Ας πάμε λοιπόν στην Καστοριά… Ας αφεθούμε στην μαγεία μιας πόλης που ενώνει μέσα από τις αντανακλάσεις της λίμνης της τον ουρανό με την γη… Μια πόλη γεμάτη ενέργεια, με ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και παράξενη, μυστηριώδη φυσιογνωμία…
Όπως κάθε πόλη που φιλιέται με το υδάτινο στοιχείο η Καστοριά αποκτά μια παραμυθένια γοητεία, γίνεται ένα με το φως και προσφέρει στον ταξιδιώτη πολύ περισσότερα από μια απλή περιήγηση. Ας περιπλανηθούμε σε αυτήν την πανέμορφη κυρά της Λίμνης και ας την αφήσουμε να μας ψιθυρίσει τα μυστικά της.
Είναι Νησί ή Χερσόνησος η Καστοριά;
Η αλήθεια είναι ότι η Λίμνη της Καστοριάς περικλείει την όμορφη πολιτεία και αν δεν υπήρχε μια στενή λωρίδα γης με επιχωματώσεις στην πραγματικότητα θα ήταν νησί. Αυτή η λωρίδα είναι που την κάνει χερσόνησο, ωστόσο η αίσθηση πως η Καστοριά δεσπόζει στο κέντρο της υδάτινης επικράτειας δεν μπορεί να φύγει από το μυαλό του επισκέπτη.
Σε αυτήν την πανέμορφη γωνιά της Δυτικής Μακεδονίας, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους που πυργώνονται προστατευτικά, ανάμεσα στο Γράμμο και στο Βίτσι η Καστοριά ζει, αναπνέει, εξελίσσεται, ακμάζει, εδώ και τουλάχιστον 3.500 χρόνια. Στα 4 μόλις χιλιόμετρα από την Καστοριά ανασκάφθηκε πολύ πρόσφατα η περίλαμπρη ρωμαϊκή Διοκλιτιανούπολη, ακριβώς όπως την περιέγραψε στο «Περί Κτισμάτων» ο ιστορικός Προκόπιος.
Το όνομά της προέρχεται βέβαια από τους πάμπολλους κάστορες που ενδημούσαν στην λίμνη μέχρι και τον 18ο αιώνα. Υπήρξε η λατρεμένη του Βυζαντίου, τόσο για την οχυρή της θέση όσο και για το αφάνταστο φυσικό της κάλλος. Αυτός είναι και ο λόγος που προικίστηκε με τόσα πολλά και τόσο σημαντικά σεβάσματα και μοναστήρια.
Η Καστοριά έχει να επιδείξει μια πολύ σημαντική πνευματική ζωή και ακμή όλα τα χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας αλλά και μετά, παρά τις πολλές κατακτήσεις. Όταν βρεθεί κάποιος απέναντι σε αυτήν την θαυμάσια πόλη, κάπως τους καταλαβαίνει και τους βενετούς και τους Νορμανδούς και όλους όσους ήθελαν να την έχουν δική τους. Ανθρώπινο, τόση ομορφιά…
Οι Ζωντανές Μνήμες
Ίσως δεν είναι τόσο γνωστό, αν και θα έπρεπε, ωστόσο η Καστοριά είναι ένα παραλίμνιο Άγιον Όρος. Είναι η μοναδική πόλη στην ελληνική επικράτεια που κράτησε αδιάλειπτα την βυζαντινή και μεταβυζαντινή της κληρονομιά. Με 72 εκκλησίες αποτελεί κιβωτό μιας λαμπερής παράδοσης. Η Καστοριά είναι άλλωστε η μόνη περιοχή – εκτός του Αγίου Όρους – που ο ταξιδιώτης μπορεί να θαυμάσει φορητές εικόνες της πρώιμης Κρητικής Σχολής. Οι σημαντικότατες μονές της, όπως η Παναγία η Καστριώτισσα – η περίφημη με το όνομα Κουμπελίδικη – η Μονή του 11ου αιώνα, πάμπολλες εκκλησιές όπως ο Άγιος Στέφανος, ο Άγιος Νικόλαος του κασνίτζη, ο Άγιος Νικόλαος Μαγαλειού, ο Ναός των Αγίων Τριών, όλες τους με περίπου μια χιλιετία ιστορίας, αποτελούν ξεχωριστά κοσμήματα της βυζαντινής αίγλης και ακμής.
Σαράντα Παραθύρια
Το εμπόριο της γούνας αλλά και η γειτνίαση με την Βαλκανική ενδοχώρα επέτρεψε στην Καστοριά να γνωρίσει μεγάλη ακμή. Ο πλούτος των εμπόρων αποτυπώθηκε στα εκπληκτικά αρχοντικά της Καστοριάς, που στέκουν ακόμα και θυμίζουν την απίστευτη ακμή της. Με καθαρά μακεδονίτικο παραδοσιακό αρχιτεκτονικό ιδίωμα τα αρχοντικά αυτά εντυπωσίασαν τόσο τους Οθωμανούς που τα ονόμασαν «Κερκ Πετζέρ» – δηλαδή «Σαράντα Παραθύρια».
Η έκφραση «σαράντα» αντιστοιχεί στην τούρκικη γλώσσα με την δική μας «χίλια – μύρια», δηλαδή αναρίθμητα. Μεγάλα τρίπατα, αλλά ακόμα και με τέσσερεις ορόφους αρχοντικά, με πολλά τζαμλίκια σε θαυμάσια καφασωτά, εκμεταλλεύονται την κλίση του εδάφους για να κρύψουν το μεγαλείο τους, έτσι που μένει μόνο μια χαριτωμένη αίσθηση αρχιτεκτονικού μέτρου, χωρίς ποτέ να επισκιάζει το κτίριο την φύση ή να ταράζει την αρμονία.
Περιπλάνηση σε μια Απέραντη Ιστορία
Ο ταξιδιώτης έχει τόσα πολλά να δει και να θαυμάσει στην Καστοριά που κανονικά πρέπει να έχει κάποιες ημέρες μπροστά του, ειδικά αν έρχεται για πρώτη φορά. Γιατί θα πρέπει να δει και το Μουσείο των Κέρινων Ομοιωμάτων για να θαυμάσει αποτυπώσεις της προϊστορικής και ιστορικής λιμναίας κληρονομιάς, και να σταθεί στο Μουσείο μακεδονικού Αγώνα για να αναλογιστεί λίγο πόσες θυσίες χρειάστηκαν αυτά τα θαυμάσια μέρη για να μείνουν ζωντανά. Πρέπει να δει και να θαυμάσει το λαογραφικό Δεδηνάνειο Μουσείο, όπως και το Μουσείο Ενδυματολογίας, όπου θα γνωρίσει τις μοναδικές σχέσεις που είχε η Καστοριά με την Ευρώπη, μέσα από το ταξίδι των υφασμάτων, των κοσμημάτων και των ενδυματολογικών τάσεων.
Και από κει και πέρα βέβαια, πρέπει να κάνει την μαγική κατάδυση στην δίνη των αιώνων… Καθώς η Καστοριά είναι από τους πιο αρχαίους προϊστορικούς οικισμούς στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο προκαλεί δέος η περιήγηση στον Λιμναίο Οικισμό του Δισπηλιού, στην θέση νησί – μόλις 8 χιλιόμετρα από την Καστοριά. Χρονολογείται περίπου στο 5.500 π. Χ. και η αναπαράσταση του φέρνει την ζωή αυτών των πρώιμων κατακτητών της ζωής πολύ κοντά μας.
Το σπήλαιο του Δράκου, σε μια μυστηριακή τοποθεσία, με τα χερσαία και λιμναία διαμερίσματα έχει ένα εκπληκτικό διάκοσμο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, αποτελεί έναν υπέροχο κόσμο. Εδώ βρέθηκαν απολιθώματα σπηλαίας άρκτου της Πλειστόκαινου περιόδου, που έζησε δηλαδή πριν 10.000. Εννοείται ότι πολλού θρύλοι ζώνουν αυτήν την μυστηριακή γη, που μιλάνε για χρυσάφια και θησαυρούς, πάντα υπό την επίβλεψη του απαραίτητου δράκου…
Ο νεολιθικός οικισμός της Αυγής, 500 μέτρα από το ομώνυμο χωριό ήρθε στην επιφάνεια το 2002 και χρονολογείται σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος, στο 7.500 π.Χ. βρέθηκε ένας πραγματικός θησαυρός από όπλα, εργαλεία, κοσμήματα, οικήματα, μια αφάνταστη κιβωτός του παρελθόντος που συναρπάζει και μαγεύει τον νου!
Το απολιθωμένο δάσος τη Καστοριάς είναι ένα ακόμα μαγικό σημείο που ο επισκέπτης θα θαυμάσει το μεγαλείο της φύσης. Ευτυχώς μπορεί να κάνει μια εκπληκτική βόλτα με βάρκα και να γνωρίσει όλο τον φυσικό πλούτο με τον πιο όμορφο τρόπο! Με αυτόν τον μικρό γύρο της λίμνης ο ταξιδιώτης θα αφεθεί στην γαλήνη που προσφέρουν τα αιωνόβια πλατάνια, θα συναντήσει ερωδιούς και πελεκάνους, θα θαυμάσει την παναγία την Μαυριώτισσα και θα διασταυρωθεί με τους ντόπιους ψαράδες που συνεχίζουν την λιμναία, πανάρχαια παράδοση…
Αυτός ο γύρος είναι ταυτόχρονα μια περιπλάνηση στον χώρο, αλλά και στον χρόνο, καθώς φαίνεται ότι η επικράτεια της λίμνης έχει τους δικούς της ρυθμούς…
Γεύσεις με Σημασία
Η Καστοριά μπορεί να είναι γνωστή για το εμπόριο της γούνας, όμως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια κίνηση και από ντόπιους να περιοριστεί αυτή η δραστηριότητα. Η Καστοριά κοιτάζει την παράδοσή της και ανακαλύπτει ότι έχει πολλά περισσότερα να προσφέρει. Και ένα από τα δυνατά της χαρτιά είναι τα εκπληκτικά προϊόντα της. Το γλυκό κλίμα της περιοχής την κάνει πολύ εύφορη. Έτσι οι περιβόητοι γίγαντες Καστοριάς, με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης, τα άγρια μανιτάρια της, τα κάστανα από τα απέραντα δάση της καστανιάς που την στολίζουν, τα εξαιρετικά μήλα, αλλά και τα μοναδικά της γαλακτοκομικά προϊόντα καλούνται να αντικαταστήσουν το κενό που ενδεχομένως θα αφήσει το εμπόριο της γούνας. Και είναι αλήθεια ότι είναι τόσο όμορφες οι γεύσεις που έχει να προσφέρει η Καστοριά, που μάλλον δεν θα δυσκολευτεί να κάνει την αντικατάσταση…
Καστοριά – Χρήσιμες Πληροφορίες
Καστοριά – Αθήνα: 496 χλμ.
Θεσσαλονίκη: 198 χλμ.
Ιωάννινα: 192 χλμ.
Γρεβενά: 82 χλμ.
Κοζάνη: 80 χλμ.
Καρδίτσα: 195 χλμ.
Βόλος: 339 χλμ.
Αργος Ορεστικό: 10,5 χλμ.
Σιδηροχώρι: 11,8 χλμ.
Μαυροχώρι: 11 χλμ.
Χιονοδρομικό Κέντρο: 22 χλμ.