Η Γαλλία έχει χαρακτηριστικά τόσο του προεδρικού όσο και του κοινοβουλευτικού συστήματος διακυβέρνησης.
Ένας Γάλλος πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από το λαό και μπορεί να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του από το κοινοβούλιο του έθνους, παρά μόνο σε έκτακτη περίσταση «παράλειψης των καθηκόντων του προδήλως ασυμβίβαστων με την άσκηση της εντολής του». Αντίθετα, ο πρόεδρος έχει την εξουσία να διαλύσει το κοινοβούλιο ανά πάσα στιγμή.
Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων και επικεφαλής της διπλωματίας
Αν και το Γαλλικό Σύνταγμα, το ιδρυτικό κείμενο της Πέμπτης Δημοκρατίας που εγκρίθηκε το 1958, αναθέτει την άμυνα και τη διπλωματία στον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο ως κοινές αρμοδιότητες, και οι δύο τομείς έχουν στην πράξη κατοχυρωθεί στον αρχηγό του κράτους της Γαλλίας. Ο τελευταίος είναι ο συνταγματικός εγγυητής της ανεξαρτησίας του έθνους και της εδαφικής του ακεραιότητας. Ως γενικός διοικητής των ενόπλων δυνάμεων, ο πρόεδρος προεδρεύει των εθνικών συμβουλίων άμυνας και των ειδικών επιτροπών που καθορίζουν τη γραμμή της Γαλλίας για τον στρατιωτικό προγραμματισμό, την αποτροπή, τη διεξαγωγή ξένων επιχειρήσεων και την αντιτρομοκρατία. Ο Γάλλος πρόεδρος μπορεί μόνος του να πάρει την απόφαση να αναπτύξει πυρηνική δύναμη.
Ωστόσο, ένας Γάλλος πρόεδρος δεν μπορεί να κηρύξει πόλεμο μόνος του. Το Σύνταγμα ορίζει ότι «η κήρυξη πολέμου εγκρίνεται από το κοινοβούλιο», αν και αυτή η διάταξη δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί από τότε που εγκρίθηκε το κατευθυντήριο κείμενο της Γαλλίας το 1958. Ο πρόεδρος, ωστόσο, έχει την εξουσία να αναπτύξει τις ένοπλες δυνάμεις στο εξωτερικό χωρίς να ενημερώσει το κοινοβούλιο εκ των προτέρων. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση έχει τρεις ημέρες για να ενημερώσει το νομοθετικό σώμα για την επιχείρηση, οπότε οι νομοθέτες μπορούν να διεξαγάγουν συζήτηση για την ανάπτυξη αλλά όχι ψηφοφορία. Το Κοινοβούλιο αποφαίνεται για το εάν μπορεί να παραταθεί ή όχι μια ανάπτυξη πέραν των τεσσάρων μηνών.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας διευθύνει επίσης τη διπλωματία της χώρας. Συναντάται με αρχηγούς ξένων κρατών και διασφαλίζει την εκπροσώπηση της Γαλλίας στο εξωτερικό, σε ξένες χώρες και σε διεθνείς οργανισμούς. Ο πρόεδρος επίσης διαπραγματεύεται και επικυρώνει συνθήκες στο όνομα της Γαλλίας και είναι ο εγγυητής των υποχρεώσεων της χώρας από τη συνθήκη. Έχει επίσης την εξουσία να κατονομάζει και να διαπιστεύει Γάλλους πρεσβευτές στο εξωτερικό.
Επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας
Το γαλλικό Σύνταγμα και η εκλογή του προέδρου με άμεση καθολική ψηφοφορία παρέχουν στον αρχηγό του κράτους σημαντικά προνόμια για τη διακυβέρνηση της χώρας.
Ο πρόεδρος ορίζει τον πρωθυπουργό και μπορεί να τερματίσει τα καθήκοντα του πρωθυπουργού. Προεδρεύει της συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου του Συμβουλίου Υπουργών, εκδίδει νόμους, μπορεί να υποβάλει σχέδιο νόμου για έγκριση με δημοψήφισμα και έχει την εξουσία να διαλύσει την κάτω βουλή του κοινοβουλίου, την Εθνοσυνέλευση. Ο πρόεδρος καθορίζει την ατζέντα μεταρρυθμίσεων για την κυβέρνησή του/της. Έχει επίσης την εξουσία να συγκαλέσει το κοινοβούλιο για μια έκτακτη σύνοδο για να εξετάσει ένα συγκεκριμένο θέμα.
Πέρα από το ίδιο το Σύνταγμα, η διαχρονική άσκηση της εξουσίας στη Γαλλία είναι αυτό που έχει κάνει τον ρόλο του Γάλλου προέδρου τόσο ευρύ. Από την αρχή, ο Charles de Gaulle, ο πρώτος πρόεδρος της Πέμπτης Δημοκρατίας και ένας από τους ιδρυτές της, καθιερώθηκε ως ένα είδος «ρεπουμπλικανού μονάρχη», όπως το έθεσε ο ειδικός στο συνταγματικό δίκαιο Maurice Duverger το 1974.
Αλλά οι μεταρρυθμίσεις αυτόν τον αιώνα συνέβαλαν περαιτέρω στην επικράτηση της προεδρίας στη Γαλλία. Το 2000, η διάρκεια μιας προεδρικής θητείας μειώθηκε από επτά χρόνια σε πέντε, μια συνταγματική αλλαγή που άναψε πράσινο στις κάλπες με δημοψήφισμα. Η αλλαγή ευθυγράμμισε τις προεδρικές εντολές με τις πενταετείς θητείες που υπηρετούν οι νομοθέτες στην Εθνοσυνέλευση. Το επόμενο έτος, η σειρά των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών αντιστράφηκε για να τεθεί πρώτη η προεδρική ψηφοφορία. Αυτή η κίνηση έκανε ακόμη πιο πιθανό ότι ένας λαός που είχε επιλέξει τον πρόεδρό του μόλις εβδομάδες πριν θα επιδίωκε στη συνέχεια να δώσει στον νέο ηγέτη τα νομοθετικά μέσα που απαιτούνται για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της προεκλογικής εκστρατείας.
Και οι δύο αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εξουσίας ενός προέδρου αφαιρώντας ένα στοιχείο αστάθειας στη γαλλική πολιτική ζωή: μείωσαν δραστικά τον κίνδυνο «συγκατοίκησης», όταν ένας πρόεδρος και ένας πρωθυπουργός προέρχονται από αντίπαλα πολιτικά κόμματα.
Κοινές εξουσίες
Εκτός από αυτές που σκιαγραφήθηκαν παραπάνω, ορισμένες από τις εξουσίες που κατέχει ένας Γάλλος πρόεδρος είναι «κοινές», καθώς απαιτούν από τον πρωθυπουργό ή τον αρμόδιο υπουργό να τις υπογράψει. Το ένα είναι η εξουσία να υποδεικνύονται άτομα για ορισμένα καθήκοντα, όπως ο νομάρχης που εκπροσωπεί το κράτος σε κάθε διαμέρισμα (διοικητική μονάδα) και περιφέρεια, οι σύμβουλοι του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου και οι προϊστάμενοι σχολικών περιφερειών, που κατονομάζονται όλοι στο πλαίσιο της συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου.
Ο αρχηγός του γαλλικού κράτους μοιράζεται επίσης τις καταστατικές εξουσίες με τον πρωθυπουργό. Ο πρόεδρος υπογράφει τις εντολές και τα διατάγματα που διέπουν τους ισχύοντες κανόνες σε τομείς όπου η νομοθεσία δεν είναι απαραίτητη.
Ένας Γάλλος πρόεδρος έχει επίσης το δικαίωμα να χορηγεί χάρη για να ακυρώσει ή να μειώσει τις ποινές σε έγκλειστα άτομα. Το διάταγμα χάριτος πρέπει ωστόσο να προσυπογράφεται από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Δικαιοσύνης.
Εξαιρετικές δυνάμεις
Σε περίπτωση «σοβαρής και άμεσης απειλής» για «τους θεσμούς της Δημοκρατίας, την ανεξαρτησία του έθνους ή την ακεραιότητα του εδάφους» που συνεπάγεται διακοπή της «κανονικής λειτουργίας των δημοσίων εξουσιών», ένας Γάλλος πρόεδρος μπορεί να επικαλεστεί Το άρθρο 16 του Συντάγματος που του παραχωρεί «εξαιρετικές εξουσίες» που θέτουν στη διάθεσή του πλήρεις εκτελεστικές και νομοθετικές εξουσίες.
Για την εφαρμογή του άρθρου 16, ο αρχηγός του κράτους πρέπει ωστόσο πρώτα να διαβουλεύεται με τον πρωθυπουργό, τους προέδρους της Εθνοσυνέλευσης και της Γερουσίας της άνω βουλής και το Συνταγματικό Συμβούλιο. Στη συνέχεια πρέπει να ενημερώσει τη χώρα. Λόγω συνταγματικής αναθεώρησης το 2008, αφού ο πρόεδρος έχει ασκήσει εξαιρετικές εξουσίες για 30 ημέρες, το Συνταγματικό Συμβούλιο μπορεί να κληθεί από τον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης, τον Πρόεδρο της Γερουσίας, 60 νομοθέτες της κάτω βουλής ή 60 γερουσιαστές να εξετάσουν εάν εξακολουθούν να ισχύουν οι προϋποθέσεις που δικαιολογούν την εφαρμογή των εξαιρετικών εξουσιών. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο ανακοινώνει την απόφασή του στο κοινό το συντομότερο δυνατό. Αφού ο πρόεδρος έχει κατέχει εξαιρετικές εξουσίες για 60 ημέρες, το Συνταγματικό Συμβούλιο εξετάζει το θέμα αν έχει κληθεί επίσημα να το πράξει ή όχι.
Στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας, το Άρθρο 16 έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής μόνο μία φορά, από τον Ντε Γκωλ μεταξύ 23 Απριλίου και 29 Σεπτεμβρίου 1961, μετά το πραξικόπημα του Αλγερίου, μια απόπειρα πραξικοπήματος κατά τον πόλεμο της Αλγερίας.