Εβδομήντα εννέα χρόνια έχουν περάσει από την ημέρα απελευθέρωσης από τον Κόκκινο Στρατό του Άουσβιτς, εκεί όπου διαπράχθηκε το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας, το Ολοκαύτωμα και η εξόντωση περίπου 6 εκατ. Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς.
Η 27η Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως «Ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος», με σκοπό να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της μεγαλύτερης γενοκτονίας στην παγκόσμια ιστορία.
Με το συγκεκριμένο ψήφισμα του 2005 καλούνται τα κράτη – μέλη να επεξεργαστούν προγράμματα εκπαίδευσης που θα μεταδώσουν στις μελλοντικές γενιές τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος ώστε να βοηθήσουν στην πρόληψη πράξεων γενοκτονίας.
Έξι εκατομμύρια άνθρωποι από την Ευρώπη άφησαν την τελευταία τους πνοή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε μια οργανωμένη βιομηχανία θανάτου.
Έτσι κάθε χρόνο οι πολίτες του κόσμου τιμούν την μνήμη των θυμάτων ενώ οι επιζώντες της θηριωδίας, ελάχιστοι όσο περνάει ο καιρός, δεν ξεχνούν. Οι απόγονοι όσων επέζησαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, καλούνται να πουν την ιστορία μέσα από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις των προγόνων τους.
Η ημερομηνία επιλέχθηκε, διότι, εκείνη την ημέρα του 1945, λίγο πριν τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς απελευθερώθηκε από τον στρατό των συμμάχων.
Το 1933, ο εβραϊκός πληθυσμός της Ευρώπης αριθμούσε πάνω από 9 εκατομμύρια. Μέχρι το 1945, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους είχαν πλέον δολοφονήσει τα 2/3 των Εβραίων της Ευρώπης.
Άουσβιτς, το μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο στον κόσμο
Με τον όρο Ολοκαύτωμα περιγράφεται ο υποκινούμενος συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της.
Στα χαρακτηριστικά της ναζιστικής ιδεολογίας συγκαταλέγονται το μίσος κατά των Εβραίων, της δημοκρατίας αλλά και η πεποίθηση ότι το γερμανικό έθνος είναι ανώτερο από όλα τα άλλα.
Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 Ρομά και Σίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα, δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού.
Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» και διώχθηκαν ή εξοντώθηκαν από τους Ναζί ήταν οι:
Σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές, Πολωνοί μη Εβραίοι, διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ελευθεροτέκτονες, Κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες και κάποιοι Καθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί.
Εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 26 εκατ. ανθρώπους, όμως τα 9 – 11 εκατομμύρια θύματα συνήθως θεωρείται η πιο αξιόπιστη εκτίμηση.
Το Άουσβιτς είναι για τον κόσμο ένα σύμβολο του Ολοκαυτώματος και των ωμοτήτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αποτέλεσε ένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ναζιστικής Γερμανίας, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται περίπου 60 χλμ. δυτικά της Κρακοβίας, κοντά στην κωμόπολη Όσβιετσιμ.
Το 1979 ο ιστορικός χώρος εντάχθηκε στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Ως μεγαλύτερο στρατόπεδο εξόντωσης του Τρίτου Ράιχ, το Άουσβιτς έγινε σύμβολο για τις μαζικές δολοφονίες των εθνικοσοσιαλιστών και του Ολοκαυτώματος.
Η συνολική του έκταση ανερχόταν στα 40 τ.χλμ. και αποτελούνταν από τρία κύρια και 39 δευτερεύοντα στρατόπεδα.
Το Άουσβιτς ιδρύθηκε στις 27 Απριλίου 1940 με διαταγή του αρχηγού των SS, Χάινριχ Χίμλερ, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς τμήμα της Πολωνίας.
Η περιοχή επιλέχτηκε επειδή ήταν σιδηροδρομικός κόμβος με 44 γραμμές κι έτσι μπορούσαν να καταφθάνουν με ευκολία τα τρένα με τους εκτοπισμένους Εβραίους από κάθε γωνιά της κατεχόμενης Ευρώπης.
Αρχικά δημιουργήθηκε το Άουσβιτς 1, στρατόπεδο συγκέντρωσης για πολιτικούς κρατούμενους, κυρίως Πολωνούς και Γερμανούς.
Τον Οκτώβριο του 1941 άρχισε να κτίζεται το Άουσβιτς 2 – γνωστό και ως Μπίρκεναου – με τέσσερις θαλάμους αερίων. Εκεί πραγματώθηκε η «τελική λύση» κατά του εβραϊκού λαού (1942-1944) με τους γιατρούς των SS μεταχειρίζονταν τους κρατουμένους ως πειραματόζωα και πραγματοποιώντας αποτρόπαια πειράματα.
Το Μάιο του 1942 δημιουργήθηκε το Άουσβιτς 3, ένα στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας.
Με την προέλαση των Σοβιετικών στο Ανατολικό Μέτωπο, το Άουσβιτς σταδιακά άρχισε να εγκαταλείπεται και οι κρατούμενοι να μεταφέρονται δυτικά σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στις διαβόητες «πορείες θανάτου» χιλιάδες κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους από τις κακουχίες ή σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς. Στο Άουσβιτς παρέμειναν 7.650 ανήμποροι κρατούμενοι, τους οποίους απελευθέρωσαν οι άνδρες του Κόκκινου Στρατού στις 27 Ιανουαρίου 1945.
Ακολουθεί το χρονολόγιο της ιστορίας του με βάση τα στοιχεία του μουσείου Άουσβιτς-Μπίρκενάου, που επικαλείται το ΑΠΕ-ΜΠΕ:
1939:
1η Σεπτεμβρίου: η ναζιστική Γερμανία εισβάλει στην Πολωνία, έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι ναζί σφαγιάζουν τους Εβραίους ή τους κλείνουν σε γκέτο, εξοντώνουν τις πολωνικές ελίτ και προσπαθούν να συντρίψουν την αντίσταση. Αφού γέμισαν τις φυλακές, κτίζουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
1940:
27 Απριλίου: ο αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμλερ επιλέγει τον χώρο παλιού στρατώνα στο Οσβιετσιμ, πόλη της νότιας Πολωνίας που μετονομάζεται σε Άουσβιτς.
14 Ιουνίου: άφιξη στο στρατόπεδο της πρώτης ομάδας από 728 πολωνούς πολιτικούς κρατούμενους.
1941:
1 Μαρτίου: Ο Χίμλερ επιθεωρεί στο Άουσβιτς και διατάζει την επέκτασή του.
22 Ιουνίου: η Γερμανία επιτίθεται στην Σοβιετική Ένωση, σοβιετικοί αιχμάλωτοι στέλνονται στο Άουσβιτς.
3 Σεπτεμβρίου: πρώτη ομαδική δολοφονία με αέριο Zyklon B 600 σοβιετικών αιχμαλώτων και 250 Πολωνών.
1942:
20 Ιανουαρίου: η διάσκεψη της Βάνζε κοντά στο Βερολίνο εγκρίνει την «τελική λύση», δηλαδή την εξόντωση των ευρωπαίων Εβραίων. Αρχίζει η λειτουργία των θαλάμων αερίων στο Άουσβιτς.
Άνοιξη: έναρξη των μαζικών εκτοπισμών στο Άουσβιτς των Εβραίων από την κατεχόμενη Ευρώπη.
1 Μαρτίου: έναρξη λειτουργίας του «Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκενάου», του στρατοπέδου που είναι εξοπλισμένο με τέσσερις θαλάμους αερίων και άλλους τόσους φούρνους-κρεματόρια.
1943:
26 Φεβρουαρίου: έναρξη λειτουργίας στο Μπίρκενάου στρατοπέδου συγκέντρωσης για τους Ρομά.
1944:
Μάιος: συμμαχικά αεροσκάφη παίρνουν φωτογραφίες του Άουσβιτς, με τους θαλάμους αερίων και τους φούρνους.
2 Αυγούστου: 3.000 Ρομά εξοντώνονται στους θαλάμους αερίων.
7 Οκτωβρίου: ανταρσία του «Sonderkommando», των εβραίων κρατουμένων που χρησιμεύουν ως προσωπικό στα κρεματόρια. Τρεις SS και 450 κρατούμενοι σκοτώνονται.
Νοέμβριος: Διακοπή της μαζικής εξόντωσης των Εβραίων
1945:
17 Ιανουαρίου: έναρξη της «πορείας του θανάτου» 60.000 κρατουμένων, που εξαναγκάζονται από τους SS να εκκενώσουν το στρατόπεδο μπροστά στην επέλαση του Ερυθρού Στρατού.
21-26 Ιανουαρίου: οι Γερμανοί ανατινάζουν τους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια πριν από την φυγή τους.
27 Ιανουαρίου: ο Ερυθρός Στρατός φθάνει στο στρατόπεδο και βρίσκει 7.000 επιζώντες.