Ένας εμφύλιος πόλεμος που κράτησε 15 ολόκληρα χρόνια, βομβαρδισμοί, εισβολές, διαθρησκευτικές συγκρούσεις, εκατομμύρια πρόσφυγες από Συρία και Παλαιστίνη, ακυβερνησία, πείνα και παντού το μακρύ χέρι της Χεζμπολάχ. Ο Λίβανος είναι μία χώρα που γνωρίζει πολύ καλά τον πόνο αλλά το πρόβλημά της είναι πάνω από όλα πολιτικό.
Συνορεύει βόρεια και ανατολικά με τη Συρία, νότια με το Ισραήλ και δυτικά βρέχεται από τη Μεσόγειο. Ό,τι κι αν συμβεί στη Μέση Ανατολή, κάθε πρόβλημα που ξεσπά εκτός συνόρων, μεταφέρεται στον πιο αδύναμο κρίκο, στον Λίβανο, την ώρα που η χώρα παραμένει βαθιά διχασμένη, με την Χεζμπολάχ να κινεί τα νήματα και να τη βυθίζει στην ακυβερνησία.
Από το πρωί της Τρίτης (01.10.2024) νέα δεδομένα έχουν διαμορφωθεί στη Μέση Ανατολή, με το Ισραήλ να ανακοινώνει ότι διεξάγει χερσαία εισβολή στον Λίβανο, σε συνέχεια των αλλεπάλληλων πληγμάτων κατά της Χεζμπολάχ, κλιμακώνοντας την παγκόσμια ανησυχία για γενίκευση του πολέμου.
Ο φόβος είναι ότι οι «στοχευμένες επιχειρήσεις» θα εξελιχθούν σε κάτι πολύ ευρύτερο με ζοφερές συνέπειες για μία βαθιά πληγωμένη χώρα και ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Η ιστορία δείχνει ότι είναι εύκολο για τα ισραηλινά στρατεύματα να μπουν στον Λίβανο, αλλά δύσκολο να φύγουν και οι γεωπολιτικές ισορροπίες μαρτυρούν ότι το Ιράν δεν θα μείνει απλός παρατηρητής.
Μετά από 15ήμερο πυραυλικών πληγμάτων στον Λίβανο, το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι έχει εξοντώσει μεγάλο μέρος της ηγεσίας της Χεζμπολάχ έχοντας παράλληλα εξουδετερώσει μεγάλο μέρος της στρατιωτικής υποδομής της.
Αυτή η επόμενη φάση της σύγκρουσης θα θέσει πιο έντονες προκλήσεις για όλους τους εμπλεκόμενους και εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για την περιοχή αλλά και πέραν αυτής.
Το μακρύ χέρι της Χεζμπολάχ και η ακυβερνησία
Ο Λίβανος είναι μια ευάλωτη χώρα που μαστίζεται από καταστροφικές οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, διαφθορά, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατάρρευση της εμπιστοσύνης μεταξύ της κυβέρνησης και της κοινωνίας την τελευταία δεκαετία.
Αν η οικονομική αναταραχή και οι δυσκολίες δεν ήταν αρκετά άσχημα, το πολιτικό τοπίο του Λιβάνου παραμένει ένα από τα πιο διασπασμένα και αμφιλεγόμενα στην περιοχή.
Από πολλές απόψεις, ο Λίβανος δεν έχει πλήρως λειτουργικούς κρατικούς θεσμούς. Οι έντονες πολιτικές αντιπαλότητες και οι διαιρέσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων σημαίνουν ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να λειτουργήσει πλήρως.
Ο πληθυσμός του Λιβάνου, σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση των Ηνωμένων Εθνών για το 2024, είναι 5.806.000 κάτοικοι (εκ των οποίων το 61,1% είναι μουσουλμάνοι, διαφορετικών δογμάτων) και το 33,7% χριστιανοί (επίσης πολλών διαφορετικών δογμάτων). Οι Σουνίτες μουσουλμάνοι αποτελούν το 27% του πληθυσμού ακολουθούμενοι από τους Σιίτες που αποτελούν το 24%. Οι Αλαουίτες αποτελούν το 3% του πληθυσμού της χώρας.
Μέχρι σήμερα ιδιαίτερα ορατή είναι η μεγάλη επιρροή που άσκησαν οι Γάλλοι κατά τα περίπου 30 χρόνια της γαλλικής κατοχής του Λιβάνου που έληξε το 1943. Πέρα όμως από όλα αυτά, στον σημερινό Λίβανο ανεξίτηλα είναι τα σημάδια του εμφύλιου πολέμου (1975-1990) που είχε θρησκευτικά και ιδεολογικά κίνητρα.
Η Χεζμπολάχ, μετά το τέλος του 15ετούς εμφυλίου πολέμου το 1990, εδραίωσε τον έλεγχό της στην πολιτική κατάσταση, μην αφήνοντας χώρο σε άλλες πολιτικές και θρησκευτικές δυνάμεις της χώρας.
Η φιλοσοφία της οργάνωσης βρήκε μεγάλη απήχηση στις σιιτικές κοινότητες, οι οποίες πανηγύρισαν όταν η Χεζμπολάχ απελευθέρωσε τον νότιο Λίβανο μετά από 18 χρόνια ισραηλινής κατοχής το 2000.
Καθώς συγκέντρωνε δύναμη, πλούτο και όπλα, έγινε σταδιακά η κυρίαρχη δύναμη στην πολιτική σκηνή του Λιβάνου και ταυτόχρονα παράγοντας εσωτερικής πόλωσης.
Πολλοί παρατηρητές συμφωνούν ότι ο Λίβανος ζημιώνεται από την παρουσία της Χεζμπολάχ, που με το πολιτικό της σκέλος μετέχει στην κυβέρνηση και με το στρατιωτικό της παίρνει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις πότε στη Συρία και πότε σε επιχειρήσεις κατά του Ισραήλ.
Η Χεζμπολάχ ιδρύθηκε το 1982 κατά τη διάρκεια του λιβανέζικου εμφυλίου πολέμου, λαμβάνοντας εξαρχής σημαντική υποστήριξη – συμπεριλαμβανομένης και κυρίως στρατιωτικής βοήθειας – από το Ιράν. Έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ «ο πιο τρομερός μη κρατικός στρατιωτικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή – και αναμφισβήτητα στον κόσμο».
Η Χεζμπολάχ ήταν αυτή που άνοιξε πυρ κατά του Ισραήλ μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα το περασμένο φθινόπωρο – χωρίς ποτέ να λάβει υπόψη της τον υπόλοιπο λιβανέζικο πληθυσμό. «Η Χεζμπολάχ έχει ουσιαστικά θέσει σε ομηρία την πολιτική του Λιβάνου», λέει η ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής Kelly Petillo του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Η αδυναμία του λιβανέζικου κράτους είναι επίσης εμφανής στην παθητικότητα των λιβανέζικων ενόπλων δυνάμεων (LAF), οι οποίες βρίσκονται σε δίλημμα στα νότια της χώρας, όπου συνεργάζονται με τους ειρηνευτές της Προσωρινής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στον Λίβανο (UNFIL) βάσει της απόφασης 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Και οι δύο δυνάμεις αποτελούνται από 15.000 στρατιώτες. Η παρουσία τους συνδέεται με τον πόλεμο του Λιβάνου το 2006, όταν το Ισραήλ κατέλαβε περιοχές του νότιου τμήματος.
Το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ορίζει ότι μετά την αποχώρηση του Ισραήλ, LAF και UNFIL θα συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι καμία ένοπλη λιβανέζικη πολιτοφυλακή δεν θα επιστρέψει στο νότιο Λίβανο.
Μόνο στρατεύματα εξουσιοδοτημένα από την κυβέρνηση του Λιβάνου μπορούν να είναι παρόντα στο νότο. Η Χεζμπολάχ μέχρι σήμερα αγνοεί αυτή τη συμφωνία και παραμένει ενεργή στην περιοχή.
Οι ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου (LAF) είναι σχετικά ανίσχυρες από στρατιωτική άποψη αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα εν τω μεταξύ, παραμένει πολιτικό, καθώς δεν ελέγχεται από καμία ομάδα στη χώρα.
«Ο στρατός αποδυναμώνεται επίσης από την εθνική και οικονομική κρίση στον Λίβανο», εξηγεί αναλυτής.
«Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λαμβάνει οικονομική στήριξη, για παράδειγμα όσον αφορά την καταβολή μισθών. Η ανησυχία είναι ότι αν ο στρατός καταρρεύσει, το ίδιο το λιβανέζικο κράτος θα μπορούσε να καταρρεύσει. Αλλά φυσικά, ο στρατός δεν μπορεί να λύσει τα πολιτικά προβλήματα του κράτους».
Πώς μπορούν να αλλάξουν οι ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και οι φόβοι για δεύτερο εμφύλιο
Το Ισραήλ σκοπεύει να αλλάξει μόνιμα την ισορροπία δυνάμεων εξασφαλίζοντας ότι η Χεζμπολάχ δεν θα αποτελεί πλέον βιώσιμη στρατιωτική απειλή.
Υπάρχουν σαφείς παραλληλισμοί με την εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο το 2006 (ο πόλεμος των 34 ημερών ανάμεσα σε Ισραήλ και Χεζμπολάχ) και την πολύ ευρύτερη εισβολή του 1982.
Η σύγκρουση του 2006 κατέστρεψε τις υποδομές του Λιβάνου, ενώ η εισβολή του 1982 διήρκεσε μέχρι το 2000, οδηγώντας σε τεράστιες καταστροφές, κακουχίες, ανασφάλεια και αστάθεια.
Η τρέχουσα σύγκρουση θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τον Λίβανο σε τέτοιο βαθμό ώστε να υπάρχει ακόμη και το ενδεχόμενο ενός δεύτερου εμφυλίου πολέμου.
Αυτό δεν θα εξυπηρετούσε κανένα συμφέρον, το αντίθετο μάλιστα.
Ένας ασταθής και διαλυμένος Λίβανος θα έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις για όλους στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ, σημειώνουν αναλυτές.
Πηγή φωτογραφιών: Reuters