Τα όσπρια είναι παράδοση στη χώρα μας. Επιστροφή στις παραδοσιακές καλλιέργειες κάνουν οι νέοι αγρότες, όπως μια ομάδα αγροτών από το Βόιο Κοζάνης, που παράγει φακή. Το ξεκίνημα έκαναν έξι νέοι αγρότες με τη καλλιέργεια της ψιλής ξανθής ψακής και τη δημιουργία πρότυπου εργαστηρίου έξω από το Τσοτύλι, συσκευάζοντας τη παραγωγή των αγροτών της περιοχής. Φέτος αναμένουν σοδειά ρεκόρ για την Ελλάδα, ξεπερνώντας τη παραγωγή 600 τόνων και τη συμμετοχή 50 καλλιεργητών της περιοχής. Μέχρι τώρα το 92% της φακής, που καταναλώνουμε είναι εισαγόμενη και η ετήσια παραγωγή στη χώρα μας δε ξεπερνά τους 2.000 τόνους.
Το στοίχημα λοιπόν είναι να επεξεργάζονται και να συσκευάζουν τη φακή Βοϊου ως ελληνικό επώνυμο προϊόν, που εξασφαλίζει μια τιμή προνομιακή για τους αγρότες, σε σύγκριση με τις εξευτελιστικές συμφωνίες μέχρι τώρα με τους μεσάζοντες κι άλλους παραγωγούς απ’άλλες περιοχές. Οι παραγωγοί διαμαρτύρονται για τη καθυστέρηση επιδότησης 50% βάσει του αναπτυξιακού νόμου, λόγω γραφειοκρατίας. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι αγρότες πριν σπείρουν, εξασφάλισαν τη διάθεση του προϊόντος, ενώ τους δίνεται η δυνατότητα να κρατήσουν το 10% της μεταποιημένης παραγωγής τους και να το διαθέσουν, όπου εκείνοι επιθυμούν.
Οι φακές είναι ως γνωστόν πλούσιες σε σίδηρο, το μέταλλο όπου έχουν γίνει οι περισσότερες έρευνες στον ανθρώπινο οργανισμό. Τρώγονται σούπα ή σε σαλάτες και είναι ιδιαιτέρως θρεπτικές. Καλλιεργούνται στη χώρα μας από την αρχαιότητα, ενώ γνωστή φακή είναι εκείνη των Φαρσάλων, αλλά και της Λευκάδας, που είναι πιο ακριβή επειδή συλλέγεται με το χέρι. Η φακή Κοζάνης καλλιεργείται σε υψόμετρο 850 μ και φτάνει στο εργαστήριο του Τσοτυλίου, είτε σε τσουβάλια, είτε σε σιλό. Φέτος αναμένεται ότι θα καλλιεργηθούν 6.500 στρέμματα στη περιοχή Κοζάνης, ενώ οι αγρότες εύχονται αυτή η οργανωμένη προσπάθεια να αποτελέσει απαρχή για ευρύτερη οικονομική και τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.
