Αλλά για αυτό θα χρειαστούν συγκρούσεις αλλά και διαφορετική νοοτροπία σε σημερινούς ιδιοκτήτες, οι οποίοι θα κληθούν να δεχθούν «παροχές γης » ως πολεοδομικό εργαλείο για τη δημιουργία ενός κεντρικού παραλιακού δρόμου που στην πλευρά προς τη θάλασσα τίποτα δεν θα ξαναχτιστεί και τίποτα δεν θα εμποδίζει πλέον την πρόσβαση.
Αυτό υπογραμμίζει σε τηλεοπτικό οδοιπορικό του ΑΠΕ-ΜΠΕ και του Γιώργου Κουβαρά στο Μάτι, ο γνωστός αρχιτέκτονας πολεοδόμος Σπύρος Τσαγκαράτος . Ο άνθρωπος που έχει σφραγίσει με μεγάλα έργα την Αθήνα και όχι μόνο, παρουσίασε το πολεοδομικό του όραμα για να αναγεννηθεί το Ματι, «σαν τον Φοίνικα από τις στάχτες » που δημιούργησε η φονική πυρκαγιά. Το Πρακτορείο δίνει σε δημοσιότητα σήμερα το video οδοιπορικό, πραγματικό οπτικοακουστικό ντοκουμέντο.
Θαλάσσιο μέτωπο
Ξεκινήσαμε την περιήγηση από την καμένη πινακίδα που καλωσορίζει πλέον τους επισκέπτες στην Αργυρή Ακτή στο Μάτι . Μαύρη, διαλυμένη, αποτυπώνει με ωμό τρόπο την τραγωδία και την εικόνα της φονικής πυρκαγιάς.
Μετά από αυτή την καταστροφή το Μάτι μπορεί να ξαναγεννηθεί; Ο Σπύρος Τσαγκαράτος απαντάει κατηγορηματικά «Ναι…αλλά με προϋποθέσεις». Ο ίδιος σπούδασε στο Παρίσι τη δεκαετία του ’70, έχει επιρροές από τον Μάη του ’68 και κυρίως ξέρει ότι «στις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν Σχέδια που εφαρμόζονται και κανένας δεν μπορεί να εναντιωθεί σε αυτά. Μόνο στην Ελλάδα υπάρχει αυτή η πρωτοτυπία να μην εφαρμόζονται » μας λέει, και τονίζει χαρακτηριστικά ότι στο Μάτι τώρα «πρέπει να σπάσουν αυγά» και να γίνουν «πραγματικά Σχέδια που θα εφαρμοστούν».
Σε ποιούς άξονες όμως θα πρέπει να κινηθεί η πολεοδομική ανάπλαση;
«Αρχικά στη θάλασσα. Το Μάτι δημιουργήθηκε γιατί είναι παραθαλάσσια περιοχή, σαν παραθεριστική κατοικία. Και μέχρι και να καεί, ακόμη και σήμερα που έχει καεί, δεν είναι παραθαλάσσια περιοχή γιατί δεν υπάρχει πρόσβαση στη θάλασσα. Είναι προσανατολισμένη σε εσωτερικούς πολύ μικρούς, στενούς δρόμους, που προκύπτουν τυχαία ανάμεσα στα κενά που αφήνουν οι διάφορες ιδιοκτησίες, και στη θάλασσα υπάρχει ένα μεγάλο φράγμα . Που είναι είτε μάντρες, είτε σπίτια, είτε βράχοι από όπου δεν υπάρχει πρόβλεψη για πρόσβαση προς τη θάλασσα. Συνεπώς δεν είναι προσανατολισμένο προς τη θάλασσα. »
Για τον κ. Τσαγκαράτο σε όλους τους παραθεριστικούς παραθαλάσσιους οικισμούς η λογική και η επιστήμη λέει ένα πράγμα: «Υπάρχει ένας περιμετρικός παραθαλάσσιος δρόμος, πιο ψηλά από τη θάλασσα, που κάτω από αυτό δεν υπάρχουν κτίσματα, που κάτω από αυτόν δεν υπάρχουν μάντρες και φράγματα. Και από αυτόν είτε με φυσικό τρόπο, είτε με σκάλες είτε με ράμπες, είτε με οποιοδήποτε τρόπο προσεγγίζεις τη θάλασσα. Και όλη η πόλη είναι προσανατολισμένη σε αυτό το δρόμο ώστε, η πόλη να επικοινωνεί άμεσα με τη θάλασσα. Αυτός είναι ένας παραλιακός οικισμός.».
Τι πρέπει να γίνει γι αυτό σε πρακτικό επίπεδο τον ρωτάμε.
«Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα , είναι το Μάτι να ανασχεδιαστεί με βάση το μεγαλύτερο του προσόν. Τη θάλασσα. Και όλοι οι δρόμοι που θα βγαίνουν σε ικανό πλάτος, να είναι προσανατολισμένοι αξονικά προς τη θάλασσα. ]
Αναγκαίες συγκρούσεις
Πώς μπορεί να αποκτήσει όμως ασφαλές μέτωπο προς τη θάλασσα όταν τα εμπόδια εκ προοιμίου είναι πολλά. Καταγράφουμε στην κάμερα ένα σπίτι το οποίο έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Μάντρες και συρματοπλέγματα άναρχα δομημένα, σχεδιασμένα με λογική «εδώ βολεύει, μαντρώνουμε». Μονοπάτια που σε μπερδεύουν. Δόμηση που φτάνει μέχρι τη θάλασσα. Και όμως εδώ κάποτε ήταν δημόσιοι δασικοί θύλακες . Δεν θα πρέπει αρχικά να ξεκαθαρίσει ο ίδιος ο χαρακτήρας της περιοχής ρωτάμε τον αρχιτέκτονα-πολεοδόμο;
«Κατ’ αρχήν θέλω να διευκρινίσω και ας διαφωνούν κάποιοι ότι πόλη μέσα στο δάσος δεν μπορεί να υπάρχει. Ή δάσος θα έχουμε ή πόλη θα έχουμε. Σε δασικές εκτάσεις, μπορεί να υπάρχουν οικισμοί, και σε οικισμούς να υπάρχουν δασικές εκτάσεις. Αλλά δάσος, δάσος δεν γίνεται. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά. Καταρχήν το Μάτι ήταν μια καλλιεργούμενη περιοχή που είχε δοθεί σε συνεταιρισμούς καλλιεργητών. Εγκαταλείφθηκαν οι αγροτικές καλλιέργειες, δασώθηκε από μόνη της και απέκτησε ένα χαρακτήρα δασικών εκτάσεων. ‘Όχι δάσος οργανωμένο. Και σε αυτές τις δασικές εκτάσεις ήρθαν και κτίστηκαν τα σπίτια».
«Δεν θέλω να ονομάσω αυτά τα σπίτια αυθαίρετα, ημιαυθαίρετα αυτό είναι τριτεύον», συνεχίζει ο κ. Τσαγκαράτος. «Υπάρχουν τα σπίτια τα οποία ενοχλούν, είναι κτισμένα στον αιγιαλό και εμποδίζουν, αυτά δεν πρέπει να υπάρχουν και όλα τα άλλα μπορεί να είναι μια χαρά. Τίποτα δεν πρέπει να μας οδηγεί στον δασικό χαρακτήρα και η περιοχή πρέπει να ανασχεδιαστεί να μείνουν εκεί που υπάρχουν χώροι σημαντικού πρασίνου και εκεί που δεν υπάρχουν χώροι σημαντικού πρασίνου να φύγει αυτή η υποκρισία και να γίνουν σπίτια πολεοδομημένα, και με ένα πράσινο πιο αστικό. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να έχουμε και δασικό και αστικό και να μην έχουμε φωτιές».
Αναγκαία η εισφορά γης
Για να μην έχουμε φωτιές όμως θα πρέπει να υπάρξει σχέδιο. Και οι παραβιάσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στο Μάτι είναι πολύ μεγάλες. Πολύ μικρά μονοπάτια που πρέπει να ανοίξουν. Σκάλες στη θάλασσα που πρέπει να φύγουν. Σπίτια που πρέπει να γκρεμιστούν. Για τον Τσαγκαράτο θα πρέπει να συμβάλλουν για την υλοποίηση ενός άλλου πολεοδομικού σχεδίου όχι μόνο η Πολιτεία αλλά και οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες .
Ο κ. Τσαγκαράτος μας οδηγεί σε μια ιδιοκτησία που η μάντρα κλείνει τα πάντα. «Αυτό είναι ένα μονοπάτι δεν είναι δρόμος. Αλλά υπάρχει. Πίσω μας δεν υπάρχει ούτε αυτό και εκεί έγινε η μεγαλύτερη τραγωδία. Πώς θα φύγει λοιπόν αυτή η μάντρα για να γίνει δρόμος. Πού θα βρεθεί η γη για να γίνει πολεοδόμηση. Με απαλλοτρίωση; Τα χρήματα δεν υπήρξαν, δεν υπάρχουν και δεν θα υπάρξουν ποτέ. Αλλά τα πολεοδομικά εργαλεία υπάρχουν και γι’ αυτό είναι πιο σημαντικό και από τα σπίτια αυτό που λέμε πολεοδομικά εργαλεία. Και αυτό είναι η εισφορά σε γη.
Όμως, αν το συγκεκριμένο πολεοδομικό εργαλείο της εισφοράς σε γη, λειτουργεί στην πόλη για τη δημιουργία για παράδειγμα ενός σχολείου, μιας πλατείας, και είναι επαρκής, στην περιοχή με παραθεριστικές κατοικίες όπου δεν υπάρχει ανάγκη για σχολεία, είναι δύσκολο. Η εισφορά σε γη είναι πολύ χαμηλή. Για να έχουμε λοιπόν ένα πραγματικά πολεοδομικό σχεδιασμό πρέπει να αυξηθεί η εισφορά σε γη, πρέπει δηλαδή κάθε οικόπεδο ανάλογα με το μέγεθος και την έκτασή του να συμβάλλει με ένα μεγαλύτερο κομμάτι γης που θα γίνει δρόμος, πλατείες, που θα γίνει χώρος τέτοιος που σε περιπτώσεις έκτακτες, πυρκαγιάς, πλημμύρας να πηγαίνει ο κόσμος με ασφάλεια και να μην έχουμε τα φαινόμενα που είδαμε».
Αυτό που πάντα καθόριζε το σταμάτημα κάθε προοδευτικής κίνησης στην πολεοδομία και την καθημερινή ζωή είναι πέρα από τα δεδομένα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και ο λεγόμενος μικρομεσαίωνας…όπως τον αποκαλεί ο Τσαγκαράτος, δηλαδή τα μικρά και μεσαία συμφέροντα που πιέζουν πολιτικά, μιλούν με λογική του πολιτικού κόστους και που δεν επιτρέπουν να υπάρχει σχέδιο επιβάλλοντας λογικές του τύπου «νομιμοποιήσεις αυθαίρετων» εκ των υστέρων. Ο Σπύρος Τσαγκαράτος το έχει ζήσει πολλές φορές στο παρελθόν.
«Σχέδια έχουμε δει πολλά αλλά θα πρέπει να εφαρμοστούν όπως σε όλες τις χώρες της Ευρώπης», μας λέει και μας δίνει μια σειρά παραδείγματα για τη Γαλλία το Βέλγιο και την Ολλανδία.
Ο Σπύρος Τσαγκαράτος μας μιλάει με αισιοδοξία στη συνέχεια για την πιθανή ανάπλαση μέσα σε ένα προστατευμένο περιβάλλον γιατί πραγματικά όπως λέει η περιοχή το αξίζει.
Αφήσαμε και εμείς το Μάτι πιο αισιόδοξοι. Η αστική συγκοινωνία έχει αποκατασταθεί. Κάποιοι κάτοικοι με μάσκες έκαναν και πάλι δειλά- δειλά τα ψώνια τους σε τοπικά καταστήματα και άλλοι παρά το αλλοιωμένο τοπίο έριχναν τις καλοκαιρινές βουτιές. Η Ζωή πάνω στις στάχτες συνεχίζεται.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163