Οι «παλιότεροι» ίσως θυμούνται, ίσως και όχι. Το 2025 κλείνουν 40 χρόνια από την περιβόητη Συμφωνία στο Plaza (1985), την νομισματική Συμφωνία, που στάθηκε κομβική μετά την δεκαετία του ’70, για ότι ακολούθησε μέχρι και σήμερα.
Η σημασία του να ξαναθυμηθούμε σήμερα εκείνο το καθοριστικής σημασίας «συμβάν» στην διεθνή νομισματική πολιτική, έχει να κάνει αφ’ ενός με το γεγονός ότι η διεθνής θέση του δολαρίου έχει αρχίσει να αμφισβητείται μετά την ανάδειξη των BRICS + και αυτό ανοίγει την κερκόπορτα σε ένα νομισματικό πόλεμο. Και αφ’ εταίρου γιατί ο νέος Υπ. Οικονομικών του Τραμπ, ο κ. Μπέσσεντ, συνδυαστικά με την προοπτική μιας δασμολογικής λαίλαπας έχει αρχίσει να συζητάει την ανάγκη για μία νέα Συμφωνία τύπου Plaza.
Κατ’ αρχήν να θυμίσουμε ότι η Συμφωνία στο Plaza στις 22 Σεπτεμβρίου 1985 ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης των ΗΠΑ να αναχαιτίσουν την άνοδο του δολαρίου και την πλημμύρα των εισαγωγών από την Ε.Ε. και την Ιαπωνία, που είχαν δημιουργήσει ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα στις ΗΠΑ. Οι ομοιότητες ως προς αυτό με το σήμερα είναι προφανείς…
Αλλά και η ανοδική πορεία του δολαρίου έναντι των άλλων νομισμάτων ήταν επίσης απόρροια της νομισματικής πολιτικής του Πώλ Βόλκερ (Fed) να αυξήσει σε διψήφιο νούμερο τα επιτόκια για να ανακόψει τον πληθωρισμό της δεκαετίας του ’70. Η ανοδική πορεία του δολαρίου και η τεράστια (διψήφια) απόδοση των αμερικανικών ομολόγων άνοιξαν μεν τις πόρτες των ΗΠΑ για τα ευρωπαϊκά και γιαπωνέζικα προϊόντα, αλλά έκλεισαν τις ευρωπαϊκές πόρτες και τις γιαπωνέζικες για τα αμερικανικά προϊόντα…
Οι τράπεζες βέβαια και το χρηματιστήριο ήταν οι μεγάλοι κερδισμένοι στις ΗΠΑ λόγω της τεράστιας εισροής κεφαλαίων στο αμερικάνικο χρέος και τις κεφαλαιαγορές της Νέας Υόρκης. Η ισχυρή αντίδραση των αμερικάνων παραγωγών σ’ αυτή την «ασφυξία» υποχρέωσε την κυβέρνηση Ρήγκαν να εξετάσει το ενδεχόμενο αύξησης των δασμών στις εισαγωγές. Κάτι που τρόμαξε τους ευρωπαίους και του ιάπωνες, υποχρεώνοντάς τους να δεχθούν μία συζήτηση για «διορθώσεις» μέσω της νομισματικής πολιτικής.
Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του Plaza, ήτοι μιας Συμφωνίας που θα υποχρέωνε τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ (Γερμανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία, Ιαπωνία) να δεχθούν μία υποτίμηση του δολαρίου, αντίθετα με ότι οι αγορές υπαγόρευαν λόγω των επιτοκίων.
Μία υποτίμηση που θα μπορούσε να διορθώσει το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα στο ισοζύγιο των ΗΠΑ. Η συνέχεια είναι γνωστή. Το Plaza Accordολοκληρώθηκε με την Γαλλία, την Γερμανία, την Μ. Βρετανία και την Ιαπωνία, να συμφωνούν θέλοντας και μη, για υποτίμηση του δολαρίου, προκειμένου να αποφευχθεί μία δασμολογική κρίση στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ. Μία Συμφωνία η οποία «έτρεξε» πολύ περισσότερο από ότι οι ΗΠΑ ήθελαν καθώς οι αγορές προσαρμόσθηκαν προεξοφλώντας την με βίαιο τρόπο. Τόσο πολύ μάλιστα που οι ΗΠΑ ζήτησαν και πέτυχαν πάλι από τους «Πέντε» του PlazaAccord να την «ανακόψουν» με μία νέα συμφωνία δύο χρόνια αργότερα, το Λούβρο Accord (1987), προκειμένου να αναχαιτίσουν την ραγδαία πτώση του δολαρίου…
Σήμερα 40 χρόνια μετά (το 2025), ο νέος αμερικανός ΥΠΟΙΚ, ο κ. Μπέσσεντ, όντας εξαιρετικά έμπειρος και γνώστης των συνεπειών μιας δασμολογικής λαίλαπας από την νέα κυβέρνηση Τραμπ, φαίνεται να βγάζει από το συρτάρι την «ιδέα» μιας νομισματικής παρέμβασης υποκατάστατο, τύπου Plaza Accord.
Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι αν κάτι τέτοιο είναι πλέον δυνατό να γίνει σήμερα. Οι λόγοι είναι πολλαπλοί.
Ο πρώτος έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο πλανήτης δεν είναι όπως το 1985. Σήμερα είναι «πλημμυρισμένος» με δεκάδες τρισεκατομμύρια χρέους, κρατικού και ιδιωτικού, μοχλευμένου με άπειρους και ανεξέλεγκτους τρόπους έξω και πέρα από τον έλεγχο των Κεντρικών Τραπεζών. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μεταβολή στο νομισματικό επίπεδο προκαλεί πρωτοφανούς κλίμακας μετακινήσεις κεφαλαίων προς και από τις «πηγές» στις οποίες βρίσκονται συσσωρευμένα ειδικά μετά το 2008.
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι το Plaza Accord ήταν μία συμφωνία μεταξύ «συμμάχων» χωρών, ήταν μία Συμφωνία στα όρια του G-5. Σήμερα οι «συνομιλητές» που θα πρέπει να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι είναι οικονομικά και πολιτικά «εχθροί» και ήδη σε εμπορικό – αν όχι και σε θερμό – πόλεμο.
Ο τρίτος λόγος είναι ότι το εσωτερικό μέτωπο αυτού που πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία, δηλαδή της Ουάσιγκτον δεν είναι «αρραγές». Ήδη στην πρώτη ευκαιρία που οι Ρεπουμπλικάνοι χρειάσθηκε να ψηφίσουν τον προσωρινό Προϋπολογισμό των ΗΠΑ μέχρι να αναλάβει η κυβέρνηση Τραμπ, οι ρεπουμπλικάνοι καταψήφισαν την πρόταση Τραμπ και ο Τραμπ πριν από αυτούς είχε «αλλάξει» την πρόταση Μασκ που είχε ζητήσει την καταψήφιση κάθε προσωρινού προϋπολογισμού…
Ο τέταρτος λόγος είναι η θέση της Fed και η δυνατότητά της υπό την ομπρέλα της κυβέρνησης Τραμπ, να έρθει σε συμφωνία με τις άλλες άμεσα ενδιαφερόμενες Κεντρικές Τράπεζες (Κίνα, Ευρωζώνη, Μ. Βρετανία, BRICS, κ.α.), σε συνθήκες που όλοι αναζητούν εναλλακτική στον ρόλο του δολαρίου. Ήδη σε συνθήκες βαθύτατης κρίσης της παγκοσμιοποίησης και με μεγάλα προβλήματα στην ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων (π.χ. δέσμευση κρατικών κεφαλαίων Ρωσίας), οι κινήσεις των Κεντρικών Τραπεζών ειδικά των BRICS (τεράστιες αγορές χρυσού εις αντικατάσταση δολαριακού χρέους) δείχνουν το αντίθετο.
Όλα πλέον πριν έρθει η 20η Ιανουαρίου για την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ, έχουν αρχίσει να δείχνουν πως σ’ αυτό τον «νέο» κόσμο, τα «παλιά» εργαλεία δεν φαίνονται ικανά να δώσουν λύσεις… Και «νέα» εργαλεία δεν διακρίνονται στον ορίζοντα.
