Η κατάσταση στην ΕΕ και ειδικά στην Ευρωζώνη αρχίζει να γίνεται…δύσκολη. Πολιτικά και οικονομικά γεγονότα, ιδιαίτερα μετά τις ευρωεκλογές και τα όσα ακολούθησαν στην γαλλική πολιτική σκηνή, αναδεικνύουν μία ταχεία πολυδιάσπαση στα οικονομικά θεμέλια της ΕΕ.
Για να ήμαστε ακριβείς αναδεικνύουν τις άλυτες αντιφάσεις που εξακολουθούν να βρίσκονται στα θεμέλια του Μάαστριχτ.
Αντιφάσεις που είχε γίνει δυνατό μέχρι σχετικά πρόσφατα, να παραμένουν θαμμένες σ’ αυτά τα θεμέλια, ή τέλος πάντως υπό έλεγχο τόσο από την ΕΚΤ όσο και από την Κομισιόν.
Τώρα, ή καλύτερα εδώ και δύο χρόνια, μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία, η κατάσταση έχει αρχίσει να αλλάζει ραγδαία.
Ενας πολύ κατατοπιστικός και σαφής «καθρέπτης» αυτών των αλλαγών στην κατάσταση είναι τα «spreads» σε διάφορα κρίσιμα επίπεδα της οικονομίας. «Spreads» που αν μη τι άλλο καθιστούν σαφή τον κατακερματισμό της Ευρωζώνης.
Κατ’ αρχήν με τον όρο spread ονομάζουμε την διαφορά των αποδόσεων μεταξύ των ομολόγων μίας χώρας με εκείνες της καλύτερης όλων ήτοι της Γερμανίας.
Μέχρι στιγμής στο επίπεδο αυτό η δεύτερη ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης, η γαλλική έχει υποστεί τέτοια επιδείνωση των προοπτικών της που τα spreads των δεκαετών ομολόγων της έχουν αυξηθεί σε επίπεδα που είχαμε να δούμε από το 2012, δηλαδή στην καρδιά της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης. Η Ιταλία η Τρίτη ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης δανείζεται με spreads που βρίσκονται σε χειρότερη θέση από κάθε άλλη οικονομία της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια τρείς οικονομίες οι ισχυρότερες της Ευρωζώνης που είναι «δεμένες» με τι ίδιο νόμισμα, δανείζονται με πολύ διαφορετικούς όρους η μία με την άλλη. Και η ΕΚΤ το μόνο που μπορεί αυτή την στιγμή να κάνει είναι απλώς να… κοιτάει.
Ένα άλλο εξαιρετικά κρίσιμο spread που σπάει κυριολεκτικά την εσωτερική συνοχή της Ευρωζώνης, δηλαδή των χωρών που είναι «δεμένες» με το ευρώ, είναι η διαφορά του κόστους ενέργειας που καταναλώνουν. Δύο χρόνια μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία στο εσωτερικό της Ευρωζώνης το spread κόστους μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης φτάνει να είναι και πέντε φορές μεγαλύτερο ή αντίστοιχα μικρότερο, ανάλογα με την χώρα που βρίσκεσαι, σε συνάρτηση με το πως η χώρα προμηθεύεται φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια και από που. Με αποτέλεσμα μία δραματική επιδείνωση της δυνατότητας ανταγωνιστικών παραγωγικών διαδικασιών στο εσωτερικό της «ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς».
Ένα τρίτο βασικό επίπεδο κατακερματισμού έχει να κάνει με το spread του κόστους εργασίας, από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα χώρες όπως η Γερμανία και άλλες βιομηχανικές οικονομίες, που μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 είχαν μία αστείρευτη πηγή φθηνή ενέργειας (Ρωσικό φυσικό αέριο) και φθηνής εργασίας (Κίνα) τώρα υποχρεώνονται να αντιμετωπίσουν ακριβή (πενταπλάσια) ενέργεια και μερικό αποκλεισμό από την φθηνή εργασία, μετά τον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα και την Ρωσία.
Όταν ξέσπασε η κρίση του χρέους και τα spreads άνοιξαν τόσο που χτύπησαν κόκκινο για το ευρώ και τις αντοχές του – έχασε 30% έναντι του δολαρίου – η ΕΚΤ δεν είχε κανένα πρόβλημα να αντιμετωπίσει τον συγκεκριμένο κατακερματισμό με τις παρεμβάσεις στις αγορές ομολόγων και αργότερα την μείωση των επιτοκίων σε αρνητικά επίπεδα. Γιατί ο κατακερματισμός αφορούσε μόνο την διαφορά στο κόστος πρόσβασης στο δανειακό χρήμα.
Σήμερα μία τέτοια παρέμβαση αρκεί; Σε καμία περίπτωση όταν οι οικονομίες στις οποίες απευθύνεται αφ’ ενός δεν αφορούν μεγέθη σαν αυτά της Ελλάδας, αλλά της Γαλλίας και της Ιταλίας ή ακόμα και της Γερμανίας.
Και αφ’ εταίρου ο κατακερματισμός στην συνοχή τους αφορά τόσο στο κόστος της ενέργειας όσο και στο κόστος της εργασίας. Και η ΕΚΤ δεν μπορεί ούτε το ένα ούτε το άλλο να επηρεάσει σε ουσιαστικά επίπεδα, πολύ περισσότερο που κάθε κίνηση σχετική θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία βίαιη επιστροφή των πληθωριστικών πιέσεων σε οικονομίες των οποίων η μόχλευση του χρέους είναι σε τερατώδη επίπεδα.
Με αυτά τα «δεδομένα» και με την πολιτική κρίση να έχει βάλει «φωτιά» στην καρδιά της ευρώπης και των Θεσμών διαχείρισής της, τα τρία spreads χρέους, εργασίας και ενέργειας, διαμορφώνουν ένα νέο επικίνδυνο υπαρξιακό καθεστώς για το ευρώ.
