Η Ξένια Παρασκευοπούλου, ψυχολόγος Msc με ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία, περιγράφει στο newsit.gr την έξαρση των ψυχολογικών ζητημάτων στους εφήβους μετά τη λήξη της καραντίνας και την επιστροφή τους στο σχολείο.
«Πολλές φορές οι αντιδράσεις των παιδιών είναι έντονες. Βλέπουμε παιδιά σε φοβερή κοινωνική απόσυρση, παιδιά που επιλέγουν να αυτοτραυματιστούν, παιδιά που προσανατολίζονται σε καταχρήσεις ή εξαρτήσεις- από αλκοόλ, από ουσίες και φυσικά από το διαδίκτυο» μας περιγράφει η κα Παρασκευοπούλου τη ψυχολογική κατάσταση αρκετών εφήβων οι οποίοι επέστρεψαν πριν από ένα μήνα στα σχολεία μετά από μια παρατεταμένη αποχή από το φυσικό σχολικό περιβάλλον.
Όπως συνεχίζει η ίδια να δίνει το στίγμα αυτού του δυναμικού φαινόμενου: «Κάποια παιδιά αυτοτραυματίζονται με τα χέρια τους, τα νύχια τους, το ίδιο τους το σώμα, κάποια άλλα μπορεί να επιλέξουν ένα κοπίδι. Αυτές οι πράξεις δεν ταυτίζονται απαραίτητα με αυτοκαταστροφικές τάσεις ή τάσεις αυτοκτονίας και τις περισσότερες φορές θωρούνται μια μορφή εκτόνωσης ή μια μορφή παράκλησης για προσοχή. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα καμπανάκι κινδύνου. Όλα τα παραπάνω, είναι συμπεριφορές που τις βλέπαμε και στο παρελθόν αλλά όχι με τέτοια ένταση και τέτοια συχνότητα».
Ποια είναι τα πι στρεσαρισμένα παιδιά;
Σύμφωνα με την κα Παρασκευοπούλου, η πιο στρεσαρισμένη ομάδα παιδιών, είναι αυτά στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και σε όλες τις τάξεις του γυμνασίου. «Να σημειώσω ότι πια βλέπουμε δείγματα εφηβικής ζωής ήδη από την πέμπτη δημοτικού» αποσαφηνίζει η σχολική ψυχολόγος.
Και γιατί δεν εκδηλώνουν τις ψυχολογικές τους δυσκολίες τα μικρότερα παιδιά του δημοτικού ή τα μεγαλύτερα του Λυκείου και το πρόβλημα εντοπίζεται περισσότερο στις ηλικίες 10 έως 15 ετών;
Αυτό σύμφωνα με την κα Παρασκευοπούλου συμβαίνει γιατί τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά δεν έχουν ακόμα καλή αντίληψη της ψυχολογίας τους αλλά ούτε και την ευκολία να την εκφράσουν. Τα δε μεγαλύτερα παιδιά του Λυκείου, είναι αυτή τη στιγμή πλήρως απορροφημένα με τις πανελλήνιες εξετάσεις, γεγονός που τα προσηλώνει στο στόχο τους με βασικό ζητούμενο σε αυτή την ομάδα να τιθασευτεί το άγχος.
Η εκτίναξη των προβλημάτων που προϋπήρχαν και ο τρόπος εκδήλωσης του προβλήματος
Αν υπάρχει κάποιο κοινό χαρακτηριστικό σε αυτές τις «μετά την καραντίνα» ψυχολογικές δυσκολίες αυτό είναι ότι τις περισσότερες φορές «πατάνε» σε μια προϋπάρχουσα δυσκολία.
Η ούτως η άλλως δύσκολη περίοδος της εφηβείας η οποία χαρακτηρίζεται από άγχος, μειωμένη αυτοεκτίμηση και μοναχικότητα συνδυάστηκε απ’ ο, τι φαίνεται εκρηκτικά με τον απομονωτισμό που έφερε η πανδημία.
Και τι αναφέρουν οι ίδιοι οι έφηβοι ότι αισθάνονται; « Ακούμε πράγματα όπως: ‘δεν έχω διάθεση να βγω’, ‘νιώθω ματαίωση’, ‘θέλω να είμαι μόνος μου’ » περιγράφει η κα Παρασκευοπούλου η οποία τονίζει όμως πως το θετικό της υπόθεσης είναι πως τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί είναι πια ευαισθητοποιημένοι (και όσο περνάει ο καιρός γίνονται και περισσότερο) στο να εντοπίσουν, να αναγνωρίσουν, να προλάβουν αλλά και να μεταφέρουν στους γονείς αυτά που παρατηρούν στα παιδιά.
Όσο για τις εκδηλώσεις της κακής ψυχολογικής κατάστασης αυτές εκδηλώνονται κατά βάση με δύο τρόπους. « Από τη μια, είναι αυτό που εμείς οι ψυχολόγοι χαρακτηρίζουμε σαν ‘το παιδί πετρούλα’. Το απόλυτα ήσυχο παιδί που όπου το αφήσεις, κάθεται. Παλιά, αυτά τα παιδιά τα θεωρούσαμε βολικά. Σήμερα, το παιδί ‘πετρούλα’ χτυπάει πολλά καμπανάκια, αφού συνήθως έχουμε να κάνουμε με ένα παιδί αυτοκαταπιεζόμενο και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το παιδί πρέπει να το νιώθεις στο χώρο. Να είναι ζωηρό. Από ην άλλη, στον αντίποδα, βρίσκονται τα παιδιά με τις έντονες εκρήξεις συναισθημάτων και κυρίως θυμού. Αυτά τα παιδιά θα επιτεθούν συχνά στους γονείς τους ακόμα και εκσφενδονίζοντάς τους αντικείμενα».
Οι έφηβοι που αντιλαμβάνονται το πρόβλημά τους και τα σημάδια που πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς
Την ίδια στιγμή, ότι κάτι κακό συμβαίνει, το καταλαβαίνουν και οι ίδιοι οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα. «Επειδή νιώθουν πια να ασφυκτιούν, συχνά αναζητούν μόνοι τους τη λύση» περιγράφει η κα Παρασκευοπούλου και συνεχίζει: «Ακόμα και αν το ίδιο το παιδί δεν αναζητήσει μόνο του βοήθεια, θα το κάνει κάποιος καλός του φίλος. Είναι πολύ συγκινητικό όταν μας λένε: ‘παρατηρώ αυτό στον φίλο μου, θέλω να τον βοηθήσω’».
Το μόνο βέβαιο είναι ότι συχνά και οι ίδιοι οι γονείς χρειάζονται βοήθεια. « Οι γονείς είναι σε απόγνωση και αισθάνονται πως βρίσκονται σε αδιέξοδο αφού και οι ίδιοι είναι εξαντλημένοι από τις αλλαγές στην καθημερινότητά τους την περίοδο της πανδημίας» περιγράφει η κα Παρασκευοπούλου και συμπληρώνει : «έχουν πια περιοριστεί τα όρια της ανοχής τους αλλά και η εφευρετικότητα τους».
Η αποδοχή πάντως του έφηβου παίζει κομβικό ρόλο στην εξομάλυνση του προβλήματος όπως και η ιεράρχηση αυτών που οι γονείς θεωρούν απαραίτητα και μη διαπραγματεύσιμα να γίνονται από την πλευρά του παιδιού τους. «Για τους έφηβους μεγάλο ρόλο παίζει ο τρόπος. Όχι μόνο το τι λέμε δηλαδή αλλά και το πως το λέμε» εξηγεί η κα Παρασκευόπουλου η οποία συμβουλεύει τους γονείς να αφιερώνουν χρόνο στην παρατήρηση των παιδιών τους και αν δουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους να τις αναφέρουν σε έναν ειδικό.
Click4more: «Πόρτα» σε μη εμβολιασμένους από το Φθινόπωρο σε εστιατόρια και μπαρ στην Ελλάδα
«Οι αλλαγές που πρέπει να ανησυχούν τους γονείς έχουν να κάνουν με τη διατροφή- το να πάρει ή να χάσει ένα παιδί ξαφνικά πολλά κιλά-, με τον ύπνο, τη σωματική υγιεινή αλλά και τη διάθεση για κοινωνικοποίηση» καταλήγει η κα Παρασκευοπούλου. Οι εκδηλώσεις της κακής ψυχολογικής κατάστασης εκδηλώνονται με δύο τρόπους. « Από τη μια, είναι αυτό που εμείς οι ψυχολόγοι χαρακτηρίζουμε ‘το παιδί πετρούλα’. Το απόλυτα ήσυχο παιδί. Παλιά, αυτά τα παιδιά τα θεωρούσαμε βολικά’. Σήμερα ένα τέτοιο παιδί μας χτυπάει πολλά καμπανάκια, ότι έχουμε να κάνουμε με ένα παιδί αυτοκαταπιεζόμενο, ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το παιδί πρέπει να το νιώθεις στο χώρο. Να είναι ζωηρό. Από ην άλλη, στον αντίποδα, βρίσκονται τα παιδιά με τις εκρήξεις συναισθημάτων και θυμού. Αυτά τα παιδιά θα επιτεθούν συχνά στους γονείς τους ακόμα και εκσφενδονίζοντάς τους αντικείμενα».
Ρεπορτάζ: Δήμητρα Τριανταφύλλου
Φωτογραφίες αρχείου: Reuters.