Δέκα χρόνια αφότου σκότωσε 77 ανθρώπους στη Νορβηγία, ο ακροδεξιός εξτρεμιστής Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ ζητάει την αποφυλάκισή του, μετατρέποντας σήμερα τη δικαστική διαδικασία σε βήμα διακίνησης της ιδεολογίας του, όπως το είχαν προβλέψει οι οικογένειες των θυμάτων.
Ενώπιον των τριών δικαστών, στο γυμνάσιο της φυλακής Σκίεν όπου κρατείται ο 42χρονος, διαβεβαίωσε ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για τις επιθέσεις επειδή υπέστη «πλύση εγκεφάλου».
Οι δηλώσεις του δεν έπεισαν ούτε τους ειδικούς, ούτε τους επιζώντες της σφαγής, ούτε και τους συγγενείς των θυμάτων που εξέφραζαν φόβους ότι η τριήμερη δικαστική διαδικασία, η οποία μεταδίδεται από ορισμένα μέσα ενημέρωσης με καθυστέρηση λίγων λεπτών, θα του χρησιμεύσει ως ιδεολογική πλατφόρμα.
Στις 22 Ιουλίου 2011, ο Μπρέιβικ πυροδότησε μια βόμβα κοντά στην έδρα της κυβέρνησης, στο Όσλο, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο οκτώ άνθρωποι. Στη συνέχεια σκότωσε άλλους 69 ανθρώπους, στην πλειονότητά τους εφήβους, ανοίγοντας πυρ στην κατασκήνωση της νεολαίας του Εργατικού κόμματος στο νησί Ούτεγια. Έναν χρόνο αργότερα καταδικάστηκε σε κάθειρξη 21 ετών, με ελάχιστη ποινή έκτισης τα δέκα χρόνια και με τη δυνατότητα παράτασης της κράτησής του – τη μέγιστη ποινή που μπορούσε να επιβάλει τότε η νορβηγική δικαιοσύνη.
Ο ναζιστικός χαιρετισμός και το μήνυμα στον χαρτοφύλακα
Από την πρώτη στιγμή, ο Μπρέιβικ δικαίωσε τους φόβους πολλών: Με ξυρισμένο το κρανίο, μπήκε στην αίθουσα κρατώντας έναν χαρτοφύλακα όπου ήταν γραμμένη στα αγγλικά η φράση «Σταματήστε τη γενοκτονία των λευκών εθνών μας» και χαιρέτισε ναζιστικά τους τρεις δικαστές. Στη μακρά ομιλία του κατόπιν υποστήριξε ότι δεν ήταν παρά μόνο ένας απλός «φαντάρος» του νεοναζιστικού κινήματος «Αίμα και Τιμή», στο οποίο επέρριψε την ευθύνη για τις επιθέσεις.
Η μοναδική δική του ευθύνη, όπως λέει, είναι ότι αφέθηκε να ριζοσπαστικοποιηθεί. Δίνοντας «τον λόγο της τιμής του» ότι η βία, σε ό,τι τον αφορά, ανήκει στο παρελθόν, είπε ότι θέλει να συνεχίσει τη μάχη του για τον εθνικοσοσιαλισμό αλλά με ειρηνικά μέσα. Πρόσθεσε μάλιστα ότι είναι έτοιμος να αποκηρύξει κάθε πολιτική δέσμευση, αν του ζητηθεί από το δικαστήριο.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αναλαμβάνει την ευθύνη όσων έκανε, μολονότι προσπαθεί να πάρει αποστάσεις», σχολίασε ο Τόρε Μπέργκο, ο διευθυντής του Κέντρου Μελετών για την Εξτρεμιστική Δεξιά (C-REX) του Πανεπιστημίου του Όσλο. «Λέει αυτά που πρέπει να πει για να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αφεθεί ελεύθερος υπό όρους, όμως αποκάλυψε την αλήθεια νωρίτερα, όταν δικαιολόγησε τα εγκλήματα», εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Το πρωί, όταν η εισαγγελέας Χούλντα Καρλσντότιρ διάβαζε τη λίστα με τα ονόματα των θυμάτων και τις συνθήκες θανάτου τους, ο Μπρέιβικ τη διέκοψε δηλώνοντας ότι «το 72% από αυτούς ήταν στελέχη του Εργατικού κόμματος».
Στην προσπάθειά του να απαλλάξει τον εαυτό του από την ευθύνη, κάποιες στιγμές τόσο παραληρηματικός που προκαλούσε τα γέλια του ακροατηρίου, ο Μπρέιβικ ανέλυσε το πώς ριζοσπαστικοποιήθηκε και μίλησε επί μακρόν για τον «πολιτιστικό πόλεμο» και τη «λευκή δύναμη».
Η δημοσιότητα που του επιφυλάχθηκε σκανδάλισε τους επιζώντες και τις οικογένειες των θυμάτων. «Θεωρώ ότι ο Μπράιβικ δεν θα έπρεπε να μεταδίδεται από την τηλεόραση, όχι επειδή είναι σκανδαλώδες ή οδυνηρό. Αλλά επειδή είναι ένα σύμβολο της ακροδεξιάς που έχει ήδη εμπνεύσει πολλά άλλες σφαγές», σχολίασε στο Twitter ο Έλιν Λ’Εστράνζ, ένας από τους επιζώντες του μακελειού.
Το αίτημα αποφυλάκισης του Μπρέιβικ δεν έχει, κατά γενική ομολογία, καμία πιθανότητα να γίνει αποδεκτό. Θεωρείται όμως ένα κρίσιμο τεστ για το κράτος δικαίου –το οποίο ο ίδιος ο Μπράιβικ επιχείρησε να διαλύσει– καθώς θα πρέπει να τον αντιμετωπίσει όπως οποιονδήποτε άλλον κρατούμενο.
Το 2016 ο Μπρέιβικ, που στη φυλακή έχει στη διάθεσή του τρία κελιά, μια τηλεόραση με DVD και κονσόλα για τηλεπαιχνίδια, καθώς και μια γραφομηχανή, δικαιώθηκε όταν κατηγόρησε το κράτος για «απάνθρωπη» και «ταπεινωτική» μεταχείριση, επειδή δεν του επέτρεπαν να έρχεται σε επαφή με άλλους κρατούμενους. Η απόφαση αυτή αναιρέθηκε στο Εφετείο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μπράιβικ δηλώνει ότι αποκηρύσσει τη βία. Έκανε και στο παρελθόν τέτοιες δηλώσεις, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να παραλληλίζει τον εαυτό του με τον Νέλσον Μαντέλα.
Οι επιθέσεις του ενέπνευσαν και άλλες επιθέσεις και απόπειρες σε όλον τον κόσμο, όπως εκείνη που σημειώθηκε το 2019 στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας.
Ο πατέρας του, ο Γενς Μπρέιβικ, που δεν έχει καμία επαφή με τον γιο του από την εποχή της εφηβείας του, χαρακτήρισε «παράλογη» τη δίκη. «Επειδή ο Άντερς δεν θα αποφυλακιστεί, πιθανότατα όχι για τα επόμενα είκοσι χρόνια. Δεν θέλω να αποφυλακιστεί», είπε στη γερμανική εφημερίδα Bild.