Η ΕΚΤ μείωσε και πάλι τα επιτόκια κατά 0,25% και άφησε να εννοηθεί ότι θα συνεχίσει να το κάνει. Η Fed διατήρησε τα επιτόκια εκεί που ήταν και άφησε να εννοηθεί ότι τα «δεδομένα» των επόμενων ημερών θα κρίνουν τι θα ακολουθήσει. Η BoJ (Ιαπωνία) αύξησε τα επιτόκια και περιμένει να δει τι θα συμβεί.
Ποτέ μέχρι τώρα μετά το 2000, ο αποσυντονισμός μεταξύ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών δεν ήταν τόσο έντονος και ταυτόχρονα χωρίς προσανατολισμό.
Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί, στην Ευρώπη η ύφεση, οι απειλές για δασμούς και η ενεργειακή κρίση, αναβιώνουν τον κίνδυνο του στασιμοπληθωρισμού. Στις ΗΠΑ οι πολυμετωπικές απειλές της οικονομικής πολιτικής Τραμπ, δεν αφήνουν περιθώρια στην Fed για βεβαιότητα ως προς τα επόμενα βήματά της. Και στην Ιαπωνία (την μεγαλύτερη κάτοχο αμερικανικού χρέους) ο πληθωρισμός έχει επιστρέψει και «σκοτώνει» τα περιθώρια για ένα «ήσυχο» και φθηνό γιέν, βασική πηγή για το διεθνές carry trade που τροφοδοτούσε τις χρηματαγορές αλλά ταυτόχρονα εξισορροπούσε το διεθνές εμπόριο.
Με αυτά τα δεδομένα η Ευρώπη βρίσκεται σε μία δυναμικά αυξανόμενη απόκλιση από τις ΗΠΑ, όσο αφορά το κόστος του χρήματος – δύο μονάδες διαφορά – και τα όσα πρόκειται να ακολουθήσουν (ανακοινώσεις για πληθωρισμό και εφαρμογή δασμών) προδικάζουν αύξηση αυτής της διαφοράς.
Με άλλα λόγια αυξάνονται και ενισχύονται τα κίνητρα για μεγάλες και ανεξέλεγκτες μετακινήσεις κεφαλαίων ανάμεσα στις αναπτυγμένες περιοχές (Ε.Ε. – Ιαπωνία – ΗΠΑ) του καπιταλισμού.
Αυτό ισοδυναμεί με ενίσχυση των προοπτικών νομισματικής ανισορροπίας και κατά βάση διολίσθηση του Ευρώ, τόσο έναντι του δολαρίου, όσο και έναντι του γιέν. Αλλά αυτό δεν είναι μία «προοπτική», συμβαίνει ήδη και η προοπτική αφορά στην δυναμική ενίσχυσή του…
Ξανά στο τραπέζι η «Plaza».
Ο νέος «ΥΠΟΙΚ» των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσσεντ, όπως έχουμε επισημάνει αρκετές φορές τον τελευταίο καιρό στα Οικονοκλαστικά, δεν χάνει ευκαιρία να υποστηρίζει ότι είναι αναγκαία μία νέα συνθήκη τύπου Plaza, δηλαδή μια συμφωνία εξισορρόπησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Aλλά αυτό σημαίνει ότι κάποιος θα πρέπει να πληρώσει τo κόστος μιας τέτοιας συμφωνίας, δηλαδή την «ζημιά».
Στην Συμφωνία στο Plaza το 1985, την ζημιά πλήρωσε η Ιαπωνία (γιέν) κατά βάση αλλά και η Γερμανία (μάρκο). Σήμερα ένα τέτοιο ενδεχόμενο και με την Κίνα έξω από αυτή την συζήτηση, δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο πέρα από την αναμενόμενη «ζημιά» για το Ευρώ.
Το ερώτημα όμως δεν είναι απλά η «επανευθυγράμμιση» του νομισματικού συστήματος όπως αρέσκεται να λέει ο κ. Μπέσσεντ.
Είναι αν το τραπεζικό σύστημα μπορεί να αντέξει ένα τέτοιο «crass test».
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη μία χαρακτηριστική τελευταία ομιλία του Άντριου Μπέιλι (17/1/2025), επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Μ. Βρετανίας (BoE) με χαρακτηριστικό τίτλο «Η άποψη ενός Κεντρικού Τραπεζίτη για τις παγκόσμιες προκλήσεις και προσδοκίες όσο αφορά στις απαντήσεις του Μπρέτον Γουντς».
Στην ομιλία του αυτή ο Μπέιλι, ο οποίος την τρέχουσα περίοδο αντιμετωπίζει ισχυρότατες αναταράξεις με το βρετανικό χρέος και την στερλίνα, αφού κάνει μία αναφορά στο πώς στήθηκε το διεθνές νομισματικό σύστημα μετά τον Πόλεμο και την σημασία που είχε γι’ αυτό η σταθερή σχέση δολαρίου/χρυσού σε συνδυασμό με την δημιουργία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, «εξηγεί» την μεγάλη ανατροπή του 1971 (διακοπή της σχέσης χρυσού δολαρίου).
Και υποστηρίζει ότι η σταθερότητα της σχέσης χρυσού – δολαρίου υποκαταστάθηκε μέσα από περιπέτειες από την «οικοδόμηση» του χρηματοπιστωτικού συστήματος με βάση την αξιοπιστία των Κεντρικών Τραπεζών.
Το ΔΝΤ σε νέο ρόλο
Το ενδιαφέρον είναι ότι η ομιλία του κ. Μπέιλι (χωρίς κάποιο επεξηγηματικό σχόλιο στο γιατί παρακάμπτει τον ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος σήμερα) ολοκληρώνεται με μία διακριτική επισήμανση – σχεδόν «σύσταση» – ότι η σταθερότητα του νομισματικού συστήματος «σήμερα» θα απαιτούσε την βελτίωση του ΔΝΤ.
Και την ανάθεση σ’ αυτό ενός ισχυρού διεθνούς ρόλου εξομάλυνσης των αντιφάσεων μεταξύ των κινήσεων «εθνικού συμφέροντος» και «διεθνούς σταθερότητας»… Κάτι δηλαδή σαν κεντρικό διοικητή του διεθνούς νομισματικού συστήματος, με όλες τις Κεντρικές Τράπεζες να «υπάγονται» στην δικαιοδοσία του.
Είναι σαφές ότι ο τρόπος έκφρασης του κ. Μπέιλι είναι υπερεπαρκώς διακριτικός ώστε να μη θίγονται πρόσωπα και καταστάσεις. Αλλά αυτό που στο δια ταύτα καταλήγει σαν πρόταση, είναι ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα που χτίσθηκε στις πλάτες των Κεντρικών Τραπεζών δεν είναι επαρκές για να διατηρήσει την σταθερότητα του νομισματικού συστήματος.
Και ο ίδιος προτείνει πλέον μία «επιστροφή» στο Μπρέτον Γουντς με την μορφή της ανάδειξης ενός διεθνούς υπερεθνικού κανονιστικού «αφεντικού» που το βλέπει στο πρόσωπο του ΔΝΤ, αλλά με «αναγνωρισμένες» δικαιοδοσίες επι των επιμέρους «εθνικών συμφερόντων».
Αν αυτό το πει ένας οικονομικός αναλυτής, ασφαλώς δεν θα έχει και ιδιαίτερη σημασία.
Όταν το λέει όμως ο Κεντρικός Τραπεζίτης της BoE, σαν μία έμμεση απάντηση – ανταπόκριση στον Σκοτ Μπέσσεντ είναι πολύ διαφορετικά. Στις σημερινές συνθήκες όμως το τι θα ακολουθήσει μπορεί να πει κανένας ότι είναι περισσότερο πιθανό να είναι το «αποκύημα» μιας (νομισματικής) κρίσης παρά μίας συνεννόησης πρίν από αυτή. Αυτό τουλάχιστον θα δοκιμασθεί αν είναι έτσι, αυτό το Σαββατοκύριακο με τις σχετικές ανακοινώσεις από την Ουάσιγκτον…
* Όποιος θεωρεί υπερβολικά τα προλεγόμενα ας ρίξει μία προσεκτική ματιά στην ομιλία του κ. Μπέιλι στην ιστοσελίδα της BIS και μετά ας κοιτάξει τις τρέχουσες τιμές για την ουγκιά του χρυσού τιμολογημένη σε δολάρια.
