Την Πέμπτη (17.10.2024) η ΕΚΤ, σύμφωνα με τις διαμορφωμένες προσδοκίες, πρόκειται να μειώσει για τρίτη φορά τα βασικά επιτόκια κατά 0,25%, εκτός απροόπτου. Αυτό πλέον δεν είναι «νέο». Αντίθετα «νέο» θα ήταν να μη προχωρήσει στην μείωση των επιτοκίων, παρά την πτώση του ονομαστικού πληθωρισμού κάτω από το 2% τον μήνα Σεπτέμβριο.
Όμως πέραν των επιτοκίων «κάτι άλλο», αποδεδειγμένα σημαντικότερο, πρόκειται να συμβεί στο τέλος του έτους, που υπό τις παρούσες συνθήκες είναι εξαιρετικά σημαντικότερο.
Στις 31.12.2024, σύμφωνα με τις ισχύουσες αποφάσεις της ΕΚΤ, διακόπτεται η επανεπένδυση των κεφαλαίων του PEPP, ήτοι του Ταμείου της ΕΚΤ με το οποίο μπορούσε να παρέμβει στις αγορές και να αγοράσει κρατικά ή και κατ’ εξαίρεση ιδιωτικά ομόλογα, όταν τα spreads των ομολόγων της χώρας βρίσκονταν υπό πίεση.
Με άλλα λόγια με αγορές των μη απορροφήσιμων από τις αγορές ομολόγων διέσωζε την ικανότητα αναχρηματοδότησης του χρέους της χώρας. Με τον τρόπο αυτό η ΕΚΤ βρέθηκε να έχει αγοράσει πάνω από ενάμιση τρις ευρώ (!) κρατικά ομόλογα μεταξύ των οποίων κυρίως ιταλικά, γαλλικά αλλά και ότι υπήρχε από ελληνικά.
Αυτό το «εργαλείο» διάσωσης παύει να λειτουργεί από 1/1/2025…
Με άλλα λόγια οι αγορές γνωρίζουν ότι από την ημερομηνία εκείνη αποσύρεται το «ανάχωμα» με το οποίο η ΕΚΤ είχε αποφύγει νέες κρίσεις χρέους στις χώρες μέλη της Ε.Ε. μετά την Ελλάδα. Αφορμές για να συμβούν τέτοιες κρίσεις υπήρξαν πολλές και απόδειξη είναι η πτώση της κυβέρνησης Τράς (Μ. Βρετανία) μέσα σε 40 ημέρες υπό την απειλή κατάρρευσης της στερλίνας με την ανάλογη κατάρρευση των βρετανικών ομολόγων, μετά από μία άστοχη εξαγγελία οικονομικής πολιτικής. Αντίθετα στην Ευρωζώνη το PEPP ήταν εκεί σαν σωσίβιο, στην παραμικρή επικίνδυνη κίνηση στις αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων.
Ενδεικτικό είναι ότι σε κάποια φάση των εκδόσεων ελληνικών ομολόγων που υπήρχε πίεση από τις αγορές, ότι «έβγαινε» από Ελλάδα το απορροφούσε σε χρόνο dt το PEPP. Για την Ιταλία αυτό έγινε σε μεγέθη που οι αγορές του από την ΕΚΤ μέσω PEPP είχαν ξεπεράσει σε όγκο το μέγεθος του ελληνικού χρέους, με ανάλογες καταστάσεις για την Γαλλία.
Τι θα συμβεί τώρα από 1.1.2025; Μένουν τα ευρω-ομόλογα χωρίς προστασία από την ΕΚΤ;
Οι ενήμεροι αναγνώστες των Οικονοκλαστικών γνωρίζουν ότι από τις 21 Ιουνίου του 2022 η ΕΚΤ έχει δρομολογήσει την δημιουργία ενός άλλου εναλλακτικού «PEPP» που θα αντικαταστήσει το «PEPP» στον ρόλο του «φύλακα Άγγελου» των ευρωπαϊκών ομολόγων. Έχει συγκροτήσει το TPI, το «Transmission Protection Instrument» με σκοπό να παρεμβαίνει στις δευτερογενείς αγορές για να αγοράζει κρατικά ή και ιδιωτικά ομόλογα όταν αυτά υφίστανται πιέσεις από τις αγορές.
Η Σκύλλα και η Χάρυβδη
Υπάρχει όμως μία τεράστια και ουσιώδης διαφορά μεταξύ του PEPP και του TPI.
Η κινητοποίηση του TPI για την διάσωση μιας οικονομίας από την «επίθεση» της αγοράς θα είναι επιτρεπτή μόνο εφ’ όσον οι λόγοι που έχουν επιτρέψει την «επίθεση» αυτή δεν έχουν να κάνουν με την συνέπεια και την δημοσιονομική πειθαρχία της ενδιαφερόμενης χώρας, δηλαδή δεν έχουν να κάνουν με την δημοσιονομική πολιτική της κυβέρνησης…
Με άλλα λόγια όπως αναφέρει και το σχετικό κείμενο απόφασης της ΕΚΤ για την συγκρότηση του TPI, η «διάσωση» μέσω της παρέμβασης και αγοράς από την ΕΚΤ των υπό πίεση ομολόγων, θα είναι επιτρεπτή μόνο εφ’ όσον δεν υφίστανται εν ενεργεία διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος ή άλλης απόκλισης από τις πολιτικές και τους στόχους του Συμφώνου Σταθερότητας. Όπως επίσης εφ’ όσον οι εκθέσεις βιωσιμότητας του χρέους είναι τέτοιες που να αποδεικνύουν ότι η εν λόγω οικονομία έχει την εξυπηρέτηση του χρέους της, πρώτη στην λίστα των δημοσιονομικών της υποχρεώσεων…
Σε διαφορετική περίπτωση η χώρα, δηλαδή τα επιτόκια με τα οποία θα δανείζεται για να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της θα είναι απλά στο έλεος των αγορών. Κάπως έτσι η κα Τράς σχετικά πρόσφατα δεν πρόλαβε να κλείσει δύο μήνες στην κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας.
Θα πει κανείς, «σωστό ακούγεται», για να μη κάνουν οι κυβερνήσεις ότι θέλουν και να τους καλύπτει τα νότα η ΕΚΤ.
Δεν είναι ακριβώς έτσι, γιατί αφ’ ενός ολόκληρη η Ευρωζώνη βρίσκεται σήμερα με ένα τεράστιο, πρωτοφανές και σχεδόν αδύνατο να χρηματοδοτηθεί με τα τρέχοντα επιτόκια δημόσιο και ιδιωτικό χρέος.
Και αφ’ εταίρου το περιβόητο TPI τίθεται σε ισχύ ταυτόχρονα με το νέο επικαιροποιημένο Σύμφωνο Σταθερότητας από 1/1/2025, το οποίο ενεργοποιεί επίσης μία μείζονος σημασίας αλλαγή στην δημοσιονομική πολιτική. Αποχωρίζει την ανάπτυξη των δημοσίων δαπανών από την συνάρτησή τους με την ανάλογη πορεία των δημοσίων εσόδων.
Η «αλλαγή» αυτή επιβάλει την μεταβολή των δημοσίων δαπανών μόνο στο όριο που καθορίζει η Κομισιόν κάθε φορά. Και το όριο που καθορίζει η Κομισιόν ή αλλιώς ο «κόφτης» δεν καθορίζεται άμεσα από την ανάπτυξη των δημοσίων εσόδων, αλλά από τις προβλεπόμενες απαιτήσεις δημόσιου (και ιδιωτικού) χρέους.
Με άλλα λόγια ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας εφ’ όσον είναι ισχυρός δεν επιτρέπεται να τροφοδοτεί την περαιτέρω ενίσχυση της οικονομίας, αλλά θα υφίσταται ένα «κόφτη» του οποίου ο ρόλος είναι να τροφοδοτούνται κατά προτεραιότητα οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους. Και όχι την περαιτέρω ανάπτυξη. Εδώ άλλωστε βρίσκεται το παράδοξο – ή αλλιώς το μυστικό – του ελληνικού προϋπολογισμού που μία οικονομία με το μεγαλύτερο σαν ποσοστό του ΑΕΠ χρέος στην Ευρωζώνη, έχει το μικρότερο ποσοστό εκδόσεων χρέους ετησίως…
Και το χειρότερο.
Αν η εν λόγω χώρα αφήσει να αυξηθούν τα ελλείμματα παραβιάζοντας το όριο που έχει θέσει η Κομισιόν τότε χάνει το δικαίωμα στήριξης από το TPI, με συνακόλουθο αυτόματο αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους…
Με άλλα λόγια ένα φαύλο κύκλο ασφυξίας της οικονομίας. Κάτι που για την Ελλάδα έχει μεταφραστεί σε τρία μνημόνια και απώλεια 25% του ΑΕΠ μέσα σε λιγότερο από 10 χρόνια…
Αν αυτή η «λογική» της διπλής …ασφυξίας που επιχειρούν συνδυαστικά Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη, αφορούσε μια συνολική «γραμμή» οικονομικής πολιτικής, όπως πχ, επιχειρήθηκε την δεκαετία του ’80, θα μπορούσε να το συζητήσει κανείς για το τι και πως. Όμως αυτή η «γραμμή» της διπλής ασφυξίας από Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη, δρομολογείται για την ευρωοικονομία, όταν οι δύο μεγαλύτεροι ανταγωνιστές της, ΗΠΑ και Κίνα, εφαρμόζουν την απολύτως αντίθετη οικονομική πολιτική.
Οι ΗΠΑ με ένα τεράστιο και ιστορικά πρωτοφανές για καιρό ειρήνης (;) δημόσιο έλλειμμα που ξεπερνάει το 7,5% του ΑΕΠ, τροφοδοτεί ένα χρέος που ξεπερνάει πλέον τα 35 τρις. Δολ, ενώ η Κίνα με ένα γιγάντιο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που ενεργοποιήθηκε πρόσφατα για την χρηματοδότηση της οικονομίας τους, κινείται για να στηρίξει – ανεξάρτητα από το χρέος – την οικονομία της.
Αυτό γίνεται ενώ η Ευρωζώνη ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει ένα διπλό «κόφτη» δαπανών – μέσω δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής – στους προϋπολογισμούς του 2025.
Ποιος λέτε να βγει ζωντανός από αυτή την… κόντρα;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εύκολα γίνεται κατανοητό, ότι είναι πολύ σημαντικότερη από το αν την Πέμπτη η ΕΚΤ μειώσει άλλο ένα 0,25% τα επιτόκια…
