Ήθη και έθιμα του Πάσχα που διατηρούνται και αναβιώνουν κάθε Λαμπρή ή που ξεθώριασαν στο πέρασμα του χρόνου, συνθέτουν έναν σπουδαίο λαϊκό πολιτισμό στην Ήπειρο.
Το πρώτο κόκκινο αυγό, που βαφόταν και έμπαινε στο εικονοστάσι του σπιτιού, τα τσουρέκια που ζυμώνονταν την Μ. Πέμπτη -νωρίς το πρωί- και το πασχαλιάτικο κρέας στη γάστρα, το γλέντι στις αλάνες ή τις πλατείες, ήθη και έθιμα που έρχονται από πολύ μακριά, και που άλλα χάθηκαν στη διαδρομή του χρόνου, ενώ άλλα έχουν διατηρηθεί αναλλοίωτα μέχρι και σήμερα. Ειδικά, τα κόκκινα αυγά έχουν τον δικό τους συμβολισμό, ένα φυλαχτό για το σπίτι τα χωράφια και το μαντρί.
Οι προετοιμασίες του Πάσχα ξεκινούσαν πριν την Μ. Εβδομάδα με τον καθαρισμό του σπιτιού και το ασβέστωμα της αυλής.
Η «πυρά», το «κάψιμο του Ιούδα» και τα πολύχρωμα αερόστατα, στην πόλη της Άρτας
Στην Άρτα, τη Μ. Πέμπτη το βράδυ, αναβιώνει το έθιμο της «φωτιάς», που χάνεται στον χρόνο. Πρόκειται για μία τελετουργία, σε ανάμνηση της πυράς, που άναψε έξω από το Πραιτόριο εν αναμονή της απόφασης του Πόντιου Πιλάτου, για τον Ιησού.
Τα παιδιά και οι νέοι της ενορίας της Αγίας Θεοδώρας, συγκεντρώνουν από νωρίς το πρωί, κορμούς δένδρων και αλλά ξύλα στο προαύλιο του ναού και τα τοποθετούν σε σχήμα κώνου. Κατά το παρελθόν, μάζευαν τα ξύλα τις προηγούμενες ημέρες από τις όχθες του Άραχθου ποταμού. Η μεγάλη φωτιά που καίει για πολλές ώρες, ανάβει αμέσως μετά την ακολουθία της Σταύρωσης. Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο προαύλιο του Ιερού Ναού και συμμετέχει στην αναβίωση του εθίμου, το οποίο κάθε χρόνο διατηρεί και συνεχίζει ο Σύλλογος της Ενορίας Αγίας Θεοδώρας.
Από το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, μετά την Αποκαθήλωση του Κυρίου, στις ανοικτές εκκλησίες, με κατάνυξη και ευλάβεια προσέρχονται οι πιστοί, με ροδοπέταλα για τον παραδοσιακό στολισμό του Επιταφίου. Μικροί και μεγάλοι, ενώ ψάλλονται τα Άγια Πάθη, φτάνουν με πασχαλιές, κρίνα, βιολέτες, αγριολούλουδα και τα τοποθετούν πάνω στο ιερό κουβούκλιο που περιβάλλει τον Επιτάφιο.
Το Μεγάλο Σάββατο, στις 10 το πρωί, οι Αρτινοί ξορκίζουν το κακό. Με το χτύπημα της καμπάνας που αναγγέλλει την πρώτη Ανάσταση, οι πιστοί θα σπάσουν κεραμικά, γυάλινα και πήλινα σκεύη, για να ξορκίσουν το κακό.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στην Αγία Θεοδώρα, αναβιώνει το έθιμο του καψίματος του Ιούδα. Οι νέοι της ενορίας, φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα με παλιά ρούχα και το μεσημέρι το τοποθετούν σε αυτοσχέδια κρεμάλα δίπλα σε ένα πηγάδι στο προαύλιο της εκκλησίας. Το βράδυ μετά την αναστάσιμη ακολουθία θα ανάψουν φωτιά για να καεί. Παράλληλα, θα αφεθούν στον ουρανό της πόλης πολύχρωμα φωτεινά αερόστατα, για να συμβολίσουν την άνοδο της ψυχής στον ουρανό.
Η πρώτη Ανάσταση στο «Διαβολοπάζαρο» της Πρέβεζας
Στην Πρέβεζα, αμέτρητα πήλινα σκεύη θα σπάσουν τις 11 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, στο «Σαϊτάν Παζάρ». Είναι το έθιμο της πρώτης Ανάστασης σε ένα γραφικό λιθόστρωτο δρομάκι, στο διαβολοπάζαρο, στην καρδιά της πόλης.
Το έθιμο έρχεται από την Τουρκοκρατία και το τηρούν από γενιά σε γενιά οι καταστηματάρχες, για να στείλουν το χαρούμενο μήνυμα της Ανάστασης. Μόλις ο ιερέας του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Χαράλαμπους σημάνει την πρώτη Ανάσταση, οι ήχοι των κροτίδων διαπερνούν την πόλη, ενώ οι πιστοί, ντόπιοι και επισκέπτες, σπάζουν στο πλακόστρωτο του Σαϊτάν εκατοντάδες πήλινα κανάτια.
Στη σκλαβωμένη Ελλάδα, οι Πρεβεζιάνοι, έφτιαχναν μόνοι τους κροτίδες, για να κρατήσουν μακριά τους Τούρκους, τις άγιες μέρες του Πάσχα. Το έθιμο ολοκληρώνεται με κεράσματα. Οι καταστηματάρχες προσφέρουν στον κόσμο παραδοσιακά γλυκά. Σε εμφανές σημείο στο στενό δρομάκι, είναι η ιστορία της ονομασίας του, Σαϊτάν Παζάρ, σκαλισμένη σε πέτρα. «Μια φορά κατά τη διάρκεια της Τουρκικής Κατοχής, ήταν στην Πρέβεζα ένας Τούρκος στρατιωτικός διοικητής πολύ σκληρός και βίαιος. Ένα βράδυ, οι κάτοικοι αυτού του δρόμου, άλειψαν με σαπούνι το καλντερίμι, στο σημείο όπου είχε την πιο απότομη κλίση. Όταν την επομένη, ο διοικητής πέρασε από εδώ, το άλογό του γλίστρησε κι’ ο ίδιος έπεσε φωνάζοντας: “Σαϊτάν Παζάρ”, δηλαδή, Διαβολοπάζαρο».
Το ταφικό έθιμο στη Θεσπρωτία
Στο χωριό Γηρομέρι Φιλιατών το έθιμο απαιτεί οργανοπαίκτες στους τάφους, τη Δευτέρα του Πάσχα. Πρόκειται για το μοναδικό ταφικό έθιμο στην Ελλάδα, που έχει ρίζες στις αρχές του 18ου αιώνα.
Κάτοικοι και συγγενείς νεκρών, πηγαίνουν μαζί με κλαρίνα, ντέφια, λαούτα και ακορντεόν, αμέσως μετά τη θεία λειτουργία στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, στο νεκροταφείο πάνω από τους τάφους. Εκεί γίνεται «παραγγελία» για τον νεκρό, να ακουστεί πάνω από τον τάφο του, το αγαπημένο τραγούδι του όσο ήταν στη ζωή. Οι μουσικοί ήχοι σπάζουν τη νεκρική σιωπή και οι ζωντανοί γιορτάζουν τη Λαμπρή, με τους δικούς τους ανθρώπους που έφυγαν. Στη συνέχεια, όλοι όσοι βρίσκονται στο νεκροταφείο, στήνουν γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια. Στο νεκροταφείο η κάθε οικογένεια έχει και τα παιδιά μαζί, ώστε το έθιμο, να συνεχίζεται από γενιά σε γενιά.
Πηγή:ΑΠΕ
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163