Μισός αιώνας από το φρικτό σιδηροδρομικό δυστύχημα στον Δοξαρά Λάρισας που «πάγωσε» την Ελλάδα

Μία μέρα σαν σήμερα, στις 16 Ιανουαρίου του 1972 η Ελλάδα βυθίστηκε στο πένθος. Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στον Δοξαρά Λάρισας συνέβη 52 χρόνια πριν και είναι ένα από τα χειρότερα στην ελληνική ιστορία, μαζί με το πιο πολύνεκρο στα Τέμπη (28.02.2023) με 57 νεκρούς και την τραγωδία στο Δερβένι Κορινθίας (30.09.1968) με 34 νεκρούς. 

Δύο τρένα που βρέθηκαν να κινούνται με ταχύτητα στην ίδια γραμμή σε αντίθετη κατεύθυνση, οδήγησαν σε ένα πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα με απολογισμό 21 νεκρούς (ή 19 σύμφωνα με άλλες πηγές) και δεκάδες τραυματίες βυθίζοντας τη Λάρισα αλλά και όλη την Ελλάδα στο πένθος.

Τι συνέβη στις 16 Ιανουαρίου του 1972 στον Δοξαρά

Το πρωί της Κυριακής 16ης Ιανουαρίου 1972 έκανε τσουχτερό κρύο και έπεφτε χιονόνερο. Λίγες ώρες μετά θα γραφτεί μία πολύνεκρη τραγωδία που δεν την χωρούσε ανθρώπινος νους.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας στη σιδηροδρομική γραμμή ανάμεσα στους σταθμούς Ορφανών Καρδίτσας και Δοξαρά Λάρισας συγκρούστηκαν η υπερταχεία «Ακρόπολις Εξπρές» που εκτελούσε το δρομολόγιο Μόναχο – Αθήνα και μια μικρή αμαξοστοιχία που έκανε στάσεις σε σχεδόν όλους τους σταθμούς και ήταν γνωστή ως «πόστα», καθώς μετέφερε το ταχυδρομείο. Η «πόστα» έκανε το δρομολόγιo Αθήνα – Θεσσαλονίκη.

Η διασταύρωση των τρένων κανονικά θα γινόταν σε έναν από τους δύο σταθμούς, ωστόσο οι δύο σταθμάρχες μαζί με τον ρυθμιστή κίνησης Αθηνών δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν ποτέ και το «Ακρόπολις Εξπρές» δεν σταμάτησε ποτέ στον σταθμό του Δοξαρά, ενώ στην «πόστα» δόθηκε σήμα να φύγει κανονικά από τον σταθμό των Ορφανών.

Στην τηλεφωνική επικοινωνία του σταθμάρχη Δοξαρά και του σταθμάρχη Ορφανών ανακύπτει αγεφύρωτη διαφωνία μεταξύ των δύο για το σημείο της διασταύρωσης. «Δεν μπορώ να κάνω ελιγμούς και παλινδρομήσεις στα Ορφανά, δεν χωράνε τα τρένα», φέρεται να είπε ο σταθμάρχης Ορφανών, σύμφωνα με την ΕΡΤ.

«Δεν μπορώ κανονιστικά να σταματήσω την υπερταχεία για να περιμένει την “πόστα” στον Δοξαρά και συνεπώς η διασταύρωση πρέπει να γίνει στα Ορφανά, πολλώ μάλλον που η υπερταχεία είναι καθυστερημένη», φέρεται να απάντησε ο σταθμάρχης Δοξαρά.

Τη διαφωνία τους κλήθηκε να επιλύσει ο ρυθμιστής κίνησης των τρένων από την Αθήνα.

Οι συνεννοήσεις μεταξύ των τριών υπαλλήλων του ΟΣΕ, δεν είχαν αποτέλεσμα, καθώς δεν υπήρχαν σύγχρονα συστήματα επικοινωνίας.

Αποτέλεσμα, τόσο το «Ακρόπολις Εξπρές» όσο και η πόστα πέρασαν κανονικά από το σταθμό του Δοξαρά και των Ορφανών αντίστοιχα με αποτέλεσμα να συγκρουστούν στη διαδρομή. Το ρολόι έγραφε 16:55. Ο χρόνος θα παγώσει για πάντα λίγο έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Δοξαρά.

Ένας βοσκός που βρισκόταν σε γειτονικό ύψωμα πρόλαβε να δει τα δύο τρένα να κινούνται από αντίθετες κατευθύνσεις πάνω στην ίδια μονή γραμμή, έτοιμα να συγκρουστούν. Έβγαλε την κάπα του και έκανε νόημα στους μηχανοδηγούς του «Ακρόπολις» να σταματήσουν πριν συμβεί το κακό. Αυτοί νομίζουν ότι τους χαιρετά και τον χαιρετούν κι αυτοί. Αυτό είναι και το τελευταίο πράγμα που πρόλαβαν να κάνουν. Το τελευταίο σινιάλο.

Από τη σύγκρουση που ήταν σφοδρή, καθώς το «Ακρόπολις Εξπρές» είχε αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα, τα τρία πρώτα βαγόνια της πόστας συνθλίβονται. 21 νεκροί και πολλοί βαριά τραυματίες έβαψαν με το αίμα τους την περιοχή και στη συνέχεια τα συντρίμμια τυλίχτηκαν στις φλόγες.

Σκηνές αρχαίας τραγωδίας στην περιοχή με τους πρώτους συγγενείς και φίλους που έφτασαν στον τόπο του δυστυχήματος.

Επί τρεις ημέρες τα συνεργεία από Θεσσαλονίκη και Αθήνα προσπαθούσαν να αποκολλήσουν τα βαγόνια, να καθαρίσουν τα συντρίμμια και ανασύρουν νεκρούς και τραυματίες.

Το δυστύχημα στον Δοξαρά σφράγισε για πάντα τους ελληνικούς σιδηροδρόμους και στάθηκε η αφορμή για την εφαρμογή νέων κανόνων ασφαλείας.

Ως προς το δικαστικό σκέλος, εναντίον των δύο σταθμαρχών και του ρυθμιστή κίνησης ασκήθηκαν κατηγορίες για ανθρωποκτονίες από αμέλεια και διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών και στη δίκη σε πρώτο βαθμό, που έγινε τον Νοέμβριο του 1972 στην Καρδίτσα, καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 3 έως 5 έτη. Οι ποινές δεν είχαν ανασταλτικό αποτέλεσμα. Τον Ιανουάριο του 1973 στο εφετείο στη Λάρισα, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών ο σταθμάρχης των Ορφανών ενώ οι άλλοι δύο κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.

Έχει γραφτεί, ότι οι μηχανοδηγοί, άκουγαν στο ραδιόφωνο την αναμετάδοση του αγώνα ποδοσφαίρου Πανιώνιου-Ολυμπιακού, που διεξαγόταν εκείνη τη μέρα και πιθανότατα απορροφήθηκαν.

Το χρονικό με τα τραγικά γεγονότα εκείνης της ημέρας αποτυπώνονται στο συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του Γιώργου Τσακογιάννη «Δοξαράς: Το σιδηροδρομικό δυστύχημα».

Ένα προσκυνητάρι στην κορυφή ενός λόφου έξω από τον Δοξαρά, στέκεται όρθιο ακόμα για να θυμίζει την τραγωδία στους βοσκούς της περιοχής.