Στην Σβετλάνα Αλαξίεβιτς, από την Λευκορωσία, απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2015. Δημοσιογράφος και συγγραφέας, τιμάται για "το πολυφωνικό της έργο, μαρτυρία για τα δεινά και το θάρρος στην εποχή μας", αναφέρεται στην ανακοίνωση της Ακαδημίας.
Η Λευκορωσίδα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015, είναι η συγγραφέας συνταρακτικών βιβλίων για την πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ, τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, απαγορευμένων στη χώρα της που δεν της συγχωρεί τη σύνθεση του πορτρέτου του ανίκανου για την ελευθερία “homo sovieticus”.
Το έργο της 67χρονης δημοσιογράφου και συγγραφέως βασίζεται στη σύνθεση υπομονετικά συγκεντρωμένων μαρτυριών και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και εκδοθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Το τελευταίο της βιβλίο μεταφρασμένο στα γαλλικά, “Το Τέλος του Κόκκινου Ανθρώπου ή Εποχή του Τέλους των Ψευδαισθήσεων”, τιμήθηκε με το βραβείο δοκιμίου Medicis 2013. Η συγγραφέας συνθέτει σε αυτό, 20 χρόνια μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, ένα αμείλικτο πορτρέτο του “homo sovieticus”.
“Τον γνωρίζω αυτόν τον Κόκκινο Ανθρωπο, είμαι εγώ, οι άνθρωποι που με περιστοιχίζουν, οι γονείς μου”, δήλωνε στο περιοδικό Ogoniok το 2013. “Ο κόκκινος άνθρωπος δεν έχει εξαφανιστεί. Ο αποχαιρετισμός θα είναι πολύ μακροχρόνιος”, έλεγε σε συνέντευξή της πέρυσι στο Μινσκ.
“Σήμερα, η Ουκρανία είναι παράδειγμα για όλους. Η επιθυμία για την πλήρη ρήξη με το παρελθόν αξίζει σεβασμού”, έλεγε φοβούμενη τις συνέπειες της πολυαίμακτης σύρραξης στην Ουκρανία. “Πιστεύω ότι η (σοβιετική) Αυτοκρατορία δεν έχει εξαφανιστεί. Και προσωπικά, έχω την αίσθηση ότι δεν θα εξαφανιστεί εάν δεν χυθεί αίμα”.
Γεννημένη στο 1948 στη δυτική Ουκρανία, απόφοιτος της σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Μινσκ, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς εργάστηκε τη δεκαετία του ΄70 στην εφημερίδα Selskaia Gazeta, την εφημερίδα των σοβιετικών κολχόζνικων.
Τότε ξεκίνησε να μαγνητοφωνεί μαρτυρίες γυναικών που είχαν πολεμήσει κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με βάση αυτές θα γράψει το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο Ο Πόλεμος δεν έχει Πρόσωπο Γυναίκας.
“Ολα όσα ξέραμε για τον πόλεμο τα είχαν διηγηθεί άνδρες…Γιατί οι γυναίκες που έχουν τόσο καλά κρατήσει τη θέση τους σε αυτόν τον ανδρικό κόσμο δεν έχουν πει ποτέ τη δική τους ιστορία, δεν έχουν εκφράσει τα λόγια και τα συναισθήματά τους;΄” αναρωτιόταν τότε. Το βιβλίο επικρίθηκε διότι “διέλυε την ηρωική εικόνα της σοβιετικής γυναίκας”, δεν εκδόθηκε παρά το 1985 κατά την εποχή της Περεστρόικα και την έκανε αμέσως γνωστή στη Σοβιετική Ενωση και στο εξωτερικό.
Εκτοτε, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς χρησιμοποίησε τον ίδιο τρόπο για τη συγγραφή των μυθιστορημάτων της που ανήκουν στην τεκμηριωτική πεζογραφία, συλλέγοντας επί χρόνια μαρτυρίες ανθρώπων που είχαν ζήσει συγκλονιστικές εμπειρίες, είτε επρόκειτο για σοβιετικούς στρατιώτες που επέστρεφαν από το Αφγανιστάν (Μολυβένιοι Στρατιώτες ) ή ανθρώπους που είχαν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας (Γοητευμένοι από τον Θάνατο).
“Ζούμε μαζί θύτες και θύματα. Τους θύτες δύσκολα τους βρίσκουμε. Τα θύματα, είναι η κοινωνία μας, είναι πάρα πολλά”, λέει η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Μετά την πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986, εργάζεται για περισσότερα από δέκα χρόνια για το Τσερνόμπιλ: Ενα Χρονικό του Μέλλοντος, ένα συγκλονιστικό βιβλίο που βασίζεται στις μαρτυρίες των χιλιάδων ανθρώπων που εργάστηκαν μετά την τραγωδία για τη διευθέτηση του χώρου και το σφράγισμα του πυρηνικού σταθμού. Το βιβλίο αυτό είναι απαγορευμένο στη Λευκορωσία, μία από τις περισσότερο πληγείσες χώρες, όπου το θέμα αποτελεί ταμπού.Τα βιβλία της είναι απόντα από τα ράφια των βιβλιοπωλείων της Λευκορωσίας, διότι “δεν αρέσουν” στον Αλεξάντρ Λουκασένκο.
“Ζούμε σε δικτατορία, αντιφρονούντες είναι στις φυλακές, η κοινωνία φοβάται και ταυτόχρονα είναι μία χυδαία καταναλωτική κοινωνία, οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική. Είναι μια κακή εποχή”, έλεγε το 2013 στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων.