Ο Δρ. Ηλίας Φωτόπουλος, χειρουργός ΩΡΛ, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλά στο newsit και τον Νίκο Ευαγγελάτο για την υπνική άπνοια και για τις σύγχρονες μεθόδους αντιμετώπισής της. Αναλύει πώς θεραπεύεται με υπερήχους αλλά και πότε μπορούν να εφαρμοστούν οι “υβριδικές” θεραπείες, ενώ εξηγεί πόσο σημαντικό είναι να αλλάξει συνήθειες και τρόπο ζωής ο πάσχων.
Τι είναι η υπνική άπνοια;
Η διακοπή της αναπνοής και της οξυγόνωσης που διαρκεί πάνω από 10 δευτερόλεπτα ονομάζεται υπνική άπνοια. Η υπνική άπνοια είναι μία πολύ ύπουλη και επικίνδυνη πάθηση, καθώς αυτός που πάσχει από αυτήν συνήθως δεν το γνωρίζει. Σημειωτέον ότι περίπου 3 στους 10 ενήλικες εμφανίζουν επεισόδια άπνοιας ή υπόνοιας στον ύπνο τους αλλά οι περισσότεροι δεν το ξέρουν.
Πώς συνδέεται η άπνοια με το ροχαλητό; Πώς μπορεί το ροχαλητό να είναι προειδοποιητικό σημάδι;
Το ροχαλητό και η υπνική άπνοια είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η υπνική άπνοια είναι μία πολύ ύπουλη και επικίνδυνη πάθηση, καθώς αυτός που πάσχει από αυτήν συνήθως δεν το γνωρίζει. Σημειωτέων ότι περίπου 3 στους 10 ενήλικες εμφανίζουν επεισόδια άπνοιας ή υπόνοιας στον ύπνο τους αλλά οι περισσότεροι δεν το ξέρουν. Tις περισσότερες φορές αυτός που ροχαλίζει ευαισθητοποιείται από τον/τη σύντροφό του. Πρώτο σύμπτωμα ή σημάδι είναι το δυνατό ροχαλητό ,πάνω από 80dB, που μπορεί να φτάνει και τα 100 dB. Το ροχαλητό μπορεί να συνοδεύεται από συχνές διακοπές της αναπνοής. Αυτές οι διακοπές της ανάσας και κατά συνέπεια και της οξυγόνωσης διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα μέχρι και πάνω από 1 λεπτό σε σοβαρές περιπτώσεις. Όταν διαρκούν πάνω από δέκα δευτερόλεπτα μιλάμε για επεισόδια άπνοιας.
Ποια τα πιο συχνά συμπτώματα της υπνική άπνοιας;
Το ροχαλητό συνοδεύεται από συχνές αφυπνίσεις με αίσθημα ασφυξίας, που κάνουν τον ασθενή να ξυπνάει πολύ κουρασμένος, ενώ μπορεί να υπάρχουν κι άλλα συμπτώματα: ευερεθιστότητα, κακοδιαθεσία, διαταραχές συγκέντρωσης και προσοχής, πτώση της αποδοτικότητας, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, νυκτερινή ενούρηση, μείωση της λίμπιντο, καθώς και σοβαρές καρδιαγγειακές επιπλοκές -υπέρταση, αρρυθμίες κλπ. Η έλλειψη συγκέντρωσης και η έντονη υπνηλία που είναι συχνή στη διάρκεια της ημέρας, εξαιτίας ενός κακού ύπνου είναι αιτία να προκαλέσει σε σοβαρές περιπτώσεις τροχαία δυστυχήματα.
Γιατί οι πάσχοντες από υπνική άπνοια δεν βλέπουν όνειρα;
Διότι δεν προλαβαίνουν να πέσουν στη βαθιά φάση του ύπνου, όπου βλέπουμε τα όνειρα. Λόγω της πτώσης των επιπέδων του Οξυγόνου, δίνει σήμα ο εγκέφαλος για αφύπνιση , προκειμένου να αεριστεί ο οργανισμός , πριν πέσει σε βαθιά φάση των ονείρων.
Με ποιο μηχανισμό προκαλούνται οι άπνοιες στη διάρκεια του ύπνου; Ποια είναι τα αίτια και οι προδιαθεσικοί παράγοντες;
Στη διάρκεια της ημέρας, ο αεραγωγός διατηρείται πάντα ανοικτός χάρη στη λειτουργία του μυϊκού τόνου των μυών της σταφυλής και του φάρυγγα. Όμως, κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο μυϊκός τόνος χαλαρώνει, με συνέπεια την κατάρρευση των ανατομικών δομών του φάρυγγα και τη σύμπτωση των τοιχωμάτων, γεγονός που οδηγεί σε μερική (υπόπνοια) ή πλήρη απόφραξη του αεραγωγού (άπνοια). Έτσι, στα άτομα που παρουσιάζουν ανατομικό πρόβλημα, όπως σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, υπερτροφία των ρινικών κογχών, υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια), υπερμεγέθεις αμυγδαλές, επιμηκυμένη ή ογκώδης σταφυλή και στενές καμάρες της υπερώας, γίνεται ακόμα πιο δύσκολη η δίοδος του αέρα στον ύπνο, οδηγώντας συχνά σε ροχαλητό ή και άπνοιες. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να ευθύνεται η πτώση της βάσης της γλώσσας προς τα πίσω. Βέβαια, υπάρχουν και άλλοι, πολύ σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και βαριών γευμάτων πριν τον ύπνο, η χρήση ηρεμιστικών, αντικαταθλιπτικών ή υπνωτικών ουσιών που χαλαρώνουν υπερβολικά το μυϊκό τόνο, ενώ ακόμα και ο διαβήτης ή ο υποθυρεοειδισμός είναι προδιαθεσικά αίτια συχνών διακοπών της αναπνοής και έντονου ροχαλητού κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε και ποια ύποπτα σημάδια πρέπει να προσέξουμε πολύ στο σύντροφο μας;
Το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας (ΣΥΑ) είναι πολύ ύπουλο και επικίνδυνο για τον ασθενή, αλλά ο πάσχων συχνά αγνοεί την ύπαρξη του. Αυτός που το υποψιάζεται αρχικά είναι ο σύντροφος του, που ενοχλείται από το δυνατό ροχαλητό (πάνω από 80 ντεσιμπέλ) του και ευαισθητοποιείται.
Έτσι αν δούμε το σύντροφο μας στη διάρκεια του ύπνου να πετάγεται απότομα με αίσθημα ασφυξίας, εμφανίζοντας νυχτερινή αφύπνιση και να προσπαθεί να πάρει αέρα, σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να αναζητήσουμε βοήθεια ειδικού ΩΡΛ ή να προγραμματίσουμε να υποβληθεί σε Μελέτη ύπνου. Επειδή το Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας συνοδεύεται από συγκεκριμένα σημεία και συμπτώματα, πρέπει να ανησυχήσουμε σοβαρά σε περίπτωση που ο σύντροφός μας εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: αφυπνίσεις μαζί με αίσθημα ασφυξίας, πρωινή κούραση και υπνηλία, κακοδιαθεσία ή ευερεθιστότητα, διαταραχές συγκέντρωσης ,της μνήμης και της προσοχής, πτώση της αποδοτικότητας, μείωση της σεξουαλικής ενέργειας, καθώς και σοβαρές καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως υπέρταση και αρρυθμίες. Ακόμα εάν ο/η σύντροφός μας παρουσιάσει ασυνήθιστη υπνηλία μετά το φαγητό ή κινδυνεύει να τον πάρει ο ύπνος πάνω στο τιμόνι στη διάρκεια της οδήγησης ή ακόμα και στη διάρκεια μιας ταινίας , αυτά τα σημάδια θα πρέπει να μας ευαισθητοποιήσουν ώστε να σκεφτούμε την πιθανότητα να πάσχει από υπνική άπνοια και να απευθυνθούμε το συντομότερο σε έναν ειδικό. Το Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας είναι πολύ επικίνδυνο και απειλητικό για τη ζωή του πάσχοντος καθώς μπορεί να ευθύνεται ακόμα και για αιφνίδιο θάνατο. Γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να καθυστερήσει καθόλου η διάγνωση και η θεραπεία του.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπνικής άπνοιας;
Γίνεται μελέτη ύπνου (Πολυ-Σωματο-Καταγραφική) σε ειδικό κέντρο που απαιτεί την παραμονή του ασθενούς για μια βραδιά. Σε αυτή την εξέταση καταγράφονται, εκτός από την διάρκεια και τον αριθμό των απνοιών ανά ώρα ύπνου(δείκτης απνοιών – υποπνοιών ΑΗΙ), και άλλες παράμετροι όπως η πτώση του κορεσμού του Οξυγόνου (SaO2), η καρδιακή λειτουργία , η Αρτηριακή Πίεση κλπ. Τελευταία πολύ χρήσιμη διαγνωστικά είναι η Μελέτη στο σπίτι με Ψηφιακό κασετόφωνο, Snore -Check, που κάνει ψηφιακή ανάλυση της καταγραφής του ύπνου μετρώντας αριθμό (ΑΗΙ) και διάρκεια απνοιών, ένταση ροχαλητού και άλλες χρήσιμες παραμέτρους. Το σημαντικό πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δε χρειάζεται να ξεβολευτεί ο ασθενής , καθώς αυτή μπορεί να γίνετε εύκολα στο σπίτι.
Πώς γίνεται διάγνωση των αιτιών της αποφρακτικής άπνοιας;
Η εξέταση Βιντεο-ρινο-λαρυγγοσκόπησης με εύκαμπτη βιντεοκάμερα σε εξειδικευμένο Ωτο-Ρινο-Λαρυγγολογικό ιατρείο είναι διαγνωστική. Η ενδοσκόπηση στο ιατρείο γίνεται πολύ εύκολα, γρήγορα και εντελώς ανώδυνα για τον ασθενή. Εντοπίζει τα ανατομικά εμπόδια από μύτη, στόμα και λαιμό που προκαλούν απόφραξη του καναλιού του αέρα και προδιαθέτουν για άπνοιες. Η βιντεο-ενδοσκόπηση μπορεί να συνδυαστεί και με φαρμακευτική ύπνωση -DISE (συνθήκη προσομοίωσης του ύπνου για ακόμα μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια) με σκοπό να αναγνωρίσει ο ειδικός γιατρός σε ποιο ακριβώς σημείο θα πρέπει να παρέμβει διορθώνοντας το ανατομικό εμπόδιο στη δίοδο του αέρα χρησιμοποιώντας την καταλληλότερη χειρουργική τεχνική.
Τι είναι η ενδοσκόπηση ύπνου (DISE); Γιατί είναι σημαντικός ο ρόλος της στη διάγνωση και τη θεραπεία της υπνικής άπνοιας;
Η ενδοσκοπική εξέταση ύπνου υπό χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής- drug induced sleep endoscopy (d.i.s.e) είναι η εξέταση εκλογής για τη διάγνωση των αιτίων της απόφραξης του αεραγωγού σε ασθενείς που πάσχουν από αποφρακτική άπνοια ύπνου (sleep apnea). Πιο συγκεκριμένα, χορηγείται στον ασθενή υπναγωγός ουσία, ώστε να δημιουργούνται συνθήκες προσομοίωσης ύπνου και κάτω από την επίβλεψη του Αναισθησιολόγου, γίνεται διάβαση ολόκληρου του αναπνευστικού σωλήνα με ειδικό εύκαμπτο βίντεο-ενδοσκόπιο υψηλής ευκρίνειας. Με αυτό τον τρόπο επισημαίνονται τα πιθανά σημεία της απόφραξης του αεραγωγού στη διάρκεια των απνοιών, από την είσοδο της ρινός μέχρι τον υποφάρυγγα, την επιγλωττίδα και το λάρυγγα. Η εξέταση λαμβάνει χώρα σε ειδικό κέντρο με προηγμένης τεχνολογίας ενδοσκοπικό εξοπλισμό και υπό την επίβλεψη εξειδικευμένου Αναισθησιολόγου. Η εξέταση αυτή παρέχει ακόμα μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια και βοηθάει να αναγνωρίσει ο ειδικός γιατρός σε ποιο ακριβώς σημείο θα πρέπει να παρέμβει διορθώνοντας το ανατομικό εμπόδιο στη δίοδο του αέρα επιλέγοντας την καταλληλότερη χειρουργική τεχνική.
Σε περίπτωση που το πρόβλημα βρεθεί στη γλώσσα, τότε ποια είναι η θεραπεία;
Εάν κατά την ενδοσκόπηση ύπνου φανεί ξεκάθαρα πως το επίπεδο απόφραξης είναι στη βάση της γλώσσας , τότε η θεραπεία στηρίζεται στην εφαρμογή ειδικού στοματονάρθηκα-μασελάκι, που κρατάει σταθερή τη γλώσσα στη διάρκεια του ύπνου και την εμποδίζει από το να πέφτει προς τα πίσω και να κλείνει τον αεραγωγό. Αυτό το μασελάκι είναι από σιλικόνη και κατασκευάζεται από εξειδικευμένο οδοντίατρο. Και η χρήση του γίνεται μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου και είναι εύκολα ανεκτή από τον ασθενή.
Ποια είναι η πιο συνηθισμένη συντηρητική θεραπεία της άπνοιας;
Η θεραπεία εκλογής για το σύνδρομο υπνικής άπνοιας είναι η εφαρμογή συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών (CPAP). Το CPAP είναι μια προσωπίδα που τοποθετείται πάνω από στη μύτη και / ή το στόμα και πνέει απαλά αέρα στον αεραγωγό για να τον κρατήσει ανοιχτό κατά τη διάρκεια του ύπνου. Δυστυχώς δεν είναι εύκολα ανεκτό από αρκετούς ασθενείς, διότι δεν μπορούν να ανεχτούν εύκολα τη συνεχή ροή του αέρα.
Πώς θεραπεύεται η Υπνική Άπνοια με Υπερήχους; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα τους;
Η χρήση των χειρουργικών υπερήχων στη θεραπεία του ροχαλητού και της αποφρακτικής άπνοιας τα τελευταία χρόνια έχει δώσει αξιόπιστες λύσεις. Πρόκειται για μια σύγχρονη συσκευή που παράγει ταλαντώσεις πολύ υψηλών συχνοτήτων, οι οποίες μεταφέρονται στο κοπτικό όργανο του υπερήχου, που επενεργεί άμεσα στο εκάστοτε ανατομικό εμπόδιο (σταφυλή, καμάρες υπερώας, διάφραγμα, κόγχες , κρεατάκια, αμυγδαλές κ.α.) που προκαλεί δυσκολία στη δίοδο του αέρα, δημιουργώντας άπνοια ή ροχαλητό. Η εφαρμογή της θεραπείας με υπερήχους γίνεται κατά κανόνα σε ειδικά εξοπλισμένο κέντρο και απαιτεί μια ήπια και μικρής διάρκειας γενική αναισθησία ή μέθη. Η μέθοδος είναι αναίμακτη, σχεδόν ανώδυνη, με τέλεια αποστείρωση χάρη στις ταλαντώσεις υψηλών συχνοτήτων. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα των Υπερήχων μειώνουν το χρόνο ανάρρωσης και μέσα σε λίγες ώρες ο ασθενής μπορεί να πάει σπίτι του. Τα αποτελέσματα είναι άμεσα και γίνονται αντιληπτά πρώτα από το σύντροφο του ασθενούς μέσα στις επόμενες ημέρες, ο δε ασθενής κοιμάται ήσυχος και απαλλαγμένος από το ροχαλητό και τις άπνοιες.
Τελευταία γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για τις “υβριδικές” θεραπείες της υπνική άπνοιας. Πότε μπορούν να εφαρμοστούν; Πόσο αποτελεσματικές είναι;
Με τον όρο “υβριδικές” ενώνουμε τις συνδυαστικές θεραπείες , δηλαδή συνδυασμός 1) χειρουργικής θεραπείας με Υπερήχους ή συχνότητες πχ στη μύτη ή στο φάρυγγα, μαζί με 2) εφαρμογή στοματονάρθηκα (μασελάκι) . Ιδανική ένδειξη έχουν όταν η ενδοσκόπηση ύπνου δείξει απόφραξη σε παραπάνω από 1 επίπεδο. Πχ μύτη και γλώσσα. Έχουν πολύ υψηλά ποσοστά θεραπευτικής επιτυχίας ακόμα και σε μεγάλο αριθμό απνοιών.
Ποσό σημαντικό είναι να αλλάξει συνήθειες και τρόπο ζωής o πάσχων;
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι αποτελεσματικοί τρόποι μετριασμού των συμπτωμάτων της υπνικής άπνοιας: η απώλεια βάρους, η αποφυγή κατανάλωσης οινοπνευματωδών και φυσικά, η διακοπή του καπνίσματος. Επίσης, η αποφυγή βαριών και λιπαρών γευμάτων το βράδυ, η τήρηση του ωραρίου (3 ώρες το τελευταίο γεύμα πριν ξαπλώσουμε), η αποφυγή της ήπιας θέσης στον ύπνο, η καθημερινή αεροβική άσκηση(περπάτημα) Είναι γενικότερα πολύ σημαντική μια στροφή προς τον υγιεινότερο τρόπο ζωής.
HΛΙΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ- ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΩΡΛ
ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Τηλ | 210 8947444
Fax | 210 8947444
Κιν | 6944 413208
