Φυλακή του Σωκράτη: H άγνωστη σπηλιά στο κέντρο της Αθήνας

Τα ερείπια του αρχαίου κτιρίου που σήμερα είναι γνωστά ως φυλακή του Σωκράτη βρίσκονται στον Λόφο Φιλοπάππου στην Αθήνα.

Ο χώρος που βρίσκεται η λεγόμενη σπηλιά του Σωκράτη έλαβε την συγκεκριμένη ονομασία, λόγω της πεποίθησης ότι σε αυτό το σημείο είχε κάποτε φυλακιστεί ο αρχαίος φιλόσοφος (470 π.Χ. – 399 π.Χ.)

Λεπτομερείς πληροφορίες για τη φυλάκιση και την εκτέλεση του Σωκράτη λαμβάνουμε από τους διαλόγους Κρίτων και Φαίδων.

Η ιστορική έρευνα δείχνει ότι ο αρχαιολογικός χώρος στον Λόφο Φιλοπάππου είναι δύσκολο να ταυτιστεί με το δεσμωτήριο των αρχαίων Αθηνών, όπου και φυλακίστηκε ο Σωκράτης.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτή τη θεωρία, όπως το γεγονός ότι ήταν χτισμένος στα μέσα του 5ου αιώνα, έβλεπε σε κεντρικό δρόμο, βρισκόταν σε κοίλωμα του εδάφους και διέθετε εγκαταστάσεις για λουτρά, στοιχεία δηλαδή που συμφωνούν με τις περιγραφές του δεσμωτηρίου από τους πλατωνικούς διαλόγους. Επίσης, ανάμεσα στα αντικείμενα που αποκαλύφθηκαν στα ερείπια του κτιρίου ήταν και ένα μικρό φθαρμένο αγαλματίδιο του Σωκράτη.

Το κτίριο διερευνήθηκε ανασκαφικά από τον Βρετανό ιστορικό Τόμας Σμαρτ Χιούς τον 19ο αιώνα, ο οποίος ήταν και ο πρώτος που ταύτισε το κτίριο με το αρχαίο δεσμωτήριο. Ωστόσο, πολλοί μελετητές θεωρούν ότι το λεγόμενο «Πώρινο Οικοδόμημα», το οποίο βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Αρχαίας Αγοράς, κοντά στη περιοχή όπου βρίσκονταν το Δικαστήριο της Ηλιαίας ήταν στην πραγματικότητα το δεσμωτήριο.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο χώρος στον Φιλοπάππου εξυπηρετούσε και ως λουτρά, όπως μας μαρτυρούν δηλαδή διάφορα περιηγητικά κείμενα των Αθηνών.

Η λαξευτή κατασκευή ανήκε πιθανόν σε ένα αρκετά επιβλητικό διώροφο η τριώροφο οικοδόμημα, όπως συμπεραίνεται από τις συστοιχίες των δοκοθηκών στο μέτωπο του βράχου.

Στο εξωτερικό δάπεδο υπάρχουν αγωγοί που συνδέονται με τους διαμορφωμένους στη πρόσοψη του κτηρίου υδραγωγούς, ενώ η λαξευτή κλίμακα στα νότια εξυπηρετούσε την επικοινωνία με τα ψηλότερα επίπεδα του κτηρίου. Το σωζόμενο πίσω λαξευτό τμήμα του οικοδομήματος συγκροτείται από τρία δωμάτια, με ανοίγματα θυρών προς τα ανατολικά και μια δεξαμενή στο βάθος.

Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η κατασκευή καλύφθηκε με ισχυρά τοιχώματα από μπετόν και χρησιμοποιήθηκε ως κρύπτη για τις αρχαιότητες της Ακρόπολης και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.