Μόλις τον περασμένο Μάιο ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, ότι η προτομή του «Μεγάλου Αλεξάνδρου του Στένταλ» επιστέφει στην Ελλάδα, μαζί με άλλα 350 αρχαία έργα τέχνης. Τώρα, έρχονται στο φως υπόνοιες ότι το έργο, μπορεί να μην είναι αυθεντικό…
Ο Stephan Lehmann είδε για πρώτη φορά το χάλκινο γλυπτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 2000 στο Μουσείο Winckelmann στη μικρή πόλη Stendal στο γερμανικό κρατίδιο της Σαξονίας – Άνχαλτ. Ο αρχαιολόγος, τώρα συνταξιούχος, ήταν τότε καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Halle και περίεργος για το καλοδιατηρημένο αρχαίο έργο, το οποίο του κέντρισε το ενδιαφέρον.
Η προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν δανεική από ιδιώτη συλλέκτη, όπως ειπώθηκε. Όμως για τον Lehmann, ένα πράγμα είχε σημασία: Μήπως ήταν ψεύτικη; «Ήμουν εκεί, το κοίταξα και σκέφτηκα ότι ήταν κατάφωρα ψεύτικο», είπε στη DW. «Το ότι αυτό ήταν πρωτότυπο αποκλείεται»!
Ο Lehmann έψαξε στον κατάλογο του μουσείου για πληροφορίες προέλευσης, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Το 2015, κατέγραψε 36 αρχαία έργα τέχνης που πιστεύει ότι είναι πλαστά. Ανάμεσά τους ήταν και το χάλκινο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Κατηγόρησε επίσης το μουσείο ότι επέτρεψε χρησιμοποιηθεί ως «πλυντήριο» για ένα πλαστό έργο. Η Εταιρεία Winckelmann τον μήνυσε αμέσως για συκοφαντική δυσφήμιση. Εκείνη την εποχή, ωστόσο, το δικαστήριο δεν απάντησε στο ερώτημα που ενδιέφερε πραγματικά τον Lehmann: Είναι το γλυπτό αυθεντικό;
Αλλά αυτό θα ήταν αδύνατο, γιατί αμέσως μετά την έκθεση, το γλυπτό εξαφανίστηκε και θεωρήθηκε «χαμένο» για πολύ καιρό.
Η επανεμφάνιση της προτομής
Η χάλκινη προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου προέρχεται από το εμπόριο τέχνης της Νέας Υόρκης, από τη γκαλερί του Robin Symes. Ο Βρετανός θεωρείται ένα από τα βασικά πρόσωπα στο παράνομο εμπόριο αρχαίων αντικειμένων και έκτοτε κρύβεται.
Η εταιρεία του εκκαθαρίστηκε και τα αντικείμενα τέχνης που ήταν αποθηκευμένα σε διάφορες χώρες κατασχέθηκαν. Έτσι το χάλκινο γλυπτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρήκε και αυτό τον δρόμο της επιστροφής στην Ελλάδα, ως ένα από τα 351 αντικείμενα που αναγνωρίστηκαν ως λεηλατημένη τέχνη. Ο Αλέξανδρος είναι ο «Νούμερο 11».
Ο Stephan Lehmann έμαθε για το θέμα από έναν Έλληνα συνάδελφο που του έστειλε ένα απόκομμα εφημερίδας με μια φωτογραφία. «Απλώς έγραψε: «Μπορεί να είναι;» Και κοίταξα και είδα ένα κουτί και μέσα ήταν το “Alexander from Stendal”. Το συνοδευτικό κείμενο έλεγε ότι ήταν ένα κομμάτι από την αποθήκη τέχνης του εγκληματία Ρόμπιν Σάιμς στη Γενεύη… Και έτσι εμφανίστηκε ξανά».
Είναι σαφές ότι η προτομή δεν έπρεπε να είχε εκτεθεί στο Stendal χωρίς απόδειξη προέλευσης, όπως είχε ζητήσει ο Lehmann το 2000. Εξακολουθεί να θεωρεί ότι είναι ψεύτικο, αλλά είναι ευχαριστημένος που βρέθηκε ξανά. Άλλωστε, θα μπορούσε να είχε λιώσει ή να ήταν στο σαλόνι ενός δισεκατομμυριούχου. «Αλλά το να εμφανιστείς ως επαναπατρισμένη σε μια πολιτεία, είναι θεαματικό», σκέφτεται ο Lehmann.
Τώρα, ελπίζει ότι το υλικό θα διερευνηθεί. Υποθέτει ότι η Αθήνα γνωρίζει ότι το χάλκινο είναι ύποπτο ότι είναι πλαστό. Άλλωστε, η ίδια η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού είναι διδάκτωρ αρχαιολογίας. Εναπόκειται πλέον στο ελληνικό κράτος να διερευνήσει την προέλευση του χάλκινου Αλεξάνδρου. Αν είναι γνήσιο, αξίζει πολλά εκατομμύρια ευρώ. Ή θα μπορούσε να αξίζει μόνο 100 ευρώ, την αξία του υλικού του. Αυτό, όμως, θα ήταν ένα άδοξο τέλος για τον Μέγα Αλέξανδρο…