Γιουν Σουκ Γιολ: Από αδέκαστος εισαγγελέας, αυταρχικός ηγέτης που επέβαλε στρατιωτικό νόμο στη Νότια Κορέα

Μαργαρίτα Τζαγκαράκη

Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Νότιας Κορέας αποφάσισε ότι ο Γιουν Σουκ Γιολ έκανε κατάχρηση της εξουσίας του κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο τον περασμένο Δεκέμβριο, και τον καθαίρεσε οριστικά και αμετάκλητα από πρόεδρο της χώρας.

Ο πρώην πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Γιουν καθαιρέθηκε γιατί «δεν περιορίστηκε να κηρύξει στρατιωτικό νόμο, αλλά διέπραξε ενέργειες που παραβίασαν το Σύνταγμα και τον νόμο, ιδίως κινητοποιώντας τις ένοπλες δυνάμεις και την αστυνομία για να εμποδίσουν το κοινοβούλιο να ασκήσει τις εξουσίες του», τόνισε το Συνταγματικό Δικαστήριο στην ετυμηγορία του, που έκρινε ότι η διακήρυξη παραβίαζε το σύνταγμα της χώρας και δεν ακολούθησε τις δέουσες διαδικασίες για τη διάδοσή της.

Ο Γιουν Σουκ Γιολ επέμεινε να υπεραμύνεται του ανήκουστου – για τη Νότια Κορέα – μέτρου, υποστηρίζοντας πως η κήρυξη στρατιωτικού νόμου ήταν απαραίτητη για να αποτραπεί ο κίνδυνος επικράτησης «βορειοκορεατικών κομμουνιστικών δυνάμεων» και να «εξαλειφθούν στοιχεία εχθρικά έναντι του κράτους» – οι χαρακτηρισμοί αφορούσαν πολιτικούς αντιπάλους του.

Πριν από αυτό, η Νότια Κορέα δεν ήταν μια χώρα όπου θα περίμενε κανείς μία στρατιωτική κατάληψη.

Ήταν μια ειρηνική και περήφανη δημοκρατία, γνωστή σε όλο τον κόσμο για τα K-dramas και την τεχνολογική καινοτομία της.

Έτσι, όταν ο πρόεδρος Γιούν Σουκ Γιολ κήρυξε στρατιωτικό νόμο, διατάζοντας τον στρατό του να αναλάβει τον έλεγχο, προκάλεσε σοκ στη χώρα αλλά και τον κόσμο. Όλοι, από τους Κορεάτες μέχρι τους παγκόσμιους ηγέτες, έμειναν με ανοιχτό το στόμα κι ένα ερώτημα στα χείλη:

Τι σκεφτόταν;

Ο Γιουν υποτίμησε την αντίσταση από το κοινό, τον στρατό και τα μέλη του κοινοβουλίου. Ανέστειλε την απόφαση μετά από μόλις έξι ώρες.

Το BBC μίλησε με μερικούς από τους πιο κοντινούς του ανθρώπους – φίλους, εμπιστευτικούς του και πολιτικούς συμβούλους – για να μπορέσει να καταλάβει τι ήταν αυτό που ώθησε τον άλλοτε επιτυχημένο εισαγγελέα, γνωστό για την αφοσίωσή του στο δίκαιο και σωστό, να προχωρήσει σε μια αυταρχική κατάληψη: μια απόφαση που θα συντάρρασε τη χώρα του, θα έβλαπτε τη διεθνή της φήμη και θα κατέστρεφε την καριέρα του.

Από μικρός, ο Γιούν είχε «εμμονή με τη νίκη» θα πει ο πιο παλιός του φίλος, Chulwoo Lee. «Μόλις αποφασίσει κάτι, το προχωράει με πολύ ακραίο τρόπο».

Ο Lee ήταν συμμαθητής στο δημοτικό με τον Γιούν και αργότερα, σπούδασαν μαζί Νομική, πριν ο Γιουν γίνει εισαγγελέας.

Ήταν ο ψηλότερος στην τάξη και για αυτό καθόταν πάντα στα τελευταία θρανία. Ήταν δημοφιλής και έξυπνος, πρόσθεσε ο Lee, για να αναιρέσει έναν μύθο που ήθελε τον Γιουν να τα… βρήκε μπαστούνια ακαδημαϊκά επειδή χρειάστηκε να δώσει εννέα φορές εξετάσεις για να μπει στον δικηγορικό σύλλογο.

Ο Γιουν φοίτησε στο πανεπιστήμιο στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο στρατιωτικός δικτάτορας Chun Doo-hwan κυβερνούσε τη χώρα με στρατιωτικό νόμο. Όταν ο στρατός σκότωσε διαδηλωτές στην πόλη Γκουάνγκτζου, το έθνος σοκαρίστηκε. Οι οργισμένοι φοιτητές βγήκαν στους δρόμους, αλλά σύμφωνα με τον Lee, ο Γιούν «δεν συμμετείχε πολύ».

Ο πρώην πρόεδρος της Νότιας Κορέας Γιουν Σουκ Γιολ / REUTERS / Kim Hong-Ji

«Δεν τον ενδιέφερε ιδιαίτερα το φοιτητικό κίνημα ή η πολιτική» είπε ο Lee, αλλά είχε «ισχυρή πίστη στη δικαιοσύνη».

Ο Lee θυμάται μια μέρα που περπατούσαν στην πανεπιστημιούπολη, όταν είδαν ένα κορίτσι να ανακρίνεται από δύο αστυνομικούς με πολιτικά. Ο Γιουν άρχισε αμέσως να τους φωνάζει. «Επειδή ήταν τόσο μεγαλόσωμος και θυμωμένος, οι αστυνομικοί φοβήθηκαν. Σχεδόν έτρεξαν μακριά», είπε. «Ο θυμός του ήταν ανεξέλεγκτος».

«Δεν χρωστάω σε κανέναν»

Δεκαετίες αργότερα, ο φίλος και συμμαθητής του Γιουν θα γινόταν αποδέκτης του θυμού του.

Ως εισαγγελέας ο Γιουν εδραίωσε τη φήμη του ως εκρηκτικός χαρακτήρας που καθοδηγούνταν σχεδόν εμμονικά από μια έμφυτη αίσθηση του σωστού και του λάθους. Ωστόσο, τα χρόνια περνούσαν και ο Lee ανησυχούσε ότι γινόταν κάπως πιο επιθετικός.

Όταν τον κάλεσε για να του το πει, «πέταξε το τηλέφωνο στην άλλη άκρη του δωματίου εκνευρισμένος».

Ο Γιουν ήταν ήδη δημοφιλής, καθώς είχε ερευνήσει την υπηρεσία πληροφοριών το 2013 για διαφθορά, παραβιάζοντας τις εντολές του προϊσταμένου του. Απολύθηκε από τη δουλειά του, αλλά σύμφωνα με τον Lee, ο οποίος τον υπερασπίστηκε, ο κόσμος τον θεωρούσε γενναίο για το γεγονός ότι αντιστάθηκε στην πολιτική πίεση.

Στην κατάθεσή του, ο Γιουν δήλωσε: «Δεν χρωστάω την πίστη μου σε κανέναν».

Αυτό φάνηκε ξανά όταν προχώρησε στην δίωξη και φυλάκιση της καθαιρεθείσας συντηρητικής προέδρου της Νότιας Κορέας, Παρκ Γκούν-χε, το 2018, που καταδικάστηκε σε κάθειρξη 24 ετών για δωροληψία. Τότε έγινε ο αγαπημένος της Αριστεράς.

Αυτό του χάρισε τη θέση του επικεφαλής εισαγγελέα στην κυβέρνηση της αριστεράς εκείνη την εποχή. Αλλά αντί να κερδίσει τη συμπάθεια τους, ξεκίνησε έρευνα για έναν από τους υπουργούς τους. Τότε ήταν που ο Lee τον κάλεσε για να τον προειδοποιήσει ότι «πέρασε ένα σημείο χωρίς επιστροφή» κάτι που εξόργισε τον Γιουν. Και κάπως έτσι οι σχέσεις τους χάλασαν και δεν ξαναμίλησαν για ένα χρόνο.

«Ήμουν με το μέρος του γιατί πάντα έκανε το σωστό αντί να ακολουθεί αυτό που του έλεγε ο προϊστάμενός του. Νόμιζα ότι θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι σαν κι αυτόν», είπε ένας φίλος, ο Shin, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος.

Ο Shin, που αποκαλεί τον Γιούν «μεγαλύτερο αδελφό» - έναν όρο που υποδηλώνει στοργή στη Νότια Κορέα - υποστηρίζει ότι ήταν διαφορετικός από πολλούς εισαγγελείς εκείνη την εποχή, οι οποίοι πουλούσαν επιρροή παντρεύοντας πλούσιες και ισχυρές οικογένειες.

Ωστόσο, ερευνώντας την κυβέρνηση, ο Γιουν είχε ξεκινήσει έναν αγώνα που δεν μπορούσε να κερδίσει, και απομακρύνθηκε από τη θέση του ως επικεφαλής εισαγγελέας.

Αυτή η εναλλαγή στρατοπέδων τον έκανε πότε ήρωα και πότε κακό.

Παρ' όλα αυτά, η απόφαση να κατέβει για πρόεδρος δεν ήταν εύκολη, είπε ο Shin. Οι δυο τους συναντιούνταν τακτικά για να καθορίσουν ένα σχέδιο δράσης καθώς ο Γιουν δεν είχε πολλά πολιτικά κονέ.

«Αν έχεις υπάρξει πολιτικός όλη σου τη ζωή, έχεις ανθρώπους που σε στηρίζουν. Χωρίς αυτούς τους συμμάχους, ο Γιούν ήξερε ότι θα ήταν πολύ μόνος πρόεδρος», είπε ο Shin.

«Μετανιώνω πολύ που τον επέλεξα ως υποψήφιο», παραδέχτηκε ο στρατηγικός σύμβουλος της εκστρατείας του Γιούν, Kim Keun-sik, μετά την επιβολή στρατιωτικού νόμου.

Ο Kim αρχικά ήταν εντυπωσιασμένος από την αρχηγική προσέγγιση του Γιουν στο δίκαιο, αλλά είπε ότι γρήγορα ανησύχησε. «Δεν άκουγε καμία από τις συμβουλές μας. Έκανε μόνο ό,τι ήθελε - ήταν αμετάπειστος».

Έπαιρνε αποφάσεις αυθόρμητα, ιδιωτικά, προτιμώντας να παίρνει συμβουλές από τους φίλους του με τους οποίους πήγαινε για ποτό, είπε ο Kim. «Συνεχώς έπρεπε να καθαρίζουμε τα χάλια του».

Ωστόσο, παρά αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια, επιλέχθηκε ως υποψήφιος για πρόεδρος από το συντηρητικό Κόμμα Λαϊκής Εξουσίας της Νότιας Κορέας.

«Ξέραμε ότι ήταν ρίσκο, αλλά νομίζαμε ότι μας έδινε την καλύτερη ευκαιρία να νικήσουμε τον αντίπαλό μας», είπε ο Kim.

Μετά την υποστήριξη του κόμματος, η πολιτική του Γιουν στράφηκε γρήγορα προς τη Δεξιά.

Σύμφωνα με τους φίλους του, βομβαρδίστηκε από πολύ δεξιούς πολιτικούς και δημοσιογράφους που «φύτεψαν ιδέες στο μυαλό του». Ανέπτυξε ακραία εχθρότητα προς το κόμμα της αντιπολίτευσης, πιστεύοντας ότι είχε διασυνδέσεις με τη Βόρεια Κορέα.

«Ένιωσα πολύ λυπημένος, γιατί άλλαζε», είπε ο Shin. «Ήθελε να κερδίσει, και οι λάθος συμβουλές του φύτρωσαν στο κεφάλι του. Άρχισε να σκέφτεται ότι ήταν σε πόλεμο».

Από εισαγγελέας, πρόεδρος

Μέχρι την ώρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Γιούν όχι μόνο είχε αποξενώσει τον παλαιότερο φίλο του, αλλά και πολλούς μετριοπαθείς ψηφοφόρους, και είχε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια σύγκρουση με την ισχυρή αντιπολίτευση, η οποία ελέγχει το κοινοβούλιο.

Καθαιρέθηκε οριστικά ο πρόεδρος Γιουν μετά την κήρυξη στρατιωτικού νόμου / REUTERS / Kim Hong-ji

Μετέφερε στην πολιτική τα ένστικτα του εισαγγελέα, αλλά αυτά ακριβώς δυσκόλευαν το έργο του ως πρόεδρο.

«Συνήθως, οι πολιτικοί χωρίς εμπειρία ακούν πολύ τους συμβούλους τους, αλλά ο Γιούν ήθελε να κρατάει το τιμόνι», είπε ένας από τους πολιτικούς του συμβούλους, υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας.

Ο Γιουν διατύπωνε τις απόψεις του «με φωνές και με ένταση», καθιστώντας το «άβολο» να εκφράσει κάποιος αντίθετη γνώμη.

Στις πρώτες μέρες της προεδρίας του, τα περισσότερα μέλη της ομάδας του πίεζαν για να καθίσει με τον ηγέτη της αντιπολίτευσης, για να επιλύσουν τις διαφορές τους και να βρουν έναν τρόπο να κυβερνήσουν αποτελεσματικά, αλλά ο Γιούν αρνήθηκε, είπε ο σύμβουλος.

«Έβλεπε τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, Λι Τζέ-μγιουνγκ, ως εγκληματία».

Αντίθετα, ο Γιούν δημιούργησε μία ομάδα στο προεδρικό γραφείο που ήθελε να τον καθοδηγήσει να «πολεμήσει το κόμμα κατά μέτωπο».

Γρήγορα, αυτοί που πίεζαν για διάλογο είδαν την πόρτα της εξόδου, αφήνοντας τον Γιούν περικυκλωμένο από ανθρώπους που του έλεγαν πάντα «ναι» και υπαλλήλους χαμηλότερου επιπέδου, οι οποίοι φοβόντουσαν να εκφράσουν αντίθετη γνώμη.

Αυτή η επιθετική ηγεσία τον οδήγησε σε μια λανθασμένη στρατηγική - παραμέλησε την ανάγκη να αρέσει στους ψηφοφόρους. Προχώρησε με αδημοφιλείς πολιτικές και αρνήθηκε να ζητήσει συγνώμη για τη γυναίκα του, η οποία είχε ενοχλήσει το κοινό αποδεχόμενη πολυτελή δώρα.

«Δεν τον ενδιέφερε αρκετά τι σκέφτονταν οι άνθρωποι για εκείνον. Αν θεωρούσαν ότι έκανε καλή δουλειά ή όχι», είπε φίλος του.

Ο Γιούν φοβόταν ότι η όποια υποχώρηση στις επιθυμίες του κοινού ίσως του εμπόδιζε να πετύχει τους στόχους του, και ήλπιζε ότι οι άνθρωποι θα αναγνώριζαν αργότερα ότι έκανε καλή δουλειά, εξήγησε άλλος φίλος του.

Το αντίθετο...

Δύο χρόνια μετά την εκλογή του, το κόμμα του υπέστη μια σφοδρή ήττα στις κοινοβουλευτικές εκλογές, δίνοντας στην αντιπολίτευση μια ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία. Ο Γιούν δεν μπορούσε να εφαρμόσει την ατζέντα του.

«Είναι αλαζονικό να λες ότι δεν θέλεις να είσαι δημοφιλής, ότι δεν θες να έχεις θετικές γνώμες», είπε ο φίλος του Shein, χαρακτηρίζοντας αυτό το λάθος του Γιούν ως «το μεγαλύτερο λάθος του».

«Είναι ένας αστείος, συμπαθητικός άνθρωπος. Θα μπορούσε να ήταν ένας δημοφιλής πρόεδρος».

Παράδοξα, ο Γιουν φαινόταν αδιάφορος για την ήττα του κόμματός του στις εκλογές.

«Είπε ότι μπορούσε ακόμα να εκδίδει εκτελεστικές εντολές και να πετυχαίνει πολλά. Μου είπε να μην ανησυχώ», είπε ο Λίντον, συντηρητικός πολιτικός και ένας από τους στενούς συνεργάτες του προέδρου εκείνη την εποχή.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, τότε άρχισε να διαμορφώνεται το σχέδιο του για τη στρατιωτική δικτατορία.

Πλέον, φαινόταν να είναι πλήρως βυθισμένος σε αβάσιμες θεωρίες συνωμοσίας, που διαδίδονταν από επιδραστικούς ακροδεξιούς YouTubers των οποίων παρακολουθούσε τα posts. Πίστευε ότι η αντιπολίτευση έπαιρνε εντολές από τη Βόρεια Κορέα, αν και δεν παρουσίασε κανένα αποδεικτικό στοιχείο.

Ο Λίντον ανέφερε ότι ο Γιουν επανειλημμένα μιλούσε για το πώς το κόμμα της αντιπολίτευσης διοικούνταν από Μαρξιστές, κάποτε τους σύγκρινε με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Πίστευε ότι, αν ανέβαιναν στην εξουσία, θα μετέτρεπαν τη Νότια Κορέα σε αυταρχικό κομμουνιστικό κράτος και θα χρεοκοπούσαν τη χώρα.

Όσο πιο δυνατή γινόταν η αντιπολίτευση, τόσο πιο αδιάλλακτος γινόταν ο Γιουν, χρησιμοποιώντας το προεδρικό βέτο για να εμποδίσει τις αποφάσεις του κοινοβουλίου. Αντίστοιχα, η συνέλευση μείωσε τους προϋπολογισμούς του, απήγαγε έναν πρωτοφανή αριθμό πολιτικών του διορισμένων και προσπάθησε να ερευνήσει τη σύζυγό του για διαφθορά.

Σύμφωνα με τον Λίντον, ο Γιουν ήταν «οργισμένος». «Προσπαθούν να με ρίξουν, την κυβέρνηση να την ανατρέψουν και να τελειώσουν τη δημοκρατία μας - και δεν μπορούμε να το ανεχτούμε», του είπε.

Στις 3 Δεκεμβρίου, εξερράγη.

«Είδε το στρατιωτικό πραξικόπημα ως έναν τρόπο τιμωρίας της αντιπολίτευσης. Νόμιζε ότι κάποιος έπρεπε να τους αντισταθεί», είπε ο Λίντον.

«Μόλις παίρνει μια απόφαση, δεν διστάζει», πρόσθεσε, υπονοώντας ότι είναι απίθανο ο Γιουν να είχε σκεφτεί πλήρως το σχέδιό του. «Ήταν μια κακή απόφαση και τώρα πληρώνει τις συνέπειες, αλλά πιστεύω ότι πραγματικά πίστευε πως ήταν για το συμφέρον της χώρας του».

Πληροφορίες από BBC