υποδύεται τον πρόεδρο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Ερασιτεχνικού Αθλητισμού, Τζερεμάια Μαχόνι, που ηγείται του κινήματος για μποϊκοτάζ στους Αγώνες.
Ο Μπράντατζ λαμβάνει τις απαραίτητες εγγυήσεις από τον ίδιο τον Γκέμπελς μετά από επισκέψεις και συναντήσεις στο Βερολίνο. Σταματούν οι εκκαθαρίσεις Εβραίων και μειονοτήτων, επιτρέπεται η συμμετοχή των μαύρων κι έτσι οι ΗΠΑ δέχονται να λάβουν μέρος.
Από τα δυνατά σημεία της ταινίας η αναπαράσταση του Ολυμπιακού Σταδίου το 1936, της λαμπαδηδρομίας, των Αγώνων. Σημαντικός ο ρόλος της Λένι Ρίφενσταλ, που σκηνοθέτησε τη διοργάνωση και δημιούργησε την «Ολύμπια» που θεωρείται μια από τις πιο άρτια σχεδιασμένες προπαγανδιστικές ταινίες στην Ιστορία. Ο Χόπκινς, ωστόσο, την εξαγνίζει εν μέρει παρουσιάζοντάς τη ως μια δυναμική σκηνοθέτη που προσπαθούσε να καλύψει αντικειμενικά τους Αγώνες και μάλιστα όρθωσε ανάστημα στον Γκέμπελς.
Το γεγονός ότι η Ρίφενσταλ απεβίωσε από βαθιά γεράματα στα 101 της χρόνια, μάλλον δείχνει ότι τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι..
Τι μας έμεινε από το «Race»
– Η ερωτική περιπέτεια με μία celebrity στο Λος Αντζελες το 1935, ενώ η μετέπειτα σύζυγός του Ρουθ και η κόρη του περίμεναν στο Κλίβελαντ. Ο Οουενς ήταν μόλις 22 ετών και είχε γίνει πατέρας από τα 20.
– Η ψηφοφορία-ντέρμπι της Αμερικάνικης Ολυμπιακής Επιτροπής που αποφάσισε οριακά (58-56) τη συμμετοχή στους Αγώνες του Βερολίνου.
– Μετά από πιέσεις της κοινότητας των μαύρων, ο Οουενς αποφάσισε να μην συμμετάσχει στους Αγώνες. Λίγο αργότερα υπαναχώρησε και εκείνος -σύμφωνα με την ταινία- που τον μετέπεισε ήταν ο μεγάλος αντίπαλός του στα 100 μέτρα, Γιόυλας Πίκοκ, ο οποίος έχασε τη διοργάνωση λόγω τραυματισμού.
– Η «οσμή» διαπλοκής του Μπράντατζ με τους Ναζί, που δεν τον εμπόδισε να εκλεγεί πρόεδρος της ΔΟΕ το 1952. Εμεινε στη θέση του για 20 χρόνια.
– Ο προπονητής και μέντορας του Οουενς, Λάρι Σνάιντερ, αναζητούσε στο Βερολίνο τον ντόπιο κατασκευαστή παπουτσιών Αντι Ντάσλερ. Αν και έμοιαζε με έμμεση διαφήμιση, αληθεύει ότι ο ιδρυτής της Adidas πρόσφερε εξελιγμένα αθλητικά παπούτσια στον Οουενς και μάλιστα αυτό θεωρήθηκε ως η πρώτη χορηγία αθλητικού εξοπλισμού στα χρονικά!
– Πάντως, ήταν σίγουρα έμμεση διαφήμιση, όταν ο Οουενς επισκέφτηκε με six pack από Κόκα Κόλα (!) τον μεγάλο αντίπαλό του στο μήκος, Λουτζ Λονγκ
Τι μας προβλημάτισε
– Ο τίτλος! Είναι ευφυής για τους Αμερικανούς αφού «Race» σημαίνει ταυτόχρονα «Κούρσα» αλλά και «Φυλή». Παραμένει όμως κάτι αόριστο που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε καμία άλλη χώρα. Και σίγουρα μια ταινία για τον Οουενς έχει παγκόσμιο ενδιαφέρον. Στην Ελλάδα προτιμήθηκε ο σαφώς ενδεικτικότερος τίτλο «Ο άνθρωπος που ταπείνωσε τον Χίτλερ», στην Ισπανία «Ο ήρωας του Βερολίνου» στην Ιταλία και τη Γαλλία «Το χρώμα του θριάμβου».
– Η ταινία υιοθέτησε την άποψη ότι ο Χίτλερ αρνήθηκε να σφίξει το χέρι του Οουενς, παρότι υπάρχουν μαρτυρίες περί του αντιθέτου. Ακόμα κι ο ήρωας του Βερολίνου σε δηλώσεις του μόλις επέστρεψε στις ΗΠΑ είχε καλύψει τον Χίτλερ: «Είχε φύγει από το στάδιο πριν από την απονομή των 100 μέτρων. Πριν φύγει με είδε από μακριά και με χαιρέτησε. Το ίδιο έκανα κι εγώ». Βέβαια, μην ξεχνάμε ότι το 1936 δεν είχε ξεσπάσει ακόμα ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος. Ισως ο Οουενς να ήταν απλώς ευγενής με τους οικοδεσπότες.
Τι μας έκρυψαν
– Μπορεί ο Οουενς να διέλυσε τα προπαγανδιστικά όνειρα του Γκέμπελς, ίσως και να στενοχώρησε τον Χίτλερ. Ομως τα πράγματα στους Αγώνες 1936 δεν πήγαν πήγαν και τόσο… χάλια για τους Ναζί. Η γερμανική ομάδα, στελεχωμένη ως επί το πλείστον από πανήψυλους ξανθομάλληδες με εντυπωσιακή σωματική διάπλαση, αναδείχθηκε πρώτη δύναμη με 89 μετάλλια, 33 περισσότερα από τις ΗΠΑ! Δεν είναι κάτι που εκεμμένα αποσιωπήθηκε από τον Χόπκινς. Απλώς, η ιστορία εδώ και 80 χρόνια έχει διαγράψει τα πάντα από εκείνη τη διοργάνωση, πλην του Τζέσι Οουενς, άντε και του φίλου του (αλλά ηττημένου) Λουτζ Λονγκ! O οποίος -παρεμπιμπτόντως- δεν έπεσε σε δυσμένεια μετά την ήττα του, ούτε τον έστειλαν στην πρώτη γραμμή του πολέμου για εκδίκηση! Συνέχισε την καριέρα του και κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου υπηρέτησε ως επιλοχίας στην Ιταλία. Σκοτώθηκε το 1943 στην απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Σικελία.
Τι μάθαμε:
– Ο Τζέσι Οουενς ταξίδεψε στο Βερολίνο με στόχο τρία χρυσά στα 100μ., τα 200μ. και το μήκος. Η συμμετοχή του στη σκυταλοδρομία 4Χ100 οριστικοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Ολυμπιακό χωριό, όταν ο εθνικός προπονητής των ΗΠΑ, Ντιν Κρόμγουελ, αποφάσισε να αντικαταστήσει τους Αμερικανοεβραίους, Μάρτι Γκλίκμαν, Σαμ Στόλερ.
Σύμφωνα με την ταινία, αυτό έγινε κατόπιν απαίτησης του Γκέμπελς προς τον Μπράντατζ. Οι Ναζί θεωρούσαν πως μια ενδεχόμενη νίκη της ομάδας των ΗΠΑ στελεχωμένης από δύο Εβραίους θα έφερνε σε δύσκολη θέση τον Χίτλερ. Ωστόσο, το γεγονός οι αντικαταστάτες τους (Οουενς και Ραλφ Μέτκαλφ) ήταν αμφότεροι μαύροι, δημιουργεί δεύτερες σκέψεις. Δεν υπάρχουν ιστορικά ντοκουμέντα, παρά μόνο μία επιστολή του Εϊβερι Μπράντατζ στην οποία χαρακτηρίζει «ανοησίες» τις φήμες για τον αποκλεισμό των Γκλίκμαν, Στόλερ.
– Στην τελευταία σκηνή, ο Οουενς και ο Σνάιντερ μαζί με τις συζύγους τους, πηγαίνουν σε πολυτελές ξενοδοχείο για μια εκδήλωση προς τιμήν του Ολυμπιονίκη του Βερολίνου. Οταν φτάνουν εκεί, οι υπάλληλοι ζητούν από τον Οοουενς να μπει από την πλαϊνή είσοδο, αυτή που προορίζεται για τους μαύρους. Τέσσερα χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια ήταν απλώς μια σταγόνα μαύρης υπερηφάνειας στο ωκεανό των φυλετικών διακρίσεων τη δεκαετία του 1930 στις ΗΠΑ.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ
