Το 2024 είναι μια χρονιά που το «χρήμα» θα είναι πολύ …διαφορετικό. Για όλους. Διαφορετικό όσο αφορά το «που» θα μπορείς να το βρεις και το «πόσο» ακριβό θα είναι.
Να εξηγηθούμε τι ακριβώς εννοούμε. Προχθές (2.3.2024) με το που μπήκε ο Μάρτιος δόθηκαν στην δημοσιότητα κάποια ενδιαφέροντα και άκρως εντυπωσιακά νούμερα. Για παράδειγμα έγινε γνωστό ότι στην Ευρωζώνη οι χώρες μέλη βγήκαν στις αγορές για να εξασφαλίσουν πόρους για τους ισολογισμούς τους και δανείστηκαν κάτι περισσότερο από μισό τρις ευρώ (!).
Είναι για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια που υπάρχει τόση …βιασύνη και τόσο μεγάλος δανεισμός μέσα στο Α δίμηνο του έτους. Το πλέον εντυπωσιακό όμως είναι ότι οι προσφορές που έγιναν για την κάλυψη αυτών των εκδόσεων κρατικών ομολόγων ύψους 507 δισεκατομμυρίων Ευρώ, ξεπέρασαν τα 2,7 τρις. ευρώ (!). Μπορεί να πει κανείς πως η αρχική ανησυχία για τόσο μεγάλο δανεισμό μέσα στο Α δίμηνο του έτους …ξεχνιέται γρήγορα με τόσο μεγάλη προσφορά ρευστότητας.
Για να δούμε όμως το πρώτο σκέλος, αυτό της «ζήτησης» από τις χώρες μέλη που είναι πράγματι εντυπωσιακά μεγάλη. Μεγαλύτερη ακόμα και από τα χρόνια της πανδημίας. Για να καταλάβουμε τις πραγματικές αιτίες της αρκεί να «ακούσουμε» τον επικεφαλής της Bundesbank τον κ. Νάϊγκελ στην ομιλία παρουσίασης της ετήσιας Έκθεσης της Buba.
Ο κ. Νάϊγκελ αφού μίλησε για την κατάσταση της οικονομίας, τον πληθωρισμό κ.λ.π. (μπορεί να βρεi κανείς την άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία του στην ιστοσελίδα της Bundesbank ή της BIS), εξήγησε το συμβαίνει στην Ευρωζώνη με την στάση της ΕΚΤ. Δηλαδή με την δράση της ΕΚΤ όσο αφορά την παρέμβασή της για την εξασφάλιση ρευστότητας στο σύστημα (στους κρατικούς προϋπολογισμούς και στις τράπεζες).
Ξεκαθάρισε με λίγα λόγια ότι εδώ και λίγο καιρό παράλληλα με τις ανατροπές στο ύψος των επιτοκίων, η ΕΚΤ έχει αρχίσει να μαζεύει πίσω το «χρήμα» που είχε …μοιράσει δεξιά και αριστερά στο σύστημα για να το κρατήσει όρθιο το 2008 και το 2020.
Λέει λοιπόν ο κ. Νάιγκελ: «Από την αρχή του κύκλου σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής, ο ισολογισμός του Ευρωσυστήματος έχει συρρικνωθεί λίγο περισσότερο από το ένα πέμπτο (σ.σ. δηλαδή η ΕΚΤ έχει πάρει πίσω το 20% της ρευστότητας που είχε παράσχει στο σύστημα).
Ωστόσο, τα ομόλογα νομισματικής πολιτικής (σ.σ. που εξακολουθεί να κατέχει) εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλά. Ανέρχονται σε κάτι λιγότερο από 4.700 δισεκατομμύρια ευρώ. Σε αυτή τη βάση, ο όγκος των μειώσεων ήταν μέχρι στιγμής μέτριος. Ως εκ τούτου, επικροτώ το γεγονός ότι ξεκινήσαμε επίσης το τέλος των επανεπενδύσεων στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (PEPP).
Από τον Ιούλιο, οι αποπληρωμές θα επανεπενδύονται μόνο εν μέρει και δεν θα επανεπενδύονται πλέον από το τέλος του έτους (σ.σ. με άλλα λόγια θα αποσυρθούν σταδιακά από τις οικονομίες και την αγορά περί το 1,7 τρισ. ευρώ μόνο από το PEPP). Αυτό σημαίνει ότι επιταχύνουμε τη μείωση των διαθεσίμων ομολόγων σταδιακά και με προβλέψιμο τρόπο…».
Μπορεί λοιπόν να σκεφτεί κανείς τι σημαίνει το να επιταχυνθεί η απόσυρση, λιγότερο ή περισσότερο γρήγορα, από τις αγορές ενός όγκου ρευστότητας ο οποίος αφορά μερικά τρισ. ευρώ. Και μάλιστα σε συνθήκες που οι οικονομίες της Ευρωζώνης βρίσκονται ήδη υπό δραματική πίεση με τις πλέον ισχυρές εκ αυτών (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία) να είναι στην κορυφή της λίστας της ύφεσης και της στασιμότητας…
Και συνεχίζει τις εξηγήσεις του για το δέον γενέσθαι στην Ευρωζώνη: «Η μείωση του ισολογισμού (σ.σ. της ΕΚΤ) στηρίζει την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής μας. Έτσι, χαλαρώνουμε σταδιακά τα προηγούμενα επεκτατικά μέτρα (σ.σ. δηλαδή αυξάνεται η πίεση στις οικονομίες).
Για παράδειγμα, οι τράπεζες αποπληρώνουν τα δάνειά τους από τις στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης προς εμάς (σ.σ. εδώ αναφέρεται στα επιδοτούμενα δάνεια των προγραμμάτων TLTROs τα οποία οι τράπεζες υποχρεώνονται να επιστρέψουν. Αυτά ήταν περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ ρευστότητας που είχαν δανεισθεί με μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια).
Επιπλέον, αρχικά μειώσαμε τις επανεπενδύσεις στο πλαίσιο του μεγαλύτερου προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων, του APP, και στη συνέχεια τις διακόψαμε εντελώς τον Ιούλιο του 2023. Αυτό αφορά περίπου 25 – 30 δισεκατομμύρια ευρώ μηνιαίως που δεν επανεπενδύονται…».
Και τώρα σταματάει η επανεπένδυση και του «μικρότερου» προγράμματος του PEPP… Είναι προφανές ότι δεν χρειάζεται άλλη εξήγηση για το γιατί έγινε αυτός ο …χαμός εκδόσεων κρατικού -και ιδιωτικού- ομολογιακού χρέους μέσα στο Α δίμηνο. Και γιατί προφανώς θα συνεχισθεί και το Β δίμηνο, χωρίς να περιμένουν την μείωση των επιτοκίων που έχει προαγγείλει η ΕΚΤ μέσα στο 2024.
Το μήνυμα είναι σαφές: από την στιγμή που η ΕΚΤ αρχίζει να αποσύρει τα δικά της τρισεκατομμύρια με τα οποία οι χώρες μέλη και οι επιχειρηματικοί Όμιλοι μπορούσαν να είναι ασφαλείς για την διάθεση του χρέους τους, δηλαδή από την στιγμή που αποσύρεται ο μεγάλος παίκτης της αγοράς που καθόριζε (δηλαδή συγκρατούσε) με τις αγορές του τα επιτόκια, οι «δανειολήπτες» (χώρες και επιχειρήσεις) αφήνονται πλέον στο …έλεος της αγοράς. Ποιας αγοράς; Αυτής που έχει την δυνατότητα να προσφέρει ακόμα και 2,7 τρισ. ευρώ για να εξασφαλίσει την αγορά ομολόγων μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ.
Και αυτοί οι επενδυτές δεν είναι οι τράπεζες. Είναι τα μεγάλα επενδυτικά Ταμεία και Funds τα οποία λειτουργούν πέρα από τα όρια εποπτείας των Κεντρικών Τραπεζών και της ΕΚΤ… Μιας αγοράς δηλαδή, η οποία αντίθετα από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν έχει πολλαπλασιάσει την δύναμη πυρός της μέσα από την νομισματική χαλάρωση που έχει προηγηθεί από τις Κεντρικές Τράπεζες.
Είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς τι πρόκειται να συμβεί όταν η ΕΚΤ -και η Fed- όπως εξηγεί ο κ. Νάιγκελ, θα έχουν σχεδόν ολοκληρώσει την απόσυρσή τους από το …τραπέζι που παίζεται το μεγάλο παιχνίδι; Εκεί που αγοράζεται και πουλιέται το χρέος, τόσο το κρατικό όσο και το ιδιωτικό;
Όχι δεν είναι δύσκολο, όπως δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί όλοι έτρεχαν να δανεισθούν μέσα στο Α δίμηνο μισό τρισεκατομμύριο και κατά πως φαίνεται να συνεχίσουν να τρέχουν και τους επόμενους μήνες.
Το 2024 είναι πράγματι μία χρονιά που όλα αλλάζουν, στο αν και πως δανείζεις και δανείζεσαι, είτε είσαι κυβέρνηση, είτε επιχείρηση, είτε ιδιώτης… Κι αυτό γιατί τα χρόνια που προηγήθηκαν οι Κεντρικές Τράπεζες «έπνιξαν» τις οικονομίες με ρευστότητα για να τις κρατήσουν ζωντανές. Αλλά έτσι έθρεψαν το «θηρίο» στο οποίο τώρα – με την απόσυρσή τους από το παιχνίδι του χρέους – τις αφήνουν στο έλεός του για να αποκαταστήσουν οι ίδιες την χαμένη αξιοπιστία τους…
