Τα Ζαγοροχώρια φημίζονται κυρίως για το φυσικό τους κάλλος, ωστόσο κρύβουν και ιστορικά μοναστήρια που μας μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή.
Σε κοντινή απόσταση από το ορεινό χωριό Μονοδένδρι βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής που ιδρύθηκε το 1413–1414.
Σήμερα, το μοναστήρι είναι εγκαταλελειμμένο, ωστόσο, κεντρίζει το ενδιαφέρον των επισκεπτών, δεδομένου ότι πρόκειται για την ιστορικότερη μονή της περιοχής κι ένα από τα πιο γραφικά αξιοθέατα σ΄όλα τα Ζαγοροχώρια.
Το μοναστήρι είναι χτισμένο στην άκρη ενός τραχιού βράχου που βρίσκεται πάνω από το φαράγγι του Βίκου. Από τη βεράντα του μικρού πετρόκτιστου παρεκκλησίου, που έχει σχεδιαστεί κατάλληλα, οι επισκέπτες μπορούν να δουν με ασφάλεια από ψηλά το φαράγγι.
Η πανοραμική θέα προς το φαράγγι και την κατάφυτη περιοχή κόβει την ανάσα.
Tι αναφέρει η παράδοση
Σύμφωνα με την επιγραφή πάνω από την πύλη του, η ίδρυση του μοναστηριού έγινε, όταν τοπικός ηγέτης της Ηπείρου ήταν ο Δεσπότης Κάρολος Α΄ Τόκκος. Το μοναστήρι χτίστηκε από τους κατοίκους του γειτονικού χωριού Βίτσα και με τα προσωπικά έξοδα ενός ντόπιου άρχοντα, του βοεβόδα Μιχαήλ Θεριανού.
Η παράδοση αναφέρει ότι ο Θεριανός έχτισε το μοναστήρι ως πράξη ευχαριστίας για την σωτηρία της κόρης του που υπέφερε από μια ανίατη ασθένεια.
Η εκκλησία είναι μια μικρή βασιλική, με μόνο έναν σηκό και ξύλινη στέγη, που περιβάλλεται από τα κελιά των μοναχών. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται εν μέρει από τις αρχές του 15ου αιώνα. Στο βόρειο τοίχο υπάρχει τοιχογραφία (κτητορική παράσταση) του δωρητή Θεριανού, της συζύγου και των παιδιών του.
Οι απεικονίσεις είναι ενδεικτικές του κώδικα ενδυμασίας εκείνης της εποχής. Τα ρούχα των ευεργετών είναι πολυτελή με πλούσια κεντημένα υφάσματα, φαρδιές πλεξούδες και κρόσσια. Η κόρη του, η Θεοδώρα, φοράει λευκό μαντήλι στο κεφάλι της, το οποίο είναι τυλιγμένο γύρω από το λαιμό της.
Οι τοιχογραφίες στο νότιο τοίχο χρονολογούνται από τη σχετική επιγραφή γύρω στο 1689. Φαίνεται ότι ο ναός είχε καταστραφεί εν μέρει, με αποτέλεσμα να χρειαστεί να ξανακτιστεί ο νότιος τοίχος.
Από τον χώρο του μοναστηριού ξεκινάει ένα μονοπάτι το οποίο οδηγεί στο λεγόμενο «Ασκηταριό» ή «σπιτάκια», μία μεγάλη σειρά φυσικών ανοιγμάτων στον βράχο, όπου οι ερημίτες και οι διωγμένοι Χριστιανοί αναζήτησαν καταφύγιο κατά τους Οθωμανικούς χρόνους.
Για να φτάσετε στο μοναστήρι και να απολαύσετε την μοναδική θέα, ακολουθήστε το σύντομο μονοπάτι που ξεκινάει από την κεντρική πλατεία στο Μονοδένδρι, καθώς η απόσταση είναι μόλις 15 λεπτά με τα πόδια.