Οι αντιδράσεις του αντιφρονούντα δημοσιογράφου Ρομάν Προτάσεβιτς. Ο φόβος του την ώρα που άκουσε ότι το αεροπλάνο της Ryanair που είχε απογειωθεί από την Αθήνα για τη Λιθουανία θα προσγειωνόταν (συνοδεία μαχητικού MiG-29) στη Λευκορωσία και το Μινσκ.
Όλα έρχονται στο φως σχεδόν 24 ώρες μετά την «κρατική αεροπειρατεία» στο αεροπλάνο της Ryanair από το καθεστώς του Αλεξάντρ Λουκασένκο στη Λευκορωσία. Ο δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς φρόντισε να δώσει έναν υπολογιστή κι ένα κινητό στη σύντροφό του, η οποία, όμως, επίσης συνελήφθη.
Άνθρωποι που τον είδαν, μόλις ανακοινώθηκε η εξέλιξη, μιλούν για τον φόβο που «ζωγραφίστηκε» στο πρόσωπό του. Για τις κινήσεις του και για το πως αν μπορούσε, θα άνοιγε την πόρτα για να εξαφανιστεί…
Η «αεροπειρατεία» από το καθεστώς Λουκασένκο, μια πρωτοφανής εξέλιξη, σόκαρε τους πάντες, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να βάζει εκτάκτως το θέμα στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής και ήδη να συζητά το ενδεχόμενο κυρώσεων.
Έτσι έγιναν όλα στην πτήση της Ryanair
Η πτήση της Ryanair 4978 είχε ήδη αρχίσει την κάθοδό της στο Βίλνιους, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, όταν ο πιλότος ανακοίνωσε την αιφνίδια εκτροπή του αεροπλάνου στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της γειτονικής Λευκορωσίας. Δεν δόθηκε καμία εξήγηση.
Ένας από τους επιβάτες του Boeing 737 αντέδρασε αμέσως: ο Ρομάν Προτάσεβιτς σηκώθηκε από τη θέση του, έφτασε το ντουλαπάκι από πάνω του, έβγαλε έξω έναν φορητό υπολογιστή από την χειραποσκευή του και τον έδωσε σε μια γυναίκα που τον συνόδευε, μαζί με το κινητό του τηλέφωνο.
Οι λευκορωσικές αρχές εξέτρεψαν την πτήση την ώρα που το αεροπλάνο πετούσε πάνω από την χώρα λόγω συναγερμού για βόμβα
Ο Λευκορώσος διαφωνών δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς, ο οποίος καταζητείτο στην Λευκορωσία για τον ρόλο του στην μετάδοση των ειδήσεων για τις τεράστιες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης που γίνονταν πέρυσι στο Μινσκ, δεν είχε πολύ χρόνο. Το Μινσκ απέχει λιγότερα από 200 χιλιόμετρα από το Βίλνιους και η εκτροπή ήταν ζήτημα μερικών λεπτών.
«Όταν ανακοινώθηκε ότι θα προσγειωνόμασταν στο Μινσκ, ο Ρομάν σηκώθηκε πάνω, άνοιξε το ντουλαπάκι με τις χειραποσκευές, έβγαλε μια αποσκευή και προσπαθούσε να ξεχωρίσει πράγματα”, δήλωσε ένας Λιθουανός επιβάτης, ο οποίος κατονομάστηκε μόνον ως Μάντας.
«Πιστεύω ότι έκανε λάθος. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι και θα μπορούσε να δώσει τα πράγματα σε μένα ή σε άλλους επιβάτες κι όχι στην κοπέλα του, η οποία νομίζω ότι συνελήφθη και αυτή», πρόσθεσε.
Έξω από το αεροπλάνο (αν και ο μάρτυρας δεν μπορούσε να το δει) βρισκόταν ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29 σοβιετικής εποχής, με εντολή του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο για να αναγκάσει το αεροπλάνο να κάνει εκτροπή στο Μινσκ.
Ο Μάντας μίλησε στο Reuters έπειτα από μια ολοήμερη ταλαιπωρία που ξεκίνησε μετά την αναχώρηση της πτήσης από Αθήνα και τελείωσε μετά την άφιξη του αεροπλάνου αργά το βράδυ στο Βίλνιους έπειτα από την στάση του για περισσότερες από 7 ώρες στο Μινσκ.
Φοβισμένος και λυπημένος
Μια άλλη εξαντλημένη επιβάτης, η οποία δεν έδωσε το όνομά της στους δημοσιογράφους, δήλωσε ότι ο Προτάσεβιτς φαινόταν «πάρα πολύ φοβισμένος. Τον κοίταξα στα μάτια και ήταν πολύ λυπημένος».
Κι άλλοι επιβάτες της πτήσης δήλωσαν ότι ο ακτιβιστής της λευκορωσικής αντιπολίτευσης έζησε κάποια λεπτά μεγάλης αγωνίας όταν συνειδητοποίησε ότι η πτήση της Ryanair στην οποία βρισκόταν θα εκτραπεί στο Μινσκ, όπου λίγο αργότερα συνελήφθη.
«Άρχισε να πανικοβάλλεται και να λέει ότι αυτό γίνεται εξαιτίας του», διηγήθηκε στο AFP η Μόνικα Σίμκιεν, μια 40χρονη Λιθουανή όταν στο τέλος η πτήση μπόρεσε να προσγειωθεί στο Βίλνιους, έπειτα από πολύωρη καθυστέρηση.
«Απλώς γύρισε προς τον κόσμο και είπε ότι κινδυνεύει να του επιβληθεί θανατική ποινή», συνέχισε, προσθέτοντας ότι στη συνέχεια έμοιαζε πολύ ήρεμος όταν σιγουρεύτηκε ότι θα συλληφθεί μετά την άφιξη στο Μινσκ.
Ήταν «νευρικός στην αρχή, αλλά μετά συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, ηρέμησε και το αποδέχθηκε», δήλωσε επίσης ο Μάντας, ενώ άλλος επιβάτης, ο 37χρονος Ενβίνας Ντίμσα, συμπλήρωσε ότι «δεν φώναζε, αλλά φαινόταν ότι φοβόταν πάρα πολύ. Θα έλεγε κανείς ότι αν υπήρχε ανοιχτή μια έξοδος, θα πηδούσε».
Η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ίνγκριντα Σιμονιτέ μετέβη στο αεροδρόμιο του Βίλνιους για να υποδεχθεί το αεροπλάνο, όπως και πολλές δεκάδες ακτιβιστές της λευκορωσικής αντιπολίτευσης. Ορισμένοι είχαν στους ώμους τους τη σημαία της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, ενώ άλλοι κρατούσαν πανό με το σύνθημα: “Είμαι/Είμαστε ο Ρομάν Προτάσεβιτς” ή ακόμη “Ryanair, που είναι ο Ρομάν;”.
“Οφείλουμε να δείξουμε την αλληλεγγύη μας για να αποφύγουμε να μας κάμψουν έναν έναν”, δήλωσε ένας από αυτούς, ο 36χρονος Αλεξάντρ Γκλασκόφ. Σύμφωνα με αυτόν, η σύλληψη του Προτάσεβιτς συνιστά “έγκλημα”.
Ποιος είναι ο Ρομάν Προτάσεβιτς
Ο Προτάσεβιτς, πρώην διευθυντής του μέσου ενημέρωσης της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Nexta, διέμενε στην Πολωνία.
Τον Νοέμβριο, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Λευκορωσίας (KGB) είχαν καταχωρίσει το όνομά του και αυτό του ιδρυτή του Nexta Στεπάν Πουτίλο στον κατάλογο των «ατόμων που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες».
Το Nexta διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο πρόσφατο κύμα αμφισβήτησης της επανεκλογής το 2020 του Λουκασένκο, ο οποίος βρίσκεται στην προεδρία της Λευκορωσίας από το 1994.
«Στεκόταν μόνος του»
Ο 26χρονος Προτάσεβιτς απομονώθηκε αμέσως από τους άλλους επιβάτες κατά την άφιξη της πτήσης στο Μινσκ, ενώ οι έλεγχοι που έγιναν στις αποσκευές με τη χρήση εκπαιδευμένων σκύλων έδειξαν ότι δεν επρόκειτο για βόμβα, όπως είχε υποστηρίξει η Λευκορωσία.
«Είδαμε ότι τον Ρομάν τον σταμάτησαν λόγω κάποιων πραγμάτων στην αποσκευή του», πρόσθεσε ο Μάντας, σημειώνοντας ότι οι αρχές ήλεγξαν τις αποσκευές και των άλλων επιβατών και τους μετέφεραν με λεωφορείο στον τερματικό σταθμό, όπου περίμεναν μερικές ώρες για να επιβιβαστούν ξανά στο αεροπλάνο.
«Είδαμε από το παράθυρο ότι ο Ρομάν στεκόταν μόνος του και ένας αστυνομικός με σκύλο προσπαθούσε να βρει κάτι (στην αποσκευή του)».
Άλλος επιβάτης, που ζήτησε να μην κατονομαστεί, δήλωσε στα λιθουανικά μέσα ενημέρωσης ότι ο Προτάσεβιτς δήλωσε ποιος είναι στους αξιωματούχους ασφαλείας της Λευκορωσίας μόλις έφτασαν. «Είδα πως του πήραν το διαβατήριο. Έβγαλε τη μάσκα του και είπε: “Είμαι αυτός, είμαι ο λόγος που γίνεται όλο αυτό”».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε την άμεση απελευθέρωση του Προτάσεβιτς, ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο Πολωνός πρωθυπουργός χαρακτήρισαν το περιστατικό “αεροπειρατεία”
Οι υπόλοιποι επιβάτες φαινόντουσαν εξαντλημένοι κατά την άφιξή τους στο Βίλνιους, ενώ ο Μάντας δήλωσε ότι πέρασαν ώρες σε ουρές για τις αποσκευές και για τον έλεγχο διαβατηρίων στο Μινσκ προτού τους επιτραπεί να περάσουν σε σαλόνι για να περιμένουν την αναχώρησή τους για το Βίλνιους.
Ο ίδιος σημείωσε ότι δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν η σύντροφος του Προτάσεβιτς, η οποία πήρε τον φορητό του υπολογιστή και το τηλέφωνο, κρατήθηκε επίσης στο Μινσκ, αλλά ότι φαινόντουσαν να υπάρχουν περισσότερες άδειες θέσεις στο αεροπλάνο μετά την απογείωσή του από το Μινσκ για το Βίλνιους, από τότε που απογειώθηκε από την Αθήνα. «Αυτό σημαίνει ότι περισσότεροι από ένας έμειναν έξω από το αεροπλάνο – αλλά είναι δύσκολο να μιλήσω με ακρίβεια», σημείωσε.
Έπιασαν και τη σύντροφό του
Ο Λιθουανός πρόεδρος Γκιτάνας Ναουσέντα δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε αργά χθες, Κυριακή, το βράδυ ότι η σύντροφος του Προτάσεβιτς επίσης δεν επιβιβάστηκε ξανά στην πτήση από το Μινσκ για το Βίλνιους.
Το γεγονός επιβεβαίωσε και ένα πανεπιστήμιο της Λευκορωσίας, το οποίο βρίσκεται στο Βίλνιους. Ανακοίνωσε ότι μια από τις φοιτήτριές του, η 23χρονη Σοφία Σάπεγκα, η οποία συνταξίδευε με τον Ρομάν Προτάσεβιτς, επίσης συνελήφθη όταν η πτήση τους υποχρεώθηκε να προσγειωθεί στο Μινσκ και ζήτησε την απελευθέρωσή της.
Την σύλληψη της Σάπεγκα επιβεβαίωσε η οικογένειά της, όπως δήλωσε στο Reuters ο εκπρόσωπος του πανεπιστημίου European Humanities. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Σάπεγκα και ο Προτάσεβιτς βρίσκονταν σε διακοπές στην Ελλάδα.
Η Σάπεγκα, η οποία είναι Ρωσίδα πολίτης, πήγαινε στο Βίλνιους για την προφορική εξέταση του μεταπτυχιακού της στο πανεπιστήμιο, απ’ όπου θα αποφοιτούσε έπειτα από πέντε χρόνια σπουδών, όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του το ίδρυμα.
«Ως αποτέλεσμα μιας μυστικής επιχείρησης από τις αρχές της Λευκορωσίας η φοιτήτρια συνελήφθη από την Διοίκηση της Ερευνητικής Επιτροπής της πόλης του Μινσκ με αβάσιμες και κατασκευασμένες κατηγορίες», αναφέρει η ανακοίνωση του πανεπιστημίου που προσθέτει: «Διαμαρτυρόμαστε κατά της αδικαιολόγητης κράτησης ενός μέλους της πανεπιστημιακής μας κοινότητας».
Πράκτορες μέρες στο αεροπλάνο
Πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών αποβιβάσθηκαν από το αεροσκάφος της Ryanair όταν εξαναγκάσθηκε σε προσγείωση στο Μινσκ, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ιρλανδίας Σάιμον Κόβενι. «Πέντε ή έξι άνθρωποι αποβιβάσθηκαν. Μόνο ο ένας συνελήφθη, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν άνθρωποι των μυστικών υπηρεσιών», είπε.
Νωρίτερα, ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair είχε δηλώσει: «πεποίθησή μας είναι ότι πράκτορες της KGB αποβιβάσθηκαν επίσης στο αεροδρόμιο».
Αν και η Λευκορωσία βρίσκεται στο στόχαστρο όλων για τα όσα έγιναν με τη σύλληψη του Προτάσεβιτς, το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας χαρακτήρισε αβάσιμες της κατηγορίες της Ε.Ε. περί «αεροπειρατείας» και έκανε λόγο για πολιτικοποίηση (!) της υπόθεσης!
Από την πλευρά της η λευκορωσική υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας ανακοίνωσε ότι οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας της χώρας εξέδωσαν “σύσταση” προς το πλήρωμα της Ryanair μετά την προειδοποίηση για βόμβα, όμως δεν το ανάγκασαν να προσγειωθεί στο Μινσκ με απειλές.
Κρατικά μέσα: Η βόμβα και ο εξτρεμιστής
Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Λευκορωσίας υπεραμύνθηκαν της αναχαίτισης του αεροπλάνου της RyanAir, το οποίο κατευθυνόταν στο Βίλνιους της Λιθουανίας και έκανε αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ, εκτιμώντας ότι πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση έπειτα από «προειδοποίηση για βόμβα», και παρουσιάζοντας τον αντιφρονούντα δημοσιογράφο που συνελήφθη ως “εξτρεμιστή”.
Η κρατική τηλεόραση της Λευκορωσίας διαβεβαίωσε ότι το αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Μινσκ εξαιτίας «προειδοποίησης για τοποθέτηση βόμβας», η οποία αποδείχθηκε ψεύτικη και ότι ο Προτάσεβιτς «δεν προκάλεσε το ενδιαφέρον των δυνάμεων της τάξης παρά μόνο τη στιγμή που οι επιβάτες πέρασαν ξανά από έλεγχο».
O λογαριασμός στο Telegram «Pool Pervogo», που είναι ο ανεπίσημος λογαριασμός της προεδρίας της Λευκορωσίας, ανέβασε ένα μήνυμα «για να ξεδιαλύνει όλους τους μύθους και τις εικασίες».
Προέταξε την προειδοποίηση για τοποθέτηση βόμβας και υπογράμμισε ότι τη στιγμή που συνέβη αυτό το αεροπλάνο βρισκόταν στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας και «βάσει των κανονισμών, ο ελεγκτής οφείλει να προτείνει στο πλήρωμα το πιο κοντινό αεροδρόμιο, το οποίο ήταν αυτό του Μινσκ».
«Για το γεγονός ότι ένας εξτρεμιστής βρισκόταν μεταξύ των επιβατών δεν ευθύνονται όσοι έλαβαν την απόφαση να προσφέρουν βοήθεια στους επιβάτες του αεροσκάφους», τόνισε.
Οι λευκορωσικές αρχές είχαν συμπεριλάβει τον Νοέμβριο το όνομα του 26χρονου Προτάσεβιτς στον κατάλογο «των ατόμων που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες».
Με πληροφορίες από ΑΠΕ – ΜΠΕ
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163