Λέγεται Oktoberfest και μπορεί σε όλους να θυμίζει τον Οκτώβριο αλλά ξεκινά τον… Σεπτέμβριο. Είναι το πιο διάσημο φεστιβάλ μπύρας, προορισμός – όνειρο για πολλούς και διεξάγεται κάθε χρόνο στο Μόναχο. Για κάποιους, όμως, είναι μια ανοιχτή πληγή.
Και φέτος, όπως κάθε χρόνο, στην περιοχή Τερεζινβίζε (Theresienwiese) στο Μόναχο, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του (εντυπωσιακού) αγάλματος της Μπαβάρια, γίνεται το πιο γνωστό φεστιβάλ μπύρας στον κόσμο: το Oktoberfest. Μια γιορτή που ξεκίνησε στις 21 Σεπτεμβρίου και θα ρίξει αυλαία στις 6 Οκτωβρίου.
Οι Βαυαροί είναι πολύ περήφανοι για το φεστιβάλ τους. Και κάθε χρόνο φορούν τις παραδοσιακές φορεσιές τους (τις οποίες μπορεί κανείς να βρεί παντού στο Μόναχο!) και πίνουν μπύρες, τρώνε λουκάνικα και κοτόπουλα που ψήνονται επί τόπου, φωνάζουν, γελούν, μεθούν.
Το ίδιο έκαναν και μια μέρα σαν σήμερα, το 1980. Ήταν 26 Σεπτεμβρίου 1980 όταν το Oktoberfest βάφτηκε με αίμα. Όταν το φεστιβάλ έγινε τόπος τραγωδίας. Σημείο μιας τρομοκρατικής επίθεσης, της πλέον πολύνεκρης που είχε ζήσει η Γερμανία έως τότε και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
13 νεκροί, περισσότεροι από 200 τραυματίες ήταν ο απολογισμός της έκρηξης βόμβας έξω από το χώρο που διεξάγεται το Oktoberfest. Ο δράστης, ο 21χρονος Γκούντολφ Κέλερ, είχε πάει να αφήσει τη βόμβα σε κάδο σκουπιδιών στην είσοδο του Οκτόμπερφεστ. Αλλά ο εκρηκτικός μηχανισμός πυροδοτήθηκε νωρίτερα, σκότωσε τον ίδιο και άλλους 12 ανθρώπους.
Ήταν 22:19 της 26ης Σεπτεμβρίου 1980 όταν σε μια από τις εισόδους του Oktoberfest προκλήθηκε πανικός από την έκρηξη της βόμβας. Ο χώρος, που θα έπρεπε να είναι μέρος της γιορτής, μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Για κάποιους, οι μνήμες αυτού ήταν ακόμη νωπές…
Όποιος πάει από το 2020 στο Μόναχο, ανάμεσα στα… αξιοθέατα είναι και ο χώρος όπου διεξάγεται το Οκτόμπερφεστ. Κι εκεί, ειδικά όποιος δεν ξέρει ή δεν θυμάται τα όσα έγιναν πριν από 44 χρόνια, «συναντά» τις μνήμες εκείνων που δεν ξέχασαν ούτε την επίθεση από τον θαυμαστή του Χίτλερ, Γκούντολφ Κέλερ αλλά ούτε και τους νεκρούς της σφαγής του Oktoberfest.
Είναι μια υπαίθρια καταγραφή των όσων έγιναν εκείνο το μοιραίο βράδυ: τη νύχτα που ο 21χρονος Κέλερ έσπειρε το θάνατο. 233 «σιλουέτες» βρίσκονται έξω από τον χώρο του Oktoberfest. Είναι οι 233 άνθρωποι οι οποίοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επηρεάστηκαν από την τρομοκρατική επίθεση. Είναι οι 12 νεκροί και 221 τραυματίες. Ανάμεσα στις σιλουέτες από ατσάλι, μπορεί κανείς να διαβάσει μαρτυρίες, να δει τις εικόνες λίγο μετά την επίθεση, να μάθει για τα λάθη και την ολιγωρία των αρχών.
Σχεδόν απέναντι, από την άλλη πλευρά της εισόδου, υπάρχει το μνημείο που σχεδίασε ο Friedrich Koller: μια στήλη, που τοποθετήθηκε εκεί το 1981. Πίσω της (από το 2008) υπάρχει ένα ατσάλινο κυρτό μέρος, με κενά από θραύσματα πάνω του. Ο συνδυασμός του, είναι ένας σταυρός.
Στη στήλη, έχει χαραχτεί ο ψαλμός «αναζήτα την ειρήνη και κυνήγησέ την» και από το 1987 τα ονόματα των 12 θυμάτων. Ανάμεσα στους νεκρούς τρία παιδιά 6, 7 και 11 ετών.
Ο μακελάρης θαυμαστής του Χίτλερ
Ο Γκούντολφ Κέλερ γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1959 σε μια πόλη της Βάδης Βυρτεμβέργης. Οι γονείς του τον απέκτησαν μεγάλοι (40 ετών ήταν η μητέρα του και 55 ο πατέρας του) και αφού το 1957 είχαν χάσει ένα παιδί.
Ο Γκούντολφ άρχισε να μπλέκει στα πλοκάμια της γερμανικής ακροδεξιάς από μικρός. Στα 14 του χρόνια συμμετείχε σε δράσεις του νεοναζιστικού κόμματος NPD και από το 1975 ανέπτυξε ενδιαφέρον για παραστρατιωτικές δράσεις και είχε επαφές με την Wehrsportgruppe Hoffmann, μια ακροδεξιά και αντικυβερνητική παραστρατιωτική οργάνωση, με την οποία μάλιστα και εκπαιδεύτηκε.
Παράλληλα, άρχισε να πειραματίζεται με χημικά και μάλιστα το 1975 είχε τραυματιστεί σοβαρά στο πρόσωπο ύστερα από κατά λάθος έκρηξη.
Όταν τοποθέτησε τη βόμβα στην είσοδο του Oktoberfest, οι αρχές είχαν θεωρήσει ότι έδρασε μόνος γιατί είχε κατάθλιψη, ερωτική απογοήτευση και στρες για τις εξετάσεις. Για χρόνια επιζήσαντες και συγγενείς των θυμάτων «φώναζαν» ότι ο 21χρονος δεν γίνεται να έδρασε μόνος. Ότι είχε συνεργούς. Και ότι το ακροδεξιό παρελθόν του, ήταν γνωστό.
«Το επόμενο πρωί από την επίθεση, η αστυνομία γνώριζε ήδη για το ακροδεξιό προφίλ του δράστη. Οι δραστηριότητές του στη νεοναζιστική σκηνή ήταν γνωστές στις υπηρεσίες ασφαλείας. Οι περαιτέρω έρευνες, όμως, δεν έφεραν στο φως άλλους συνεργούς. Το τελικό πόρισμα το 1982 “βάφτισε” την επίθεση “προσωπική πράξη απόγνωσης”, βάζοντας στο περιθώριο τις πολιτικές πεποιθήσεις του δράστη.
Οι επιζήσαντες, οι δικηγόροι τους, δημοσιογράφοι και πολιτικά κόμματα αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα των ερευνών. Για πολύ καιρό διαμαρτύρονταν, μάταια, για την απόφαση και βρήκαν ανταπόκριση στην κοινή γνώμη. Όταν νέα στοιχεία για πιθανούς συνεργούς προέκυψαν το 2014, οι αρχές άρχισαν ξανά την έρευνα. Αν και κανένας συνεργός δεν εντοπίστηκε, η επίθεση χαρακτηρίστηκε οριστικά πράξη ακροδεξιού εξτρεμισμού» αναφέρει ένα από τα πλαίσια στην έκθεση μνήμης στο Οκτόμπερφεστ.
Χρειάστηκε να περάσουν 34 χρόνια και να φτάσουμε στο 2014, λοιπόν, για να παραδεχτούν οι αρχές του Μονάχου ότι ο μακελάρης είχε ακροδεξιά κίνητρα. Γιατί αρχικά το κίνητρο είχε αποδοθεί σε κατάθλιψη, προσωπικά προβλήματα και… άγχος για τις εξετάσεις. Ανικανότητα; Σκοπιμότητα; Κανείς δεν θα μάθει…
Η έρευνα του 2014 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Κέλερ ήθελε «να επηρεάσει τις βουλευτικές εκλογές του 1980. Αγωνίστηκε για ένα δικτατορικό κράτος, καθ’ εικόνα του εθνικού σοσιαλισμού» είχε δηλώσει τότε στη Süddeutsche Zeitung κορυφαίος ερευνητής.
Από την έρευνα του 2014, αν και δεν προέκυψε ανάμειξη άλλων ατόμων, έγινε γνωστό ότι ο Κέλερ ήταν θαυμαστής του Χίτλερ και μάλιστα είχε και φωτογραφία του πάνω από το κρεββάτι του.
Οι εισαγγελείς εξέτασαν 1008 μάρτυρες και θύματα, εξέτασαν 888 στοιχεία και 300.000 έγραφα. Και κατέληξαν ότι ο Κέλερ ότι η επίθεση ήταν ακροδεξιά τρομοκρατία αλλά «δεν υπήρξαν επαρκείς ενδείξεις για την εμπλοκή άλλων ανθρώπων, είτε ως συνεργοί, υποκινητές ή συνεργάτες», είχε πει τότε πηγή από την εισαγγελία στο Tagesspiegel.
Η ιστορία του Oktoberfest
Κάθε χρόνο, το Oktoberfest είναι ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στο Μόναχο. Διεξάγεται σε ειδικό χώρο στο Τερέζινβισε, υπό το βλέμμα της επιβλητικής Μπαβάρια (*). Διαρκεί δυο εβδομάδες και τελειώνει το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου.
Η ιστορία του ξεκινά από το μακρινό 1810, όταν έγιναν μεγάλες γιορτές στο Μόναχο για το γάμο του πρίγκιπα της Βαυαρίας Λούντβιχ (Λουδοβίκος Α’, πατέρας του βασιλιά Όθωνα της Ελλάδας) με την πριγκίπισσα Θηρεσία του Σαξ-Χιλντμπουργκχάουζεν.
Οι ζυθοποιίες του Μονάχου προσέφεραν μπύρας στους επισκέπτες, που βρέθηκαν μπροστά από πύλες της πόλης για να γιορτάσουν το βασιλικό γεγονός. Τα χωράφια ονομάστηκαν Τερεζινβίζε (“λιβάδια της Θηρεσίας”) προς τιμήν της πριγκίπισσας και από τότε έχουν κρατήσει αυτό το όνομα.
Προς τιμήν των νεόνυμφων έγιναν και ιπποδρομίες, οι οποίες συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια μαζί με το φεστιβάλ μπύρας.
Σταδιακά, τα χωράφια γέμισαν παραπήγματα και μετά παραπήγματα με τέντες και αργότερα πάγκους, όπου επιχειρηματίες της περιοχής διαφήμιζαν την πραμάτεια τους.
Τη μέρα που ξεκινά το Οκτόμπερφεστ, ο δήμαρχος του Μονάχου, στις 12:00 το μεσημέρι, ανοίγει το πρώτο βαρέλι μπύρας. Και αρχίζει το… πανηγύρι! Συμμετέχουν οι 6 ζυθοποιίες του Μονάχου και η μπύρα σερβίρεται σε ποτήρια του ενός λίτρου που ονομάζονται Μαζ από σερβιτόρες και σερβιτόρους που φορούν παραδοσιακές στολές της Βαυαρίας.
REUTERS/Celina Geigle
(*) Το άγαλμα της Μπαβάρια, προσωποποίηση της Βαυαρίας, συμβολίζει τη δύναμη και τη δόξα. Τα αποκαλυπτήριά του έγιναν το 1850 από τον Λουδοβίκο Α’.
Έχει ύψος 18,52 μέτρα, ζυγίζει 87,36 τόνους και έχει τοποθετηθεί μπροστά στο Πάνθεον, στο τέλος μιας μεγάλης σκάλας, πάνω σε πέτρινη βάση ύψους 8,92 μέτρων.
