Τιμήθηκε στο Λονδίνο ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος!

Στα κίνητρα που του δίνουν τη δύναμη να υπηρετεί τη γλώσσα και το έργο της ποίησης, αλλά και στην καθοριστική σχέση που ανέπτυξε με τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, κυρίως κατά τη διάρκεια της εξορίας τους στον Αη Στράτη, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος σε μία συγκινητική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο για τη ζωή και το έργο του, με αφορμή τα 90 χρόνια από την γέννησή του.

Στις εννέα δεκαετίες της ζωής του, είναι ο μόνος εν ζωή Έλληνας ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς που κουβαλά στη μνήμη του και αποτυπώνει στα ποιήματά του κομβικά ιστορικά γεγονότα, όπως η γερμανική κατοχή, η εθνική αντίσταση και ο εμφύλιος πόλεμος. Όπως χαρακτηριστικά είπε στη διάρκεια της τιμητικής εκδήλωσης, ο αναπληρωτής πρέσβης, Νίκος Παπαγεωργίου, «ο Τίτος Πατρίκιος διατηρεί μία άμεση, αδιαμεσολάβητη σχέση» με γεγονότα της ιστορίας.

Ο Τίτος Πατρίκιος και το έργο του

Ένα κομμάτι της ιστορίας αυτής μετέφερε στο κοινό της εκδήλωσης ο τιμώμενος και βραβευμένος ποιητής, αναφερόμενος στη γνωριμία του με τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο στον Αη Στράτη, όπου οι δυο τους είχαν εξοριστεί, και η οποία αποδείχθηκε καθοριστική για να συνεχίσει ο «μαθητευόμενος» τότε Πατρίκιος να γράφει. «Μέσα στην παραζάλη εκείνης της περιόδου απέρριψα την ποίηση ως κάτι μικροαστικό που εμπόδιζε την πραγματική ορμή της επανάστασης» θυμήθηκε ο ποιητής. Όταν, όμως, εξομολογήθηκε τις σκέψεις του στον Γιάννη Ρίτσο του απάντησε «να αφήσει τις βλακείες» γιατί η ποίηση ήταν το πεπρωμένο του. «Να μην ξανάρθεις εδώ (στον χώρο που διέμενε στον Αη Στράτη) χωρίς ποιήματα, μου είπε. Μου έδωσε κουράγιο, μου είπε πράγματα που με σημάδεψαν» ανέφερε ο Τίτος Πατρίκιος, που τελικά συνέχισε το ποιητικό έργο και τις συναντήσεις με τον Γιάννη Ρίτσο στην εξορία, αλλά και στην καθημερινότητα που ακολούθησε μετά από αυτήν. «Δεν διόρθωνε ποτέ τα ποιήματά μου. Μόνο αφαιρούσε. Μου είχε πει τον κανόνα να αφαιρώ τα μισά από όσα γράφω» είπε γελώντας και παραδέχτηκε ότι πολλές φορές διαπίστωσε την ορθότητα αυτού του κανόνα στο μέλλον.

Αναφέρθηκε και στην «επιπόλαιη», όπως την χαρακτήρισε, σχέση του με τον Κωστή Παλαμά και τον ‘Αγγελο Σικελιανό. Στην ηλικία των περίπου εφτά ετών, μέσω της ποιήτριας θείας του Λιλής Πατρικίου συνάντησε για πρώτη φορά τον Παλαμά, σε μία εκδήλωση που γινόταν προς τιμήν του. Η Λιλή Πατρικίου, που όπως αποδείχθηκε πρόσφατα μέσα από τα ερωτικά γράμματα του Κωστή Παλαμά προς την ίδια, δεν διατηρούσε μία απλή μαθητική σχέση μαζί του. «Με πήγε να φιλήσω το χέρι του. Ήταν ακίνητος, όπως το άγαλμά του που βρίσκεται στην Αθήνα, και το χέρι του παγωμένο. Νόμιζα ότι φυλάω το χέρι ενός νεκρού. Εκείνο το βράδυ δεν μπόρεσα να κοιμηθώ» είπε με χιούμορ ο Τίτος Πατρίκιος. Η δεύτερη φορά που είδε τον εθνικό ποιητή ήταν στην κηδεία του. Εκεί πρωτοσυνάντησε τον ‘Αγγελο Σικελιανό. «Στην κηδεία του Παλαμά είδα όλους τους συγγραφείς που θαύμαζα, τον Βενέζη, τον Θεοτοκά, τον Μυριβήλη… Θα μπορούσα να γνωρίσω καλύτερα τον Σικελιανό, αλλά ήμουν πολύ συνεσταλμένος και ντροπαλός» είπε.

Ο Τίτος Πατρίκιος και ο… αυτοσαρκασμός

Συνομιλώντας με τον Αντώνη Σκιαθά, πρόεδρο του Γραφείου Ποιήσεως, το οποίο διοργάνωσε την τιμητική εκδήλωση μαζί με τον Ελληνικό Κύκλο Βιβλιόφιλων του Λονδίνου (EKIVIL), ο Τίτος Πατρίκιος απάντησε με αυτοσαρκασμό και χιούμορ στο τι είναι αυτό που του δίνει δύναμη να υπηρετεί τη γλώσσα της ποίησης και το κοινωνικό της έργο. «Δίνω πολλές απαντήσεις σε αυτό. ‘Αλλες φορές λέω ότι είναι η δίψα της γνώσης, να γνωρίσω τον κόσμο και μετά να το εκφράσω με λέξεις. Μπορεί να είναι από την επιπολαιότητα να αφήνομαι στα όνειρα και στο παιχνίδι των λέξεων ή να είναι η άμυνά μου. Και η επιθυμία μου, ακόμη να προβληθώ, να κάνω τη φιγούρα μου, να μαγέψω μία γυναίκα που θέλω να πλησιάσω» είπε.

Ο Τίτος Πατρίκιος υποστήριξε ότι το μικρό κοινό της ποίησης οφείλεται μεν στη δυσκολία σύλληψης και ενσωμάτωσή της, καθώς απαιτεί προσπάθεια από την πλευρά των αναγνωστών, αλλά και στο γεγονός ότι για μία πολύ μεγάλη περίοδο – τουλάχιστον στην Ελλάδα – κλείστηκε στο χαρτί. «Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια βλέπουμε και στην Ελλάδα να γίνονται αρκετές δημόσιες αναγνώσεις» είπε, ενώ αναφέρθηκε και στην αναγκαιότητα της μετάφρασης, που αν και δεν αποδίδει στο 100% την αντίληψη του ποιητή, χωρίς αυτή δεν θα μπορούσαν να γίνουν γνωστά στο διεθνές κοινό, σπουδαία ποιητικά έργα όπως η Ιλιάδα, η Θεία Κωμωδία ή ο Σαίξπηρ.

Στον χαιρετισμό του ο αναπληρωτής πρεσβευτής στο Λονδίνο, Νίκος Παπαγεωργίου, δήλωσε ότι η ποίηση «υπονομεύει τις βεβαιότητες» και αποτελεί «ευεργεσία στο διηνεκές» που θα βρίσκει πάντα τον καθένα, άσχετα από πότε ή το που. Ο Αντώνης Σκιαθάς υποστήριξε ότι η εκδήλωση αποδίδει τιμή σε έναν ποιητή με διεθνές αποτύπωμα που «γνωρίζει το πως και το γιατί των λέξεων».

Ο επίτιμος καθηγητής Νεότερης Ελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας, στο Kings College του Λονδίνου, Ρόντρικ Μπίτον, χαρακτήρισε τον Τίτο Πατρίκιο «μέγα επιζών της ελληνικής ποίησης», που εκφράζει κάτι από την ενοχή του επιζώντος και συνεχίζει ασταμάτητα να διοχετεύει στους στίχους του όλα όσα έζησε μέσα σε εννέα δεκαετίες. Από την πλευρά του ο καθηγητής Νεότερης Ελληνικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του ίδιου πανεπιστημίου, Ντέιβιντ Ρικς, δήλωσε ότι ο Έλληνας ποιητής δεν εγκατέλειψε ποτέ τον αγώνα να ρίχνει φως στη ζωή μας, και εξέφρασε την ελπίδα να υπάρξουν περισσότερα έργα του μεταφρασμένα στα αγγλικά, στα επόμενα γενέθλιά του.

Στη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκε ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Τίτου Πατρίκιου με σταθμούς που αφηγείται ο ίδιος ο ποιητής: το πρώτο του παιδικό ποίημα σε μία κατασκήνωση, τις παιδικές του αναμνήσεις από την Σίφνο, τις εξορίες σε Μακρόνησο και Αη Στράτη, την μακρόχρονη παραμονή του στο Παρίσι και εν συνεχεία στη Ρώμη. «Δεν μπορείς να έχεις δικό σου τόπο και δική σου ποίηση, χωρίς την δική σου γλώσσα» κατέληγε να λέει στο ντοκιμαντέρ.

Απήγγειλαν ποιήματα του Τίτου Πατρίκιου, υπό τους ήχους του Ιταλού συνθέτη, Antimo Magnotta, σε ελληνικά και αγγλικά, ο πρώην πρέσβης της Βρετανίας στην Ελλάδα, Τζον Κίτμερ, η ηθοποιός και λέκτορας Νεοελληνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Reading, Δήμητρα Τζανιδάκη – Kreps, και ο συγγραφέας, Κωνσταντίνος Αλσινός.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, του γραφείου Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο και της Εταιρείας Συγγραφέων. Φιλοξενήθηκε στο Ελληνικό Κέντρο, όπου μεταξύ ελληνόφωνου και αγγλόφωνου κοινού, παρέστησαν επίσης η συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ, και η κάτοχος της Έδρας Κοραή στο King’s College του Λονδίνου, Γκόντα φον Στιν.