Την Μεγάλη Πέμπτη (Μεγάλη Τετάρτη Εσπέρας) εορτάζουμε τα σωτήρια γεγονότα που συνέβηκαν κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, τον Ιερό Νιπτήρα (της νίψεως των ποδών των Αποστόλων υπό του Κυρίου), την παράδοση της Θείας Ευχαριστίας, την Αρχιερατική Προσευχή του Κυρίου στο Όρος των Ελαιών, καθώς και την Προδοσία του Ιούδα, δηλαδή την αρχή του Πάθους του Κυρίου.
(«Τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Πέμπτῃ, οἱ τὰ πάντα καλῶς διαταξάμενοι θεῖοι Πατέρες, ἀλληλοδιαδόχως ἔκ τε τῶν θείων Ἀποστόλων, καὶ τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων, παραδεδώκασιν ἡμῖν τέσσαρά τινα ἑορτάζειν, τὸν ἱερὸν Νιπτῆρα, τὸν μυστικὸν Δεῖπνον (δηλαδὴ τὴν παράδοσιν τῶν καθ’ ἡμᾶς φρικτῶν Μυστηρίων), τὴν ὑπερφυᾶ Προσευχήν, καὶ τὴν Προδοσίαν αὐτήν»).
Βρισκόμαστε στο τέλος των Ακολουθιών του Νυμφίου (Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Τρίτη, Μεγάλη Τετάρτη), οι οποίες ονομάζονται έτσι από το τροπάριο «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός». Από την Μεγάλη Πέμπτη αρχίζουν οι Ακολουθίες των Παθών, δηλαδή ο Μυστικός Δείπνος, η Σταύρωση και η Ταφή.
Η Μεγάλη Πέμπτη με τον Μυστικό Δείπνο είναι η σύνοψη των δύο επόμενων ημερών, γιατί σε αυτή γίνεται προκαταβολικά και μυστηριακά η Σταύρωση και η Ταφή του Χριστού, τα οποία επαναλαμβάνονται κάθε φορά που γίνεται Θεία Λειτουργία, όπου αναβιώνει το μυστήριο του Μυστικού Δείπνου. Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται ο εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής μαζί με τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.
Τροπάριον
Ἦχος πλ. δ’
Ὅτε οἱ ἔνδοξοι Μαθηταί, ἐν τῷ νιπτῆρι τοῦ Δείπνου ἐφωτίζοντο, τότε Ἰούδας ὁ δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας ἐσκοτίζετο, καὶ ἀνόµοις κριταῖς, σὲ τὸν δίκαιον Κριτὴν παραδίδωσι. Βλέπε χρηµάτων ἐραστά, τὸν διὰ ταῦτα ἀγχόνῃ χρησάµενον, φεῦγε ἀκόρεστον ψυχὴν τὴν Διδασκάλῳ τοιαῦτα τολµήσασαν. Ὁ περὶ πάντας ἀγαθός, Κύριε δόξα σοι.
Στίχοι εἰς τὸν Ἱερὸν Νιπτῆρα
Νίπτει Μαθητῶν ἑσπέρας Θεὸς πόδας,
Οὗ ποῦς πατῶν ἦν εἰς Ἐδὲµ δείλης πάλαι.
Εἰς τὸν Μυστικὸν Δεῖπνον
Διπλοῦς ὁ Δεῖπνος, Πάσχα γὰρ νόµου φέρει,
Καὶ Πάσχα καινόν, Αἷµα. Σῶµα Δεσπότου.
Εἰς τὴν ὑπερφυᾶ Προσευχὴν
Προσεύχῃ, καὶ φόβητρα, θρόµβοι αἱµάτων,
Χριστέ, προσώπου, παραιτούµενος δῆθεν
θάνατον, ἐχθρὸν ἐν τούτοις φενακίζων.
Εἰς τὴν Προδοσίαν
Τί δεῖ µαχαιρῶν, τί ξύλων λαοπλάνοι,
Πρὸς τὸ θανεῖν πρόθυµον εἰς Κόσµου λύτρον.