«Να συμμαχήσουμε για να χτίσουμε πάνω στα ερείπια, αυτό είναι Δημοκρατία», είναι το μήνυμα που εξέπεμψε ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα κατά την ομιλία του στο Συνέδριο για την Ψυχική Υγεία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος «SNF Nostos Conference».
«Το πνεύμα που γεννήθηκε στην Αθήνα εμπνέει ανθρώπους ανά τον κόσμο», τόνισε μεταξύ άλλων ο Μπαράκ Ομπάμα κατά την ομιλία του στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, την οποία ξεκίνησε, δηλώνοντας πως «χαίρομαι που είμαι ξανά εδώ».
Κατά την εισαγωγή του, ο ίδιος ευχαρίστησε τον κ. Δρακόπουλο για την βοήθειά του στο έργο του και την ανάδειξη σοβαρών θεμάτων σε Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Μίλησε για το έντονο ελληνικό στοιχείο στις ΗΠΑ και ειδικότερα στην πατρίδα του το Σικάγο. Ανέφερε, επίσης, ότι οι ΗΠΑ έχουν την μοναδικότητα να μπορούν μέσα στη χώρα να ζουν άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και εθνικότητες και να μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά.
Ωστόσο, όπως είπε, στο παρελθόν υπήρχαν και σκοτεινές στιγμές αυτής της συνύπαρξης. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στο μεταναστευτικό, λέγοντας για τον ρόλο της Ελλάδας αλλά και το πως τα παιδιά των μεταναστών είναι και δικά τους παιδιά.
Το πνεύμα της δημοκρατίας «που γεννήθηκε εδώ στην Αθήνα, συνεχίζει να παρακινεί και να εμπνέει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο», επεσήμανε αρχικά ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, στη συζήτηση που είχε στο συνέδριο για την Ψυχική Υγεία, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος «SNF Nostos Conference» με τον πρόεδρο του ιδρύματος, Ανδρέα Δρακόπουλο, για τους τρόπους ενίσχυσης της δημοκρατίας και τη σημασία στήριξης της επόμενης γενιάς ηγετών.
Το πνεύμα της δημοκρατίας «που γεννήθηκε εδώ στην Αθήνα, συνεχίζει να παρακινεί και να εμπνέει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο», επεσήμανε ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, στη συζήτηση που είχε στο συνέδριο για την Ψυχική Υγεία, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος «SNF Nostos Conference» με τον πρόεδρο του ιδρύματος, Ανδρέα Δρακόπουλο, για τους τρόπους ενίσχυσης της δημοκρατίας και τη σημασία στήριξης της επόμενης γενιάς ηγετών.
«Αν μπορέσουμε να τους δώσουμε φωνή και να τους δώσουμε μια θέση στο τραπέζι, τότε, όχι μόνο μπορούμε να ενισχύσουμε τη δημοκρατία, αλλά και να λύσουμε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, αλλά θα είναι δύσκολα», σημείωσε.
«Υπάρχει λόγος που έδωσα την τελευταία μου επίσημη ομιλία εδώ στην Αθήνα», τόνισε χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ. «Γιατί όταν σκέφτομαι τι με παρακίνησε να ασχοληθώ με τα κοινά – ήταν η έμπνευση που είχα αντλήσει από κινήματα σε όλο τον κόσμο στα οποία οι απλοί άνθρωποι επέμεναν ότι έπρεπε να έχουν λόγο στο πώς κυβερνώνται. Και ότι, αν δεσμευόμασταν σε μορφές διοίκησης που αναγνώριζαν την αξία και την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων, θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε τη φτώχεια, τις διακρίσεις και τις συγκρούσεις. Και αυτή η ιδέα ξεκίνησε εδώ».
Μπορεί να ξεκίνησε ατελώς, όπως και το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας ήταν ατελής – επεσήμανε ο Μπαράκ Ομπάμα – όμως γεννήθηκε η ιδέα ότι «κάθε άνθρωπος έχει αξία και πρέπει να έχει λόγο για το πώς εξελίσσεται η ζωή του και πώς χτίζονται οι κοινότητές του και στους κανόνες που διέπουν την κοινωνά μας».
Οι νέοι έχουν απογοητευθεί αλλά εξακολουθούν να πιστεύουν στη δημοκρατία
«Η δημοκρατία είναι μια σκληρή μορφή διακυβέρνησης», επεσήμανε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ. «Διότι σημαίνει ότι πρέπει να ζεις πλάι-πλάι με κάποιον που έχει, όχι μόνο διαφορετικές ιδέες από σένα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, μια εντελώς αντίθετη κοσμοθεωρία. Επεσήμανε δε ότι αυτό που είναι επικίνδυνο, είναι ότι βλέπουμε ιδιαίτερα κάποια από τα ακροδεξιά λαϊκίστικα κόμματα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ να δίνουν την αίσθηση ότι θα κάνουν τα πάντα για να κερδίσουν και θα καταρρίψουν τις νόρμες, τα εμπόδια, θα χειραγωγήσουν τους κανόνες ψηφοφορίας – και αυτή η προσέγγιση νομίζω ότι είναι επικίνδυνη.
Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα σε όλο τον κόσμο – σημείωσε ο κ. Ομπάμα – λόγω των περιβαλλοντικών προκλήσεων, της διεύρυνσης των ανισοτήτων που επιταχύνονται, σε πολλές περιπτώσεις, από τις νέες τεχνολογίες, τη μετανάστευση. Σημείωσε δε, πως ένας από τους λόγους που το Ίδρυμα Ομπάμα επικεντρώνεται στους νέους, είναι ότι εξακολουθούν να πιστεύουν στη δημοκρατία, αλλά έχουν απογοητευθεί από τους θεσμούς, την πολιτική, τα μέσα ενημέρωσης, και τώρα πρέπει να μεταρρυθμιστούν ώστε να μπορούν να λειτουργούν αποτελεσματικά στο σημερινό περιβάλλον.
«Το μεγαλύτερο καθήκον μας αυτή τη στιγμή, είναι να ενθαρρύνουμε αυτή τη νέα γενιά ηγετών και να δώσουμε τη σκυτάλη, ώστε να μπορέσουν να ξεκινήσουν αυτή την πολύ δύσκολη περίοδο».
«Επειδή πολλές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου, είναι τόσο αδιέξοδες και πολωμένες, υπάρχουν κάποιοι που λένε ‘γιατί δεν υιοθετούμε απλά το μοντέλο της Κίνας; Είναι πιο αποτελεσματικό. Η ελευθερία είναι υπερεκτιμημένη. Αυτή τη στιγμή θέλουμε απλώς να διασφαλίσουμε ότι όλοι έχουν να φάνε και ότι αναπτυσσόμαστε οικονομικά γρήγορα’», σημείωσε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Τα έχουμε ακούσει αυτά τα επιχειρήματα, ότι ‘τα τρένα πάνε στην ώρα τους’, νομίζω ότι αυτό συνήθιζε να λέει ο Μουσολίνι. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να αρνηθούμε ότι υπάρχουν στιγμές όπου οι αυταρχικές κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν τα πράγματα πιο γρήγορα. Μπορεί να φαίνεται ότι είναι πιο αποτελεσματικές. Αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι στην ιστορία της ανθρωπότητας, μέχρι στιγμής, δεν έχουμε δει ποτέ μαζικό λιμό σε δημοκρατία – γενικά δεν βλέπουμε γενοκτονίες σε δημοκρατίες, όπου όλοι έχουν φωνή. Μπορεί να είναι απογοητευτικό, μπορεί να είναι αργό, αλλά επειδή το ίδιο το σύστημα επιμένει ότι όλοι έχουν αξία και αξιοπρέπεια, δημιουργεί ένα ρυθμιστικό αποτέλεσμα. Και μακροπρόθεσμα, νομίζω ότι είναι ο πιο ελπιδοφόρος δρόμος για τη ζήτηση. Αξίζει να αγωνιστούμε γι’ αυτό».
«Δεν πρόκειται ποτέ να πετύχουμε την τελειότητα στη δημοκρατία. Μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα και είναι αυτή η αργή διαδικασία: να γινόμαστε καλύτεροι κάθε φορά που υπάρχουν πισωγυρίσματα με αποτυχίες, αλλά μετά να συνεχίζουμε να προχωράμε», επεσήμανε. «Είναι αυτή η διαδικασία που τελικά είναι μια μεγάλη ευθύνη για όλους μας, αλλά είναι επίσης ένα αξιοσημείωτο προνόμιο να το κάνουμε να λειτουργήσει».
Αυτό μάλιστα, σημείωσε, είναι κάτι που σκεφτόταν όταν επισκέφθηκα την Ακρόπολη: ότι αυτό είναι μια υπενθύμιση, ότι ναι μεν τα πράγματα καταστρέφονται, αλλά στη συνέχεια ξαναχτίζονται. «Και αυτό είναι που μας επιτρέπει η δημοκρατία να κάνουμε. Μερικές φορές θα περάσουμε δύσκολες στιγμές, αλλά αν δούμε την ιδιοφυΐα σε όλους τους ανθρώπους και το έργο όλων των ανθρώπων και ενωθούμε και είμαστε πρόθυμοι να συνεργαστούμε, τότε μπορούμε να την ξαναχτίσουμε».
«Υπάρχει συνεργασία μέσα στον ανταγωνισμό»
Όπως επεσήμανε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, «μια από τις κεντρικές ιδέες πίσω από τη δημοκρατία, είναι ότι συμφωνούμε σε ένα σύνολο κανόνων και μέσα σε αυτούς τους κανόνες έχουμε ανταγωνισμό».
«Θα συζητήσουμε, θα διαφωνήσουμε, αλλά θα έχουμε επίσης κάτι που λέγεται ανοχή. Θα έχουμε, θα αναγνωρίσουμε ότι δεν θα συμφωνούν όλοι μαζί μας, και θα ανταγωνιζόμαστε, αλλά στο τέλος της ημέρας θα γίνουν εκλογές. Και οι νικητές, θα προσπαθήσουν να προχωρήσουν με την υλοποίηση της ατζέντας τους. Οι ηττημένοι θα αντέξουν, θα ξαναετοιμαστούν, θα ανανεώσουν το μήνυμά τους».
«Υπάρχει συνεργασία μέσα στον ανταγωνισμό. Αυτή η αίσθηση, ότι μπορούμε να διαφωνήσουμε χωρίς να δαιμονοποιούμε την άλλη πλευρά, που είναι κεντρικό στοιχείο της δημοκρατικής ιδέας», υπογράμμισε και πρόσθεσε: «Αυτό που κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες εξαιρετικές, δεν είναι στην πραγματικότητα το μέγεθος του στρατού μας. Αυτό που μας κάνει μοναδικούς, είναι ότι είμαστε μία από τις λίγες μεγάλες χώρες που είναι πολυφυλετικές, πολυεθνικές, πολυθρησκευτικές. Και μέχρι στιγμής, τουλάχιστον έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε αυτό το πείραμα που λέει ότι μπορούμε να τα βρούμε και να ζήσουμε μαζί, αν και το έχουμε κάνει ατελώς».
«Πρέπει να ξαναμάθουμε να ακούμε ο ένας τον άλλον και να καταλαβαίνουμε τις ιστορίες τους», σημείωσε ο κ. Ομπάμα. Στο ίδιο πλαίσιο, αντιπαρέβαλε τη δημοκρατία με άλλα καθεστώτα, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Όλοι εμείς που μεγαλώσαμε όταν ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν ακόμα ενεργός, καταλάβαμε ότι ο αυταρχισμός, ο ολοκληρωτισμός που υπήρχε πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, ήταν αντίθετος με το ανθρώπινο πνεύμα». Επεσήμανε δε, ότι ακόμα ανακαλεί την εποχή που έπεσε το τείχος του Βερολίνου ή τότε που απελευθερώθηκε ο Μαντέλα, και την αίσθηση που του έδωσε να συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι αποβάλλουν αυτά τα παλιά, καταπιεστικά συστήματα, ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε στην άλλη πλευρά του κόσμου.
Ο κ. Ομπάμα συνεχάρη τη Σοφία Κουβελάκη, ιδρύτρια και γενική διευθύντρια της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης ‘The HOME Project,΄ που φροντίζει ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στην Ελλάδα, για το έργο της. Η κα Κουβελάκη, η οποία συμμετείχε το 2020 στο πρόγραμμα «Obama Foundation Leaders», είχε νωρίτερα προλογίσει τη συζήτηση του κ. Ομπάμα με τον κ. Δρακόπουλο.
Οι προκλήσεις της ψηφιακής εποχής
Ο κ. Ομπάμα σημείωσε πως το υπάρχον περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης δυσκολεύει πολύ περισσότερο να ζήσουμε δίπλα-δίπλα, ελεύθερα και να ακούσουμε ο ένας τον άλλον. Όπως ανέφερε άλλωστε, αυτό είναι κάτι που είδε να γίνεται κατά τη διάρκεια της Προεδρίας του, καθώς η ψηφιακή εποχή προέκυψε παράλληλα.
Αναφέρθηκε ακόμη στην παραπληροφόρηση και χειραγώγηση μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που υπονομεύει σε τεράστιο βαθμό τη δημοκρατία και τόνισε την ανάγκη να βρούμε νέους τρόπους να εκπαιδεύσουμε τους νέους μας, ώστε να είναι σε θέση να διακρίνουν την αλήθεια από το ψέμα και να αναζητήσουν προοπτικές και απόψεις που δεν συμφωνούν με τις δικές τους.
«Μια από τις ειρωνείες της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογίας, είναι ότι αν έχεις ιδιαίτερο ταλέντα, αν είσαι ιδιαίτερα επιτυχημένος, έχεις μια παγκόσμια αγορά. Αλλά αυτό που έκαναν επίσης, είναι να καταστήσουν πολύ περισσότερους ανθρώπους, εργαζόμενους που είναι λιγότερο εύκολο να μετακινηθούν, να έχουν λιγότερη επιρροή και να παίρνουν μικρότερο μερίδιο από την πίτα από ποτέ».
«Αυτό δημιουργεί διαφορές που είναι πιο δύσκολο να γεφυρωθούν για τη δημοκρατία. Το κάνει πιο δύσκολο εντός των εθνών και το κάνει πιο δύσκολο μεταξύ των εθνών. Έχει γίνει πιο δύσκολο να γεφυρώσεις τις διαφορές», επεσήμανε. Σημαντικό πρότζεκτ για τη δημοκρατία μας, είναι το πώς να εντάξεις αυτούς που έχει αφήσει πιο πίσω η παγκοσμιοποίηση, τόνισε.
Θέλοντας να υπογραμμίσει τις ανισότητες που υπάρχουν στην κοινωνία, έφερε ως παράδειγμα αυτό που συμβαίνει αυτή την εβδομάδα, με μια πιθανή τραγωδία που εκτυλίσσεται με τους αγνοούμενους στο ναυάγιο του Τιτανικού.
«Υπάρχει ένα υποβρύχιο που παίρνει λεπτό προς λεπτό κάλυψη σε όλο τον κόσμο. Και είναι κατανοητό, γιατί προφανώς όλοι θέλουμε και προσευχόμαστε να διασωθούν αυτοί οι άνθρωποι. Αλλά είναι γεγονός ότι αυτό πήρε πολύ περισσότερη προσοχή από 700 ανθρώπους που πνίγηκαν [κοντά στην Πήλο]», σημείωσε.
Το τζίνι της τεχνητής νοημοσύνης απελευθερώθηκε
Η τεχνολογική ανάπτυξη και η τεχνητή νοημοσύνη, έρχεται – και έρχεται γρήγορα. «Δεν νομίζω ότι οι περισσότερες κυβερνήσεις, οι περισσότερες επιχειρήσεις, είναι εξοπλισμένες για να επωφεληθούν από τα οφέλη αλλά και να προφυλαχθούν από τις διαταραχές και τις ζημιές που θα έρθουν» παρατήρησε ο κ. Ομπάμα. Σημείωσε δε, ότι είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι που σχεδιάζουν αυτά τα μοντέλα εκφράζουν ανησυχία ή επιφυλάξεις, «σε τέτοιο βαθμό, που κάποιοι από αυτούς είπαν ‘παρακαλώ ρυθμίστε μας’».
«Σε ορισμένες περιπτώσεις θα ενισχύσει την ικανότητα των ανθρώπων να κάνουν τη δουλειά τους, αλλά θα καταργήσει πολλές θέσεις εργασίας», σημείωσε και πρόσθεσε: «Έχετε υπόψη σας, ότι αν είστε ο καλύτερος σε αυτό που κάνετε, η ανθρώπινη κρίση θα εξακολουθεί να είναι πιο ισχυρή από ό,τι μπορούν να κάνουν οι υπολογιστές. Όμως για τις εργασίες ρουτίνας – και πολλοί άνθρωποι απασχολούνται σε εργασίες ρουτίνας – αυτές θα αντικατασταθούν». Ακόμη επεσήμανε, πως όπως είδαμε και στις εκλογές στις ΗΠΑ και στον πόλεμο στην Ουκρανία, εντείνεται το πρόβλημα της παραπληροφόρησης, η οποία μέχρι πρόσφατα ήταν κυρίως με τη μορφή κειμένου, αλλά τώρα έρχεται και σε μορφή βίντεο.
«Δεν μπορούμε να βάλουμε τη γνώση πίσω στο μπουκάλι, το τζίνι απελευθερώθηκε», σημείωσε. «Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε, είναι να αναγνωρίσουμε ότι [η τεχνολογική νοημοσύνη] είναι πανίσχυρη και να ενωθούμε για να διασφαλίσουμε ότι θα ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα αντί να μας καταστρέψει».
«Θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα στην τεχνητή νοημοσύνη αν εφαρμόζουμε τις δημοκρατικές αρχές που λένε ότι όλοι μετράνε. Αυτό δεν είναι ένα εργαλείο μόνο για να ενισχύσει κάποιους ή να πλουτίσει κάποιους, αλλά για να κάνει τη ζωή όλων μας καλύτερη.
Δημιουργία του Democracy in Action Lab
Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, ευχαρίστησε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο και χαρακτήρισε «σπουδαίο εταίρο στις προσπάθειες του Obama Foundation». Επεσήμανε μάλιστα, πως χάρη στη συμμετοχή και στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το Ίδρυμα Ομπάμα θα είναι σε θέση να δημιουργήσει έναν κόμβο δημοκρατίας, το Democracy in Action Lab (DIAL), στο προεδρικό κέντρο στο Σικάγο.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ιδρύματος, Ανδρέας Δρακόπουλος, υπογράμμισε ότι στο τελευταίο του επίσημο ταξίδι ως Πρόεδρος, το 2016, ο κ. Ομπάμα «έδωσε εδώ μια πραγματικά υπέροχη ομιλία, εκφράζοντας τις σκέψεις του για την δημοκρατία και την σημασία που έχει η φροντίδα και η ενδυνάμωσή της».
«Όσο η Ελλάδα βρισκόταν σε μια οικονομική και κοινωνική κρίση, καταστρεπτική για τους πολίτες της επί μια δεκαετία, κι ενώ οι περισσότεροι – αν όχι όλοι – οι φίλοι και οι εταίροι της εξαφανίστηκαν, ο Πρόεδρος Ομπάμα συμπαραστάθηκε στην Ελλάδα και τους ανθρώπους της όσο κανείς άλλος. Και γι’ αυτό σας ευχαριστούμε, δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ», τόνισε χαρακτηριστικά.
Επεσήμανε δε, ότι «δεν είναι μυστικό πως τα τελευταία χρόνια οι διμερείς σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα είναι καλύτερες από ποτέ και γίνονται ισχυρότερες όσο περνάει ο καιρός».
«Τολμώ να πως στον πυρήνα αυτής της σχέσης, συνειδητά και υποσυνείδητα, είναι η εκτίμηση που τρέφουν οι έλληνες πολίτες για τον τρόπο που ο πρόεδρος Ομπάμα υποστήριξε την Ελλάδα στις πολύ δύσκολες στιγμές», τόνισε.
Ποιοι έδωσαν το παρών
Τη συζήτηση προλόγισε η Σοφία Κουβελάκη, ιδρύτρια και γενική διευθύντρια της “The HOME Project” μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που φροντίζει ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στην Ελλάδα. H κυρία Κουβελάκη συμμετείχε το 2020 στο πρόγραμμα «Obama Foundation Leaders.»
Στην εκδήλωση το παρών έδωσαν ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζόρτζ Τσούνης κ.α.
Να σημειωθεί ότι το Ίδρυμα Νιάρχος έχει υποστηρίξει τόσο την κατασκευή του Προεδρικού Κέντρου Ομπάμα στο Σικάγο, όσο και την υλοποίηση του προγράμματος «Obama Foundation Leaders.»
Αυτή είναι η δεύτερη φορά που ο Μπαράκ Ομπάμα επισκέπτεται το Κέντρο Πολιτισμού, μετά την τελευταία διεθνή επίσκεψή του στο πλαίσιο της διακυβέρνησής του το 2016, οπότε είχε εκφωνήσει από το βήμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μια ομιλία – ορόσημο για το ιδεώδες της Δημοκρατίας.