Την πρώτη μεγάλης κλίμακας αρχαιολογική αποστολή στο Διάστημα και συγκεκριμένα τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) διεξήγαγε μια ειδική διεθνής ερευνητική ομάδα και δημοσίευσε τα πρώτα αποτελέσματα στο περιοδικό «Plos One». Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια έρευνα που δείχνει την πραγματική αξιοποίηση των χώρων του ISS από τους αστροναύτες.
Περισσότεροι από 270 αστροναύτες από 23 χώρες έχουν επισκεφθεί τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) σε πάνω από δύο δεκαετίες. Η αρχαιολογική έρευνα έγινε με στόχο την καλύτερη κατανόηση του μικρής κλίμακας κοινωνικού συνόλου του ISS, της προσαρμογής των ανθρώπων σε αυτό το γεμάτο προκλήσεις περιβάλλον και της πραγματικής χρήσης των χώρων και του εξοπλισμού του.
Καθώς η ερευνητική ομάδα εκτίμησε ότι οι συνεντεύξεις των μελών του πληρώματος δεν φτάνουν για να αποτυπωθούν οι συνθήκες διαβίωσής τους στον ISS, χρησιμοποίησε την αρχαιολογική πρακτική της δοκιμαστικής τομής προσαρμοσμένης στο Διάστημα και στο γεγονός ότι οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να είναι παρόντες στις εργασίες. Ο στόχος ήταν να επιλεγούν στη συνέχεια περιοχές για πιο εκτεταμένη «ανασκαφή».
Για την προκαταρκτική έρευνα επιλέχθηκαν έξι τοποθεσίες στον ISS και ζητήθηκε από τους αστροναύτες το 2022 να τραβούν φωτογραφίες από κάθε τοποθεσία καθημερινά για 60 ημέρες, προκειμένου στη συνέχεια οι ερευνητές να μελετήσουν τη χρήση των χώρων και τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί το πλήρωμα.
Τα πρώτα ευρήματα από το πρότζεκτ «International Space Station Archaeological Project» και τις δύο πρώτες περιοχές μελέτης παρουσιάζονται στη δημοσίευση. Πρόκειται για έναν χώρο που προορίζεται για τη συντήρηση του εξοπλισμού και έναν άλλον κοντά στις τουαλέτες και τον εξοπλισμό άσκησης. Η ανάλυση των φωτογραφιών σε αυτές τις περιοχές αποκάλυψε 5.438 αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν για διάφορους σκοπούς.
Ο χώρος που προορίζεται για τη συντήρηση του εξοπλισμού διαπιστώθηκε ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν χρησιμοποιείται για τον σκοπό που δημιουργήθηκε και αντίθετα έχει γίνει χώρος αποθήκευσης για αντικείμενα όλων των ειδών.
Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ακόμη ένας χώρος παρέμεινε κενός και χρησιμοποιούνταν τελικά για αποθήκευση ειδών περιποίησης και άλλων αντικειμένων, χωρίς ωστόσο να έχει προβλεφθεί να έχει χώρους αποθήκευσης.
Όπως επισημαίνεται, τα ευρήματα καταδεικνύουν πώς οι παραδοσιακές αρχαιολογικές τεχνικές μπορούν να προσαρμοστούν για τη μελέτη απομακρυσμένων οικοτόπων ή περιοχών με ακραίες συνθήκες.
Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι «το πείραμα είναι η πρώτη αρχαιολογία που έγινε ποτέ εκτός του πλανήτη Γη. Εφαρμόζοντας μια πολύ παραδοσιακή μέθοδο δειγματοληψίας μιας περιοχής σε ένα εντελώς νέο είδος αρχαιολογικού πλαισίου, δείχνουμε πώς το πλήρωμα του ISS χρησιμοποιεί διάφορες περιοχές του διαστημικού σταθμού με τρόπους που αποκλίνουν από τα σχέδια της αποστολής. Οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές μελλοντικών διαστημικών σταθμών μπορούν να αντλήσουν πολύτιμα διδάγματα από αυτό το έργο».