Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (ΕΙΜ) παρουσιάζουν την περιοδική έκθεση «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21: ΧΙΟΣ», στο Μουσείο Μαστίχας Χίου.
Η έκθεση, που εντάσσεται στο επετειακό πρόγραμμα του ΕΙΜ «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21» και πραγματοποιείται στο πλαίσιο των Επετειακών Δράσεων της Τράπεζας Πειραιώς για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
H έκθεση στο Μουσείο Μαστίχας Χίου παρουσιάζει την πορεία προς την έναρξη της Επανάστασης, αλλά και την εξέλιξή της μέχρι τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, φωτίζοντας ειδικότερα τη συνεισφορά του ναυτικού σε αυτήν. Παράλληλα, αναδεικνύει πτυχές της τοπικής ιστορίας. Ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει η καταστροφή της Χίου, αλλά και η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη, γεγονότα δραματικά που ωστόσο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του κινήματος του Φιλελληνισμού. Η έκθεση ολοκληρώνεται με αναφορές στην ενσωμάτωση της Χίου στο ελληνικό κράτος, μόλις το 1912.
Ξυλόγλυπτη γυναικεία μορφή, ακρόπρωρο από το βρίκι «Αγαμέμνων» της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Το ακρόπρωρο ήταν ξυλόγλυπτη διακόσμηση της πλώρης ενός πλοίου, στοιχείο που δήλωνε την ταυτότητά του. Το «Αγαμέμνων» κατασκευάστηκε το 1820 στις Σπέτσες.
«Οι Σφαγές της Χίου», μνημειώδης ελαιογραφία εμπνευσμένη από δημοσιεύματα και περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Λυκούργος Κογεβίνας, 1922. Αντίγραφο από το πρωτότυπο έργο του Eugène Delacroix (1824), λεπτομέρεια.
Ο πρωτότυπος πίνακας έχει περισσότερα από 4 μέτρα ύψος και 3,5 μέτρα πλάτος. Πρόκειται για έργο του Γάλλου Eugène Delacroix (1798-1863). Νεαρός ζωγράφος το 1822, συγκλονισμένος από δημοσιεύματα και περιγραφές μαρτύρων της σφαγής, ο Ντελακρουά φιλοτεχνεί μια από τις κορυφαίες δημιουργίες του.
Η πυρπόληση της οθωμανικής ναυαρχίδας στη Χίο, Ιούνιος 1822 © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Λιθογραφία. ΕΙΜ
Η Χίος εγγράφεται στην ιστορία του Αγώνα ήδη από τα χρόνια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, μέσω της συμβολής σημαντικών λόγιων, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Αντώνιος Κορωνιός, ο οποίος μοιράστηκε τόσο το έργο όσο και την τύχη του Ρήγα Βελεστινλή. Η σφαγή των προυχόντων, η καταστροφή της Χίου, οι προσπάθειες να περιληφθεί το νησί στο νέο κράτος ήταν σταθμοί στη ιστορία του νησιού στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης. Σε όλες αυτές τις προσπάθειες, οι Χιώτες της διασποράς υποστήριζαν τον κοινό σκοπό, ίσως και χωρίς ανάλογη ανταπόκριση από τους επικεφαλής του Αγώνα στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Φύλλο της Χάρτας της Ελλάδος, όπου εικονίζεται και η Χίος © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού-Fr. Müller, λιθογραφία, φύλλο 6ο, 1797.
Η Χάρτα του Ρήγα τυπώθηκε το 1797 στη Βιέννη, στο τυπογραφείο των αδελφών Μάρκου Πούλιου, σε 1.200 αντίτυπα. Αποτελείται από δώδεκα φύλλα που σχηματίζουν ενιαίο χάρτη τεσσάρων τετραγωνικών μέτρων, ιστορικό, γεωφυσικό και πολιτικό. Απεικονίζεται ολόκληρη η βαλκανική χερσόνησος.
Δερμάτινη παλάσκα του Ψαριανού πυρπολητή Δημητρίου Παπανικολή © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Ο Παπανικολής γεννήθηκε στα Ψαρά το 1790. Ακολούθησε από μικρός τα βήματα του πατέρα του στο ναυτικό και γρήγορα έδειξε τις ικανότητές του και την τόλμη του στην αντιμετώπιση των πειρατών.
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε μεγάλη ηλικία, με τα παράσημά του © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Ν. Κεσσανλής. Λάδι σε μουσαμά, 1889.
Φλέγον ζήτημα των μετεπαναστατικών χρόνων ήταν η αποκατάσταση των αγωνιστών και των οικογενειών τους. Το θέμα είχε τεθεί ήδη από τα πρώτα χρόνια του πολέμου. Η πραγματικότητα αποδείχθηκε πολύ διαφορετική απ’ ό,τι αναμενόταν. Το νέο κράτος δεν ήταν σε θέση να ανταμείψει την προσφορά των αγωνιστών στον βαθμό που εκείνοι επιθυμούσαν.
Τμήμα της έκθεσης σχετικό με τεκμήρια της ναυτικής ιστορίας της Επανάστασης θα αποτελέσει πυρήνα της έκθεσης «Εν πλω», την παρουσίαση της οποίας υποστηρίζει η Τράπεζα Πειραιώς. Η πλωτή έκθεση θα ταξιδέψει από τον Σεπτέμβριο σε επιλεγμένους ιστορικούς προορισμούς στο Αιγαίο, με ιστιοφόρο που παραχώρησε ειδικά για αυτόν τον σκοπό το Ίδρυμα Μαρία Τσάκος.
Η Δέσποινα Κανάρη με ψαριανή φορεσιά και το χαρακτηριστικό της κεφαλόδεμα © ΙΕΕΕ-ΕΙΜ
Ν. Κεσσανλής. Λάδι σε μουσαμά, 1889.
Η Δέσποινα, το γένος Μανιάτη, ήταν συνοδοιπόρος του γενναίου ναυτικού ήδη από τον γάμο τους το 1817. Κατά την καταστροφή των Ψαρών, τον Ιούνιο του 1824, ρίχτηκε στη θάλασσα μαζί με τα μικρά παιδιά της και κατάφερε να διασωθεί κολυμπώντας. Οι γυναίκες της Επανάστασης παραμένουν άγνωστες ή στο περιθώριο των μεγάλων γεγονότων. Ελάχιστες είναι όσες κατόρθωσαν να ξεφύγουν από την ανωνυμία και να εδραιωθούν στη συλλογική μνήμη.
Η έκθεση «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21: ΧΙΟΣ», αποτέλεσμα συνεργασίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, αποτελεί «δορυφόρο» της κεντρικής επετειακής έκθεσης του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στην Αθήνα, στην έδρα του, στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη ανοίξει για το κοινό η έκθεση «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21: ΗΠΕΙΡΟΣ» (Μουσείο Αργυροτεχνίας, Ιωάννινα 29.5-29.11.2021), και η έκθεση «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21: ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ» (Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης 11.5-29.11.2021)
Διάρκεια έκθεσης: 4 Ιουλίου – 10 Σεπτεμβρίου 2021
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά, εκτός Τρίτης, 10:00-18:00
Κλειστά: 22 Ιουλίου (τοπική εορτή), 15 Αυγούστου
Μουσείο Μαστίχας Χίου
Πυργί, Θέση Ράχη (Τεπέκι), 821 02 Χίος
Τ: 22710 72212 | www.piop.gr
