Όλα τα διεθνή οικονομικά ΜΜΕ όπως και τα ελληνικά, σε τακτά πλέον διαστήματα είναι υποχρεωμένα να διαπιστώνουν την ραγδαία άνοδο της τιμής του χρυσού. Και βέβαια να αναλύουν τις αιτίες αυτής της ξεχωριστής συμπεριφοράς που με κάποιες επί μέρους διαφορές μοιάζει τόσο με εκείνη της δεκαετίας του ’70.
Η απάντηση που όλες οι προσπάθειες προσέγγισης της αιτίας του φαινομένου δίνουν, συγκλίνει σε μία βασική: τον «φόβο» μπροστά σε εξελίξεις που η διεθνής οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση εγκυμονεί.
Παράλληλα διαπιστώνεται ότι η ανοδική αυτή τάση του χρυσού σε διαφορά με ότι έχει συμβεί τα προηγούμενα χρόνια, έχει απαγκιστρωθεί από συσχετισμούς που την διαμόρφωναν στον παρελθόν. Όπως για παράδειγμα ο συσχετισμός με τον πληθωρισμό ή τα επιτόκια. Τα τελευταία δύο χρόνια η ανοδική τάση του χρυσού, ισχυροποιείται διαρκώς είτε ο πληθωρισμός αυξάνεται είτε μειώνεται, όπως και με τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών.
Το ερώτημα βέβαια είναι κατ’ αρχήν γιατί αυτός ο «φόβος» για τις εξελίξεις επηρεάζει τόσο τον χρυσό και κατά δεύτερον «ποιου» ο φόβος καθορίζει αυτή την τάση, γιατί και πως διαμεσολαβείται αυτή η «φοβική» τάση μέσα από τον χρυσό. Γιατί προφανώς δεν είναι το ίδιο η ανησυχία του απλού ανθρώπου ή αποταμιευτή που προσπαθεί να μετατρέψει μια μικρή αποταμίευση σε χρυσό, με αυτή της Κεντρικής Τράπεζας που αγοράζει τόνους χρυσού ή του επενδυτή που επενδύει σε Αμοιβαία Κεφάλαια χρυσού ή σε αγορές φυσικού χρυσού.
Το γεγονός ότι ο χρυσός είναι το ιστορικά διαμορφωμένο φυσικό καταφύγιο σε στιγμές μεγάλης αναταραχής, κρίσης, πληθωρισμού, πολέμων, πανδημιών, κ.λ.π. είναι κάτι που έχει σχολιαστεί και αναφερθεί στα Οικονοκλαστικά. Και μπορεί να το βρει κανείς σε πολύ καλά κείμενα και ιστορικές/οικονομικές αναφορές στο διαδίκτυο.
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει σήμερα και σε διαφορά με το παρελθόν να δεί κανείς αυτό που προαναφέρθηκε, τον «γενικό» δηλαδή μηχανισμό διαμεσολάβησης του «φόβου», όπως αυτός διαπερνά όλους τους ενδιαφερόμενους, ανεξαρτήτως του αν είναι Κεντρικές Τράπεζες, αποταμιευτές ή επενδυτές.
Ο λόγος για την ανάγκη μιας τέτοιας προσέγγισης είναι, ότι το μείζον ζήτημα με αυτή την τάση του χρυσού σήμερα, δεν είναι άλλο από το αν είναι αντιστρεπτή ή όχι. Και με ποιόν τρόπο.
Αν δηλαδή το γεγονός ότι η ουγγιά του χρυσού σήμερα, που φλερτάρει στα τέλη Οκτώβρη με τα 2800 δολάρια, είναι κάτι που μπορεί -και με ποιον τρόπο- να ξαναγυρίσει στα χαμηλά που βρέθηκε για αρκετές δεκαετίες μετά την εκρηκτική άνοδό του την δεκαετία του ’70.
Κατ’ αρχήν πρέπει να επισημανθεί ένα στοιχείο που φωτίζει αρκετά αυτή την διαδρομή της τιμής του χρυσού, η στάση των Κεντρικών Τραπεζών.
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’60, αρχές του 1970 τα συναλλαγματικά αποθέματα των Κεντρικών Τραπεζών ήταν κατά 40% (με αρκετές διαφορές από χώρας σε χώρα) σε χρυσό. Αυτό με μικρά σκαμπανευάσματα και με μεγάλες διαφορές από χώρα σε χώρα διατηρήθηκε την δεκαετία του ’70 με μία τάση αναστροφής προς το δολάριο και το μάρκο.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 όμως και αφού ο πλανήτης «χώνεψε» με βίαιο τρόπο την αποκοπή του ομφάλιου λώρου μεταξύ χρυσού – δολαρίου το 1971 και σε συνδυασμό με την απόφαση κατακόρυφης αύξησης των επιτοκίων από την Fed το 80 – 81, τα συναλλαγματικά αποθέματα σε χρυσό άρχισαν να δίνουν την θέση τους στις Κεντρικές Τράπεζες σε ομόλογα των ΗΠΑ, το πλέον ευπώλητο, ασφαλές και αποδοτικό asset του πλανήτη έκτοτε.
Αυτή η σταδιακή αντικατάσταση του (μη τοκοφόρου) χρυσού με (το τοκοφόρο και ασφαλές) αμερικάνικο χρέος έφτασε το 2008 (Lehman Brothers) να μειώσει τον χρυσό μόλις 6% των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Έκτοτε, δηλαδή από την κρίση του 2008 και μέχρι πέρσι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο χρυσός στα συναλλαγματικά αποθέματα των Κεντρικών Τραπεζών αυξάνεται και πάλι κατακόρυφα – ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια – και έχει σχεδόν διπλασιαστεί στο 11%, με τάση σταθερά ανοδική.
Η αιτία της επιστροφής του χρυσού
Με άλλα λόγια το «δολάριο», που έχασε το 1971 την ισοδυναμία του με τον χρυσό, αλλά κέρδισε το 1981 τον αδιαμφισβήτητο τίτλο του πλέον ελκυστικού, αποδοτικού και ασφαλούς (η Fed το εγγυάται) επενδυτικού asset, με την μορφή του αμερικανικού ομολόγου, δέχθηκε το πρώτο χτύπημα στην αξιοπιστία του (που μετριέται με την αντιστοιχία του σε χρυσό) στην μεγάλη κρίση του 2008.
Η απάντηση των Κεντρικών Τραπεζών, όπως είναι γνωστό στην κρίση του 2008 δόθηκε κατά βάση με τις πολιτικές της νομισματικής χαλάρωσης και του περιβόητου QE. Έκτοτε και παρά τις προσπάθειες των Κεντρικών Τραπεζών (2013, κ.λ.π) να «ξαναμαζευτεί» αυτή η πλεονάζουσα πληθωριστική ρευστότητα, το χρέος διογκώθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα που λίγο έλλειψε να καταρρεύσουν όταν με την πανδημία, κυβερνήσεις και Κεντρικές Τράπεζες το «φούσκωσαν» σε πρωτοφανή ιστορικά επίπεδα.
Κάπου εκεί οι Κεντρικές Τράπεζες, ειδικά των οικονομικών χώρων που δεν είχαν και τις καλύτερες σχέσεις με τα συγκοινωνούντα δοχεία δολαριακής ρευστότητας που χειρίζεται η Fed, άρχισαν να αυξάνουν σιωπηρά αλλά με αυξανόμενη ταχύτητα τις αγορές φυσικού χρυσού…
Η τάση αυτή ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο από την απόφαση των ΗΠΑ και των «δυτικών» Κεντρικών Τραπεζών κα κατάσχουν κρατικά συναλλαγματικά αποθέματα (σε δολάρια) της Ρωσίας μετά το 2022, όπως επίσης και από άλλες αντίστοιχες κινήσεις όπως αυτή της Μ. Βρετανίας να αρνηθεί την επιστροφή των αποθεμάτων χρυσού στην Βενεζουέλα γιατί δεν αναγνωρίζει την νομιμότητα της κυβέρνησης Μαδούρο. Με άλλα λόγια τέθηκε σε ευθεία αμφισβήτηση το «ιερό δισκοπότηρο» της εκτός συνόρων διατήρησης της ιδιοκτησία των συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δολάρια. Η συνέχεια είναι γνωστή…
Το χρέος των ΗΠΑ και η τιμή του χρυσού
Όμως αυτό που σηματοδοτεί αυτή η μετακίνηση προς τον χρυσό για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα με όλα όσα έχουν συμβεί, είναι η αμφισβήτηση της τιμολόγησης της “πραγματικής” αξίας πλέον του δολαρίου. Πως έγινε αυτό; Με τρείς τρόπους:
- Οι τεράστιοι πρωτοφανείς νομισματικοί χρεοστικοί όγκοι σε ισχυρά νομίσματα (δολάριο, Ευρώ, γιέν, γουαν, κ.α.) πάντα σε συνάρτηση με το δολάριο, που έχουν παραχθεί σαν αποτέλεσμα της κατακόρυφης αύξησης του χρέους,
- η ραγδαία αύξηση του χρέους στις ΗΠΑ (το 2024 οι τόκοι εξυπηρέτησής του φθάνουν το ένα τρις. Δολάρια) και
- η αναγνώριση/διαπίστωση ότι το να έχεις δολάρια δεν σημαίνει ότι «τα έχεις» και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις, αν κάποιος, αυτός που τα εκδίδει, μπορεί να αποφασίσει να «παγώσει» ή ακόμα και ακυρώσει με δική του απόφαση της αξία τους.
Με άλλα λόγια το αμερικανικό χρέος, αυτό δηλαδή που το 1981, αποκατέστησε και πάλι μετά την κατάρρευση της συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς το 1971, τον διεθνή ρόλο και την «αξία» του δολαρίου, από το 2008, άρχισε να αμφισβητείται εκ νέου μέσα από αλλεπάλληλα σοκ, τα οποία, είτε ήταν απόρροια των σπασμών της κρίσης, είτε ήταν συνδυαστικό αποτέλεσμα αποφάσεων των νομισματικών αρχών, είτε αποτελούν, όπως ολοένα και περισσότεροι οικονομολόγοι υποχρεώνονται να αναγνωρίσουν, συνέπεια της ανεξέλεγκτης πλέον έκρηξης του χρέους.
Η διαδρομή είναι προφανής, το 1971 μία ουγγιά χρυσού ισοδυναμούσε με 35 δολάρια. Σήμερα εν έτη 2024 μία ουγγιά χρυσού έχει ξεπεράσει τα 2700 δολάρια και φλερτάρει με τα 2800. Μόνο μέσα στο 2024 η δολαριακή τιμή του χρυσού έχει αυξηθεί πάνω από 30%. Και να σκεφτεί κανείς ότι η «τιμή» αυτή ορίζεται (ορισμένοι αναλυτές επιμένουν ότι χειραγωγείται σκόπιμα προς τα κάτω) από πέντε μεγάλες επενδυτικές τράπεζες στην Νέα Υόρκη και το χρηματιστήριο χρυσού του Λονδίνου και αυτό υπό τον έλεγχο των τραπεζών αυτών…
Θα μπορούσαν οι Κεντρικές Τράπεζες να αντιστρέψουν αυτή την υποτιμητική τάση δολαρίου χρυσού; Ο μόνος τρόπος που έχουν για να προσπαθήσουν να το κάνουν αυτό θα ήταν να αυξήσουν και πάλι τα επιτόκια όπως έκανε ο Πωλ Βόλκερ το 1980 – 81. Και όχι απλά με την αύξηση των δασμών. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο στις σημερινές συνθήκες; Η έμπρακτη απάντηση έχει έρθει από τις Κεντρικές Τράπεζες με την απόφασή τους – λόγω της οικονομικής κατασδτασης – για μείωση επιτοκίων. Άλλωστε ολοι αναγνωρίζουν ότι σήμερα μια εκ νέου μεγάλη αύξηση των επιτοκίων θα οδηγούσε σε οριζόντια καταστροφή τις οικονομίες θυμίζοντας λιγάκι την… πανδημία.
Το αδιέξοδο της νομισματικής πολιτικής φαίνεται να τρέφει την ανοδική τάση του χρυσού και αυτό δικαιολογημένα προκαλεί… φόβο.
